20.7.09

ΙΧΝΗ ΣΤΗ "ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ"

20.07.1969…

Πριν 40 χρόνια στο φεγγάρι…Ιούλιο μήνα
Mε αφορμή τη σημερινή μέρα μια βιωματική
περιήγηση στις εικόνες και τις εμπειρίες της
υπέρβασης των ορίων…


Αυτός ο μήνας είναι της Σελήνης…Τουλάχιστον στην προσωπική μου εμπειρία ο Ιούλιος είναι γεμάτος από εικόνες του φεγγαριού, που άλλοτε αναδύεται κατακόκκινο μέσα από τον κόλπο του Μεραμπέλλου και το σκηνικό έπος των Σητειακών βουνών τις ζεστές καλοκαιρινές βραδιές την ώρα που έχει μερώσει το μελτέμι κι άλλοτε κατακλύζει με την εικόνα του την εμπειρία της πρώιμης νιότης ή με συγκινεί στα γκέμια των ατίθασων αλόγων που συγκρατεί η ίδια η θεά Σελήνη στην εσχατιά της τριγωνικής αφήγησης του ανατολικού αετώματος του Παρθενώνα…


1865 / Ο Ιούλιος (κι αυτός) Βερν δημοσιεύει το έργο του «Από τη Γη στη Σελήνη»(De la Terre à la Lune).Το τεύχος 1123 των «Κλασσικών εικονογραφημένων» (εκδόσεις Πεχλιβανίδη) μας έφερε σε επαφή στα παιδικά μας χρόνια μ΄αυτή τη γοητευτική αφήγηση του πατέρα της επιστημονικής φαντασίας, που τόσα χρόνια μετά εξακολουθεί να παραμένει ένας μεγάλος προφήτης που κατάφερε όσο λίγοι να μας ξεναγήσει με τη ριζοσπαστική ενορατική ματιά του στις όψεις μιας εξέλιξης και τις ουτοπίες της επιστημονικής και της τεχνολογικής αναζήτησης, που οδηγούσαν πάντα την ανθρώπινη υπερβατική περιέργεια ίσαμε τις πιο απίθανες εσχατιές. Τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό τοπίο.


1963 / Ιούλιος και Αύγουστος. Ο Γουώλτ Ντίσνεϋ γυρίζει ταινία στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης. Ολόκληρη η πόλη εκείνο το αξέχαστο καλοκαιρινό βράδυ ένα κινηματογραφικό σκηνικό για τη μεγάλη καρναβαλική πομπή. Με τη μεγαλύτερη αδελφή μου κρατάμε γερά τα χέρια των γονιών μας για να μη χαθούμε στο πλήθος που έχει σαν ποτάμι κατακλύσει το χώρο του παλιού λιμανιού. Θυμούμαι αμυδρά κάποιες εικόνες, ανάμεικτες από εντυπωσιασμό και κάποιο ανεκδήλωτο φόβο για τις μάσκες και τις τερατόμορφες φιγούρες και τη βοή και το τεράστιο πλήθος. Ήμουν λιγότερο από πέντε χρονών. Την ταινία “Μοοn-spinners” (οι κλώστρες του φεγγαριού) δεν την είδα βέβαια ποτέ σε σινεμά εκείνα τα χρόνια ,κατάφερα όμως να τη δώ πριν τρία χρόνια όταν την πήρα στα χέρια μου σε dvd πια και ένιωσα απίστευτη συγκίνηση βλέποντας τις εικόνες που γυρίστηκαν μπροστά στα παιδικά μου μάτια εκείνη τη μαγική βραδιά, που ο πατέρας και η μητέρα μας έφεραν από την Κριτσά στον Άγιο Νικόλαο να ζήσουμε ζωντανά την εμπειρία μιας κινηματογραφικής σεκάνς, που προσωπικά μου έχει μείνει αξέχαστη.


1969 / Ιούλιος. Μια ζεστή μέρα στην Αθήνα στο πρώτο μου ταξίδι στο κλεινόν άστυ παρέα με τον πατέρα μου Νίκο. Πρώτη επίσκεψη ,την πρώτη μέρα στον Παρθενώνα. Φωτογραφίες από μηχανή-φισούνα με ένα κρητικό –γνωστό μας- που συναντήσαμε με κιλότες. Την έχω ακόμη. Στο ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα παραμένουν λιγοστά από τα συντρίμμια που άφησε πίσω της η «αρχαιολατρία» ενός λόρδου. Το κεφάλι του αλόγου της Σελήνης από τη δεξιά γωνία του ανατολικού αετώματος βρίσκεται ήδη στη σκοτεινή αίθουσα ενός λονδρέζικου μουσείου. Εγώ δεν ήξερα τίποτα βέβαια κι ούτε μου μίλησε τότε γι΄αυτό κανείς. Ήμουν 10 χρονών. Γυρίσαμε με το πλοίο στην Κρήτη στις 19 του Ιούλη μετά από μια εβδομάδα αξέχαστης περιήγησης. Από τότε δεν ξαναπήγα στη λίμνη του Μαραθώνα(!).

1969 / 20 Ιουλίου. Θυμoύμαι ακόμη από το ραδιόφωνο το άκουσμα ενός ήχου με παράσιτα , στην αναμετάδοση της προσελήνωσης του «Απόλλωνα 11» στη Σελήνη. Κάπου εκεί στη «θάλασσα της σιωπής» ο Νηλ Άρμστρονγκ άφησε για πάντα ένα ίχνος, που θα παραμείνει λένε άθικτο για εκατομμύρια χρόνια, εκφράζοντας όχι τον ανταγωνισμό του ψυχρού πολέμου όπως λένε μερικοί αλλά τη σπαρακτική αγωνία του ανθρώπου απέναντι στην αιωνιότητα και τις άκρες ενός κόσμου πλασμένου από τη σκόνη των άστρων. Εκείνη που τον οδηγεί σε έσχατα διαβήματα πολλές φορές και σε μια διαρκή αναζήτηση για τα εσωτερικά και τα εξωτερικά του όρια. Που είναι το ίδιο αχανή και δυσπρόσιτα πολλές φορές. Και που κάποτε καταφέρνομε να τα ξεπερνούμε με τον έρωτα και την τέχνη ή με μερικούς στίχους ενός ποιητάρη…

2009 / Ιούλιος. Στην Αθήνα ξανά. Κυριακή 5 του μήνα. Επίσκεψη στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Το κεφάλι του αλόγου της Σελήνης είναι και πάλι εκεί. Μόνο που τώρα είναι ακόμη ένα ψεύτικο πρόπλασμα. Όλη η ζωφόρος του Παρθενώνα σχεδόν λείπει. Ανατριχιαστικό. Ένα φανταστικό μουσείο της Ακρόπολης. Καταφέραμε εμείς οι σαλοί να φτιάξουμε το πιο σουρεαλιστικό μουσείο του κόσμου. Ένα κιβώτιο προπλασμάτων η αίθουσα του Παρθενώνα, που περιμένει τη στιγμή της μεταμόρφωσης όταν επιστραφούν τα γλυπτά από την ανήλιαγη αίθουσα Duveen για να ονομαστεί ξανά σε κιβώτιο μνήμης της πιο εκλεπτυσμένης έκφρασης του καταστατικού μέτρου των χρόνων. Των μοναδικών γλυπτών του Παρθενώνα, επιτομής της πιο επεξεργασμένης –όχι μόνο καλλιτεχνικά- αλλά κυρίως διανοητικά κατάκτησης της αρχαίας ελληνικής εμπειρίας. «Φάος πιμπράν». Πυρπολώντας με φως τις αξεπέραστες πτυχώσεις ,την πομπή των καβαλάρηδων των Παναθηναίων, τα ζωντανά κεφάλια των αλόγων του ήλιου και της Σελήνης, ανακτούμε λίγη από τη συγκλονιστική μαρμαρυγή των υλικών του πεντελικού μαρμάρου την ώρα που η πνοή μιας μεγάλης έμπνευσης τη μετασχημάτισε σε παλίμψηστο της αιώνιας υπόκλισης του ανθρώπινου στο «μέτρον» της δημιουργίας…Τα γλυπτά του Παρθενώνα δεν επικαλούνται τη μοίρα, εκφράζουν τις κορυφαίες στιγμές της υπέρβασης του κράτους των βροτών και την εξύψωσή τους στο χώρο μιας δημιουργικής πρότασης που ξεπερνά τα εφήμερα μέσα που την έπλασαν…

2009 / 20 Ιουλίου. 40 χρόνια από τη μέρα που ένας άνθρωπος κάνοντας ένα μικρό βήμα στη Σελήνη, εξέφρασε την επιθυμία του Ανθρώπου να κάνει μεγάλα άλματα κάποτε και βέβαια αυτό να το ονομάζει πρόοδο και εξέλιξη και υπέρβαση των ορίων ή και γοητευτική ουτοπία...Για επίμετρο, λίγοι στίχοι του φίλου Λουδοβίκου απ΄τα Ανώγεια που σε λίγες μέρες με τα Υακίνθεια που είναι φέτος αφιερωμένα στους βοσκούς της Μεσογείου, κάνει κάθε χρόνο τη δική του ανύψωση κοντά στο περήφανο οροπέδιο της Νίδας που έχει εκτός από οζά (ζώα) και εκκλησιές που μοιάζουν με μιτάτα…

Ποιο το χρώμα της αγάπης ποιος θα μου το βρει
Να 'ναι κόκκινο σαν ήλιος θα καίει σαν φωτιά
Κίτρινο σαν το φεγγάρι θα 'χει μοναξιά…

Odyss, 20.07.2009

17.7.09

ΘΑ΄ΧΩ ΤΟ ΝΟΥ ΜΟΥ ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΜΗΝ ΠΑΡΕΙ ΦΩΣ ΚΑΙ ΓΙΝΕΙ ΧΡΟΝΟΣ

Διονύσης Καρατζάς*

Στους ποιητές του κόσμου και στην ποίηση…

φωτο. Αντρέι Ταρκόφσκι (από τη σειρά Polaroids)

Είναι κάποιες στιγμές που ο στίχος ενός ποιητή γίνεται η αφορμή για ένα σχόλιο…Φέτος συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τη γέννηση του Γιάννη Ρίτσου…

Ένας φίλος που ταξίδεψε πριν τέσσερα χρόνια στην Ανατολή, μου έφερε από το Ιράν μια μικρή κομψή δίγλωσση έκδοση (αραβικά και αγγλικά) με τα Ρουμπαγιάτ του Ομάρ Καγιάμ. Μου διηγήθηκε πως ποτέ σε καμιά άλλη χώρα δεν συνάντησε ανθρώπους να διαβάζουν στίχους κλαίγοντας πάνω από τάφους ποιητών. Μου είπε πόση εντύπωση του έκανε η αγάπη τους γι΄αυτούς…

Μαγαζί με ξηρούς καρπούς στην Καππαδοκία (φωτο.Odyss,2007)

Δυο χρόνια μετά βρέθηκα στην Καππαδοκία, το 2007. Μπήκα σε ένα μικρομάγαζο που πουλούσε ξηρούς καρπούς και λουκούμια, με περιποιήθηκε ένας ευγενικός μαγαζάτορας και τράβηξα τη συγκλονιστική φωτογραφία που βλέπετε τώρα εδώ. Το πορτρέτο του σούφι ποιητή του 13ου αιώνα Τζελαλαντίν Ρουμί σε μια χειροποίητη λαϊκή ξυλογραφία και από κάτω ένα κατακόκκινο ρόδο που άλλαζε κάθε μέρα όπως μου εκμυστηρεύθηκε αυτός ο άνθρωπος…Ήταν συγκλονιστικό…Δεν ξέρω αλήθεια σε πόσους τόπους μπορεί να συναντήσει κανείς μια τέτοια εικόνα…Μου θύμισε μια σπουδαία μέρα στις 5.06.2005, τη μέρα που η πόλη που ζω υποδέχθηκε μια οικουμενική φυσιογνωμία, τον Αλβανίας Αναστάσιο…Στο δικό μου χαιρετισμό με μερικούς στίχους –κατά σύμπτωση του Ρουμί- απάντησε με ένα κομμάτι από το 4ο κουαρτέτο του Τ.Σ.Έλιοτ:
Η μόνη σοφία που ελπίζουμε να αποκτήσουμε
είναι η σοφία της ταπείνωσης.
Η ταπείνωση είναι ατελεύτητη…

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης έχει γράψει ανάμεσα σε άλλους και μερικούς από τους πιο συγκλονιστικούς στίχους που υπάρχουν στη νεοελληνική ποίηση, που είναι και δικοί μου αγαπημένοι στίχοι γιατί μπορούν να μου πουν σχεδόν τα πάντα…

Και περπατούσα μέσα στη νύχτα
χωρίς να γνωρίζω κανένα
κι ούτε κανένας με γνώριζε…


Ο πρώτος λόγος λοιπόν στους ποιητές…Από την πρωταρχική Ομηρική Ιλιάδα και την [κέλομαί σε Γογγύλα] Σαπφώ ,ίσαμε το έπος της Μαχαμπχαράτα ,τα Σονέτα του Σαίξπηρ,τον Αγαπημένο του Τζελαλαντίν Ρουμί ,τον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου και τον ύμνο εις την Ελευθερία του μέγιστου Διονύσιου Σολωμού, τα ηπειρώτικα μοιρολόγια και τις κρητικές μαντινάδες, την εύθραυστη και αξεπέραστη Έμιλυ Ντίκινσον, τον αυτοπυρπολημένο Βλαδίμηρο και το σπαρακτικό Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα στο θρήνο του Σάντσεθ Μαχίας, τον Πάουλ Τσέλαν στο μαύρο γάλα της κόλασης των στρατοπέδων, την Ίγκεμπορ Μπάχμαν στη σκοτεινή ήπειρο της αγάπης και την Ελένη του Σεφέρη, τον Μίλτο Σαχτούρη στον τρελό λαγό, το Κάντο Χενεράλ του Νερούδα και το Μανόλη Αναγνωστάκη, την Κατερίνα ,τη Τζένη μ’ ένα σκοτάδι φως και τη Ζωή, είναι η ποίηση των αιώνων…Τ΄όνειρο που δεν πήρε φως για να γίνει χρόνος…

Οdyss, 17.07.2009
*Ο Διονύσης Καρατζάς γεννήθηκε το 1950 στην Πάτρα. Σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών (1968-1972). Εργάζεται στην μέση εκπαίδευση στην Πάτρα. Βασικός συνεργάτης του Πατρινού περιοδικού ΥΔΡΙΑ (1973-1985).Ιδρυτικό μέλος και μέλος Οργανωτικής Επιτροπής Συμποσίου Ποίησης, Πάτρα (1980-1985).Μέλος της ΑΕΠΙ (από το 1987).Μέλος της ΕΔΕΤ (Ένωση Δημιουργών Ελληνικού Τραγουδιού) - από το 1987.Μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων (από το 1988).Μέλος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας (1994).
Δισκογραφία: - Μίκης Θεοδωράκης, Τα πρόσωπα του Ήλιου, 1987.- Μίκης Θεοδωράκης, Ως αρχαίος άνεμος, 1987.- Ηλίας Ανδριόπουλος, Μουσικό τοπίο, 1993.- Μίκης Θεοδωράκης, Η Βεατρίκη στην οδό Μηδέν, 1994.- Μίκης Θεοδωράκης, Λυρικώτερα, (POETICA),1996.- Γιώργος Ανδρέου, Χελιδόνια της βροχής, 2000. ΠΟΙΗΣΗ:- Ξημέρωμα στη γη, εκδ. Όστρακα, Πάτρα, 1972.- Μέρες βροχής ή τα χαλασμένα παιχνίδια, εκδ. Όστρακα, Πάτρα, 1973.- Απ' το νερό κι από την πέτρα, εκδ. Όστρακα, Πάτρα, 1975.- Αντιόπη, εκδ. Όστρακα, Πάτρα,1982. - Κατερίνα, εκδ. Μικρά Όστρακα, Πάτρα, 1984, 2η 1986.- Χρώματα φωνήεντα, εκδ. Παράθυρο, Πάτρα, 1986, 2η 1987, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα.- Ως αρχαίος άνεμος, εκδ. Αχαϊκές Εκδόσεις, Πάτρα, 1987.- Ανάμεσα νερό και μαύρο αποφασίζω το κόκκινο, εκδ. Διάττων, Αθήνα, 1989.- Τέσσερα ποιήματα, με δύο λιθογραφίες του Αριστοτέλη Σολούνια, εκδ. Αντήνωρ, Αθήνα, 1989, εκτός εμπορίου.- Ποιήματα, με μια ξυλογραφία του Χρήστου Σαρακατσιάνου, εκδ. Δέλτα, Αθήνα, 1989, εκτός εμπορίου. - Τα δέντρα κράτησαν βροχή, τ' αστέρια την καρδιά μου, Τιμητική έκδοση του Δήμου Πατρέων, 1995.- Παραμύθια και όνειρα, με δύο χαρακτικά του Χέρμαν Μπλάουτ, εκδ. Δήμου Αμαρουσίου, 1995, εκτός εμπορίου.- Ανθοφορία της νύχτας, εκδ. Δελφίνι, Αθήνα, 1997.- Ποιήματα 1972-1997, εκδ. Διάττων, Αθήνα 1999.- Στα νερά βαθαίνει ο ουρανός, εκδ. Διάττων, Αθήνα.- Πότε μίλα πότε φίλα, Μεταίχμιο, 2002.

11.7.09

ΚΛΕΩΝ ΚΡΑΝΤΟΝΕΛΛΗΣ* | ΝΗΟΛΟΓΙΟ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ

Ο σπουδαίος «πλους» του –και φανατικού λάτρη
της θάλασσας- Κλέωνα Κραντονέλλη στο «πέλαγος»
της ελληνικής μοντερνικότητας και η «νηοψία» ενός
πολύσημου φορτίου ερεθισμάτων,«σημάτων» στην
«πλεύση» μιας ολόκληρης εποχής
στο τέλος του 20ου αιώνα

Kλέων Κραντονέλλης/εικόνα από την έκθεση (φωτο.Οdyss,2009)

Η επίσκεψη σε μια έκθεση εκφράζει μια προτίμηση. Όταν αυτή τυχαίνει να είναι η αναδρομική παρουσίαση του προσωπικού αρχείου ενός Αρχιτέκτονα, με την ποιότητα και το έργο του Κλέωνα Κραντονέλλη, τότε μπορεί να εκτείνεται και σε πιο προσωπική κατάδυση και να αποτελεί ένα σινιάλο ενδοσκόπησης και κατανόησης του εσώτερου, άτυπου αρχιτεκτονικού -σου- ιζήματος.

Στην έκθεση αυτή στο Μουσείο Μπενάκη, στημένη με συνοπτικό, ουσιώδη όμως και κατατοπιστικό τρόπο από την καθηγήτρια αρχιτέκτονα Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, δεσπόζει μια φωτογραφία του-και- φανατικού ιστιοπλόου Κλ. Κραντονέλλη που σε υποδέχεται, κλείνοντας λες αμέσως το μάτι στην επίκληση μιας ισορροπίας που δια βίου δεν μπορεί να κατακτηθεί μέσα από την αρχιτεκτονική αν δεν έχει τις αναφορές και τις διαφυγές που έχει ανάγκη ο ίδιος ο αρχιτέκτονας-συνθέτης για να μπορέσει να κατανοήσει τον κόσμο του πριν αναλάβει να τον αποδομήσει και να τον κτίσει με ένα δικό του τρόπο. Ο Όσκαρ Ουάιλντ σε όσους επέμεναν πως πρέπει να΄ναι μόνο συγγραφέας απαντούσε πως στην περίπτωση αυτή δεν θα΄θελε να είναι ούτε συγγραφέας…

Να ένα πρώτο σχόλιο λοιπόν για την έκθεση. Ο Αρχιτέκτονας δεν ήταν μόνο ένας απροσπέλαστος-πολλές φορές- δημιουργός της επιτομής ενός κόσμου που προσδοκά να αλλάζει πρόσωπα αλλά υπήρξε πρώτα και πάνω απ΄όλα ο ίδιος μια μορφή ξεχωριστή με ιδιαίτερες προτιμήσεις και μια εμμονή ίσως που χαρακτήρισε τη συμπεριφορά του και πρόσθεσε στο βιογραφικό του μια υπενθύμιση που λέει όσα και χίλιες εικόνες του κτισμένου του έργου…
Kλέων Κραντονέλλης/Το κτίριο της ΔΕΗ στην οδό Γ΄Σεπτεμβρίου
στην Αθήνα/ Προοπτικό (φωτο.Odyss,2009)

Κλέων Κραντονέλλης/Το σπίτι του στην Πλάκα/Yλικό στην έκθεση
(φωτο. Odyss,2009)
Όταν προχωρώντας κανείς στο υλικό ανακαλύψει ανάμεσα στα άλλα το κτίριο της ΔΕΗ στην Γ΄Σεπτεμβρίου στην Αθήνα, η πρώτη εντύπωση ανακαλεί αμέσως την πλώρη ενός σκαριού που πλέει στον αστικό ωκεανό, μετασχηματίζοντας τη γεωμετρία του οικοδομικού τετραγώνου σε ενστικτώδη ενέργεια και κίνηση δοσμένη λες από τις γεννήτριες του μοντέρνου λεξιλογίου, που έρχεται να σαρώσει με τους κυματισμούς της την απρόσωπη και καταστατική ομοιομορφία της περιοχής και να διαμορφώσει με περίσσια ένταση κροσσούς συμβολής των ποιητικών αναζητήσεων της μοντερνικότητας με ένα εξαιρετικό αρχιτεκτονικό γεγονός, που αποτελεί παλίμψηστο μιας εμπνευσμένης συνθετικής χειρονομίας…

Έργα και σχέδια καμωμένα με την επιμονή ενός ακαταπόνητου γεωμέτρη…Με τη δημιουργική συναρμογή των χαράξεων ενός απώτερου αλλά και του πρόσφατου κανόνα που δεν δίστασε να αναζητήσει τις άκρες των επιρροών της τοπικότητας και των πρωτογενών υλικών και ήρθε να συμπαραθέσει τις προτιμήσεις και τη νέα σχηματοποίηση που πρότεινε το συντακτικό των μοντέρνων και να δημιουργήσει μια καινούρια ισορροπία μέσα από τη σύνθεση… Του αυστηρού σχεδιαστικού καννάβου αλλά και της κριτικής φευγαλέας ματιάς στη λαϊκή εικονογραφία των αρχοντικών και των αναλημματικών πέτρινων τοίχων, της πρωτόλειας επεξεργασίας των γείσων και των φατνωμάτων της παράδοσης και της συναίρεσής τους με τους τολμηρούς μπετονένιους προβόλους και την εικαστική αναζήτηση ενός μοντερνιστικού μπρουταλισμού που δεν φοβήθηκε να επεξεργαστεί δημιουργικά τις πλαστικές προτιμήσεις του μοντέρνου κινήματος και την ίδια τη μορφοποιητική και την κατασκευαστική του παλέτα, από το Bauhaus και τον Le Corbusier, ίσαμε τις τρύπιες οροφές του Louis Kahn και τα στιβαρά διαζώματα του Richard Neutra…

Ο Κλέων Κραντονέλλης, ένας έντιμος και πολύπλευρος μοντέρνος Αρχιτέκτονας μου έφερε ξανά στο νού πως δεν πρέπει κανείς να «πετά» τίποτα…Και κυρίως να μπορεί να δημιουργεί τις δικές του αναφορές μέσα από τις συναιρέσεις -τις πολλαπλές συμπαραθέσεις- μιας τεράστιας κοινής αρχιτεκτονικής παράδοσης του «μοντέρνου» και του πρωταρχικού αρχιτεκτονικού του υποστρώματος…Έτσι υπάρχει μια ελπίδα να κάνει εκείνο το μαγικό πλου στον ωκεανό της ελευθερίας και να συνομιλήσει έστω για λίγο με το βάθος της «όλης» του ύπαρξης… Σαν την τελευταία σεκάνς από το «Σολάρις» του Αντρέι Ταρκόφσκι, του συμπαντικού σκηνοθέτη που προσπάθησε με τον τρόπο του να αναζητήσει τις εσχατιές των ορίων της ίδιας της συνείδησης…Που αυτήν υπηρετεί –έστω και εφήμερα- και η μεγάλη Αρχιτεκτονική…

Οdyss, 11.07.2009

*Ο αρχιτέκτων Κλέων Κραντονέλλης

Η έκθεση αφορά στην αναδρομική παρουσίαση του έργου του αρχιτέκτονα, με υλικό από το αρχείο του, το οποίο είναι κατατεθειμένο στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής(Α.Ν.Α. )του Μουσείου Μπενάκη, δωρεά της συζύγου του,΄Αλεξ Βοκοτοπούλου-Κραντονέλλη.
Ο Κλέων Κραντονέλλης σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, από όπου αποφοίτησε πρώτος το 1935. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του δέχτηκε ερεθίσματα και επιρροές από τους καθηγητές του Ernest Hébrard, Αλέξανδρο Νικολούδη, Αναστάσιο Ορλάνδο, Δημήτρη Πικιώνη και τους επιμελητές Βασίλη Δούρα και Νίκο Μητσάκη. Υπήρξε σημαντικό στέλεχος του Υπουργείου Ανοικοδομήσεως και στενός συνεργάτης του Ντίνου Δοξιάδη στον Τομέα των Οικιστικών Μελετών. Διετέλεσε επίσης τεχνικός σύμβουλος της αντιπροσωπείας στην Ελλάδα του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες. Υπηρέτησε στον Ε.Ο.Τ. ως Διευθυντής των Τεχνικών Υπηρεσιών. Ανάμεσα στα σπουδαιότερα πραγματοποιημένα έργα του είναι: το ξενοδοχείο «Αμφιτρύων» στο Ναύπλιο, η κατοικία του στην Πλάκα, το κτίριο της ΔΕΗ στην οδό Γ΄ Σεπτεμβρίου στην Αθήνα, τα οποία και περιλαμβάνονται σε όλα τα εγχειρίδια της μεταπολεμικής νεοελληνικής αρχιτεκτονικής.
Η έκθεση περιέχει αυθεντικά σχέδια, φωτογραφίες εποχής και σύγχρονες φωτογραφίες του έργου του και συνοδεύεται από σχετική μονογραφία.

Διάρκεια:
17/06/2009 - 26/07/2009
Χώρος : Αθήνα /Μουσείο Μπενάκη [
Κτίριο Οδού Πειραιώς]

Διοργάνωση:
Μουσείο Μπενάκη / Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής


Links:
http://www.benaki.gr/

2.7.09

BAUHAUS 1919-2009 [3]

H ΕΝΤΕΛΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ
Oι πολλαπλές ωσμώσεις του μοντέρνου
στην ελληνική εμπειρία και οι μετασχηματισμοί
των ιδιωματισμών της τοπικότητας σε ανθεκτικά
αρχιτεκτονικά γεγονότα υψηλού συνθετικού
και κατασκευαστικού ήθους

Εξαιρετική περίπτωση στα πεπραγμένα της περιφερειακής και τοπικής αρχιτεκτονικής εμπειρίας αποτελεί -στη διάρκεια του μεσοπολέμου αλλά και κατά την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία -η εκτεταμένη παραγωγή ενός αρχιτεκτονικού ιδιώματος επηρεασμένου από τις αρχές της μετα-bauhaus μοντερνικότητας , που άφησε εντυπωσιακής ποιότητας δείγματα στις πόλεις και σε αρκετούς οικισμούς του τόπου μας.

Η αφομοίωση και η επεξεργασία των αρχών ενός αφαιρετικού σχεδιαστικού και κατασκευαστικού συντακτικού που εισήγαγε η εποχή της «μετάβασης» του μεσοπολεμικού αναβρασμού, μετά τις τελευταίες εκλάμψεις των ρομαντικών αναβιώσεων του 19ου αιώνα και τη δυναμική εμφάνιση των κινημάτων του πρώιμου 20ου αιώνα και το πέρασμα σε μια νέα ριζοσπαστική και εικονοκλαστική αντιμετώπιση των δεδομένων της αρχιτεκτονικής γλώσσας ,φάνηκε να παγιώνεται πολύ γρήγορα και να κατακτά σημαντικό πλεονέκτημα στη διαμόρφωση ενός καινούριου ορθολογικού –κοντά στις ανάγκες και τις απαιτήσεις της εποχής – κανόνα.

Giuseppe Terragni,Villa Bianca,Σεβέζο,1937


Πάτροκλος Καραντινός, Αρχ.Μουσείο Ηρακλείου,1933-1953 (φωτο.Odyss /2009)

Είναι εντυπωσιακή η μεγάλη επιρροή που απέκτησε η οπτική του μοντέρνου μέσα στο έργο όλης της μεσοπολεμικής αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας, πράγμα που δεν άργησε να επεκταθεί παντού και να δημιουργήσει πλήθος φανερών αλλά και άδηλων επιδράσεων που εξακολουθεί και σήμερα να διασώζει ο χρόνος, παρά τη μεγάλη φθορά και την επιδεικτική έλλειψη φροντίδας και προστασίας που παρατηρείται σήμερα ακόμη και για εμβληματικά κτίρια εκείνης της περιόδου.

H γενικευμένη αποκαθαίρεση των κάθε είδους διακοσμητικών και ιστορικιστικών αναφορών που είχαν καθορίσει ένα ολόκληρο αιώνα αρχιτεκτονικών και καλλιτεχνικών εφαρμογών συνδυάστηκε με την ανάπτυξη μιας συνολικότερης οπτικής για τα πολιτικά δρώμενα και την κοινωνική πραγματικότητα που σε πολλές περιπτώσεις επιχείρησε να αφομοιώσει στοιχεία από τα ίδια τα προγράμματα πολιτικών ανατροπών και τα κάθε λογής μανιφέστα που τα συνόδευαν. Ο μοντερνισμός ταυτίστηκε με την αμφισβήτηση της υπάρχουσας τάξης και η αρχιτεκτονική και η πολεοδομία μπόρεσαν να αρθρώσουν σε πολλές περιπτώσεις λόγο αιρετικό αλλά και οραματικό εκφράζοντας την κυοφορία και το προανάκρουσμα της μετάβασης σε μια καινούρια εποχή.

Η εισαγωγή των νέων υλικών και του οπλισμένου σκυροδέματος έδωσε μια απίστευτη ώθηση στην ανάπτυξη καινοφανών σχεδιαστικών και κατασκευαστικών μεθόδων και παράλληλα επέδρασε καταλυτικά στο μετασχηματισμό των μορφών και των αισθητικών αναζητήσεων που είχαν μέχρι τότε κυριαρχήσει. Το πέρασμα από τη χρήση του πέτρινου τοίχου και της συμπαγούς φέρουσας δομής στον κομψό σκελετό από λεπτούς στύλους, δοκάρια και πλάκες χυτού υλικού, δημιούργησε μια νέα συνθήκη τυπολογικής και μορφολογικής οργάνωσης του συνθετικού υλικού και έδωσε νέες δυνατότητες στην παραγωγή νέου νοήματος στις ποικίλες αρχιτεκτονικές αναζητήσεις της περιόδου. Η casa domino του Le Corbusier, αποτέλεσε έτσι τη νέα ισχυρή καταγωγική αφετηρία της μοντερνικότητας ,ενώ η παρουσία αρχιτεκτόνων σαν τον Giuseppe Terragni στην Ιταλία ή τον Πάτροκλο Καραντινό στην Ελλάδα, που κατάφεραν όχι μόνο να εκπροσωπήσουν τις κυρίαρχες τάσεις στο εθνικό τοπικό επίπεδο όπου ανέπτυσσαν δραστηριότητα αλλά να αποτελέσουν και παραδείγματα μιας ευρύτερης ακτινοβολίας στο χώρο των ιδεών και των έργων της μοντέρνας αρχιτεκτονικής ,έθεσαν καταστατικές συνιστώσες στη διαμόρφωση του συνολικού ήθους της μοντερνικότητας.

Ο ποιητικός ρασιοναλισμός του μεσοπολέμου, εμπλουτισμένος με ισχυρά στοιχεία τοπικότητας, δεν παύει να αποτελεί με τα έργα του, μια αστείρευτη δεξαμενή παραδειγμάτων και υλοποιημένης αρχιτεκτονικής με ισχυρό χαρακτήρα που κατάφερε να ενσωματώσει την έκρηξη της γνώσης και τις νέες τεχνικές δεξιότητες στην κατασκευή και να πάει πιο πέρα από τις αφετηριακές λειτουργικές και στενά φανξιοναλιστικές κατευθύνσεις που είχε αρχίσει με διακριτό τρόπο να επιβάλλει σε πολλές περιπτώσεις η νέα κατάσταση.

Είναι γοητευτική η περιήγηση στο αρχιτεκτονικό υπόστρωμα εκείνης της περιόδου στην ελληνική περίπτωση και ιδιαίτερα η επισήμανση των δειγμάτων που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο δεν κατάφερε να ρευστοποιήσει ο χρόνος και εξακολουθούν να στέκονται στις πιο απίθανες γωνιές των πόλεων και ορισμένων οικισμών μας. Τα κτίρια αυτά που δεν ήταν ποτέ τόσο παλιά όσο τα «νεοκλασικά» για να κηρυχτούν διατηρητέα αλλά ούτε και τόσο καινούρια για να αποφύγουν την κατεδάφιση και την αντικατάστασή τους με νέες πολυώροφες πολυκατοικίες, είναι εκείνα που στις περισσότερες περιπτώσεις διέσωσαν την κλίμακα, τους τύπους και τη μορφολογική πρόταση του μοντερνισμού πριν προλάβει να σαρωθεί εντελώς κάθε ίχνος του από την απίστευτη επέλαση των νεότερων ιστορικισμών και της αχώνευτης περιφοράς των κάθε λογής προτύπων και εικόνων που μετέτρεψαν σταδιακά μέσα στα τελευταία 30 χρόνια την αρχιτεκτονική μας παραγωγή σε μια τεράστια επώνυμη –πάντα- αλλά στις πιο πολλές περιπτώσεις αδιάφορη και «θεαματική» ρητορεία κτισμένων γεγονότων και σε φανερή υπερκαταναλωτική και κυνική καρικατούρα μιας υποβαθμισμένης α-τεκτονικής πολυμορφικότητας.
Όλα επιτρέπονται σήμερα στο σώμα του περιβάλλοντος της πόλης και στα αστικά κέντρα όπου δοκιμάζεται στο χρόνο η συγκρότηση της νέας πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής μας φυσιογνωμίας. Οι πιο απίθανοι μορφοπλαστικοί και κατασκευαστικοί νεωτερισμοί μπορούν να προτείνονται με μεγάλη ευκολία και να στοιχειώνονται στον ανθρωπογενή χώρο, αρκεί να υπάρχει ικανή χρηματοδότηση για την ολοκλήρωση κάθε είδους βερμπαλισμού την ίδια ώρα που τα ¨ταπεινά” υπέροχα σπαράγματα μιας ανώνυμης ή και επώνυμης καμιά φορά μοντερνικότητας με συνέπεια και ήθος αρθρωμένης στο χρόνο δεν καταφέρνουν να αποτελέσουν πρότυπα, να συνομιλήσουν με τις άναρθρες κραυγές που αναπτύσσονται τριγύρω, να διατηρήσουν αλώβητο στο χρόνο ένα ορατό –έστω στους λίγους- αισθητικό και ηθικό πλεονέκτημα που θα μπορούσε να δείχνει το μέτρο και τον προσανατολισμό για όσα θα μπορούσαν να συμβαίνουν στο εξελισσόμενο σώμα του τόπου και του τοπίου σε πολλές περιπτώσεις.

Κατοικία Συγγελάκη,Άγιος Νικόλαος, 1950 (φωτο.Οdyss/2007)

Kατοικία Ι.Ταβλά, Άγιος Νικόλαος (φωτο.Οdyss/2009)
















Τριώροφη οικοδομή στην πλατεία Ε.Βενιζέλου στον Άγιο Νικόλαο,
αρχιτ.Γ.Παπαθεοδώρου,1952 (φωτο. Οdyss,2008)
Oικία Αλέξη,Άγιος Νικόλαος 1952 (φωτο.Οdyss,2009)
Στον 'Αγιο Νικόλαο, διασώζονται ακόμη μερικά δείγματα αυτής της αρχιτεκτονικής που προσωπικά με ενδιαφέρει και αθροίζονται και αυτά στις πολύπλευρες προσωπικές μου προτιμήσεις καθώς εξακολουθούν να με επηρεάζουν θετικά και να μου δείχνουν πάντα ένα δρόμο κι ένα τρόπο. Μερικά άλλα χάθηκαν για πάντα ενώ η κατάσταση ορισμένων άλλων που αξίζει να διασωθούν έχει από καιρό αφεθεί στη φθορά που μοιάζει να κερδίζει αυτή την ώρα τις εντυπώσεις. Η στρωματογραφία της πόλης είναι ένα ζήτημα που πρέπει να μας απασχολεί όλους αν έχουμε την πεποίθηση πως όσο περνά ο χρόνος πρέπει να διασώζεται ό,τι έχει αξία καθώς μπορεί να αποτελεί έκφραση μιας ολόκληρης εποχής και να μεταφέρει τις εμπειρίες και τις προτιμήσεις που παρήγαγε συνολικά ο πολιτισμός και η αντίληψη των ανθρώπων που το δημιούργησαν…Μαρτυρία του αγώνα της μνήμης απέναντι στη λήθη ...

Οdyss, 2.07.2009