26.2.09

ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΜΑΣ ΟΠΛΟ Η ΜΝΗΜΗ*

Το αρχαιολογικό Μουσείο της Βαγδάτης ξανάνοιξε πριν λίγες
ημέρες και αποτελεί μια "φωτεινή" είδηση που εναντιώνεται
στην κυρίαρχη "σκοτεινή" ρητορεία μιας γενικευμένης (;)κρίσης
που πριν λίγο καιρό δοξολογούσε επιδεικτικά μόνο τα κουφάρια

μιας αδιέξοδης -διεθνώς- αρχιτεκτονικής ματαιοδοξίας…


φωτο. Τα Ασσυριακά ανάγλυφα του Μουσείου της Βαγδάτης (πηγή / nytimes.com)

Στις προχτεσινές ελληνικές εφημερίδες [24.2.09], σε μερικές στην πρώτη σελίδα, υπήρχε η είδηση και η φωτογραφία για την επαναλειτουργία του αρχαιολογικού μουσείου της πολύπαθης Βαγδάτης.Το νέο είχε γραφεί στις 23.02, στις πιο έγκυρες μεγάλες ξένες εφημερίδες και βέβαια στη βρετανική Guardian, που είχε ιδιαίτερα εκτεταμένη αναφορά, και ήταν μια από τις ειδήσεις που φώτιζαν τη σκοτεινή ειδησεογραφία και τις πλημμυρικές αναφορές στις όψεις της διεθνούς και εγχώριας «κρίσης»,που βέβαια πρώτα είναι μια κοινή εσωτερική κρίση όλων μας…

Πριν λίγο καιρό ακόμη φαινόταν αδιανόητο, πως σε μια χώρα με εκτεταμένες καταστροφές και με μοναδικές αρχαιότητες και μνημεία, θύματα κι αυτά ενός άδικου πολέμου που φαίνεται να αγνοεί τους χιλιάδες αθώους, θα μπορούσε να ξανανοίξει τις πόρτες του ένα μουσείο που είχε υποστεί τόσο σημαντικές ζημιές…Η επαναλειτουργία του σήμερα διαθέτει μια εξαιρετική κυριολεκτική και συμβολική σημασία…Η ζωή συνεχίζει να αντιστέκεται κινητοποιώντας όλους τους μηχανισμούς που της απέμειναν εκεί…Η μνήμη, γιατί τι άλλο εκτός απ΄αυτό αντιπροσωπεύει η ύπαρξη και η λειτουργία ενός μουσείου, εξακολουθεί να αποτελεί το μοναδικό μας όπλο απέναντι στη λήθη και την καταρράκωση της ίδιας της α-λήθειας της ύπαρξης (όπως συστηματικά έγραφε ο Χάιντεγγερ μεταγράφοντας την αριστοτελική λογική)…Πριν από λίγα χρόνια ο υποδιοικητής Μάρκος στην εξεγερμένη επαρχία Τσιάπας του Μεξικού, σε μια συνέντευξή του στον τύπο επέμενε πως « ..ό,τι μας έχει απομείνει ως όπλο είναι η μνήμη»…Αυτή δίνει «το χώρο» για να μπορέσει η συνείδησή μας να πραγματοποιήσει όλες εκείνες τις απαραίτητες συναιρέσεις που τη γονιμοποιούν και της επιτρέπουν να συνδέσει το «είναι» μας με το «χρόνο», καταστατικές συνιστώσες του ενιαίου και αξεχώριστου «όλου» γεγονότος της ύπαρξής μας…Η μνήμη είναι αυτή που μας βοηθά να κατανοήσουμε ένα μικρό μέρος από τον πολύπλοκο κόσμο μας και όταν χρειαστεί μας κινητοποιεί για να αντιδράσουμε, να εναντιωθούμε ,να αντισταθούμε σε ό,τι καταργεί τη σχέση μας με την προσωπική και τη συλλογική διαδρομή του γένους των ανθρώπων…Η μνήμη λοιπόν έχει μια βαθιά ουμανιστική σημασία για τη μετοχή μας στο σπαρακτικό και συνταρακτικό συνάμα γεγονός της φυσικής μας παρουσίας στον υλικό κόσμο αλλά μαζί αποτελεί και την καταστατική διατύπωση της γενεαλογίας της ύπαρξής μας, που αγωνίζεται να διεκδικήσει ένα μερίδιο από την αιωνιότητα…
Περί μνήμης διατυπώσεις υπάρχουν εξαιρετικές από μεγάλα πνεύματα και η σχετική βιβλιογραφία είναι ατέλειωτη, εγώ εδώ θέλω να σταθώ μόνο στο συγκλονιστικό γεγονός ενός «κιβωτίου μνήμης», ενός μουσείου που περιέχει μερικά από τα σημαντικότερα εκθέματα που διέσωσε η περιοχή του Ιράκ και μαρτυρούν την ύπαρξη ενός μεγάλου και σπουδαίου πολιτισμού, της περιοχής της Μεσοποταμίας…Η πόλη Ουρ, που κανείς δεν ξέρει τι καταστροφές έχει πάθει από τον πρόσφατο εκεί πόλεμο, υπήρξε μια από τις πρώτες οργανωμένες πολεοδομικά ανθρώπινες οικήσεις και όμως σήμερα τα σπαράγματά της αποτελούν θέατρο ενός αδυσώπητου πολέμου για τις πλούσιες ενεργειακές πηγές της περιοχής αυτής…
φωτο. Ο αρχαιολογικός χώρος της πόλης Ουρ της Μεσοποταμίας (17.01.2004),
στο Ιράκ (πηγή/wikipedia)

Η UNESCO, θα έπρεπε να έχει μόνο τον πρώτο λόγο εκεί αλλά βέβαια αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει σε ένα κόσμο κτισμένο όχι με τα σαθρά υλικά της σημερινής μας ματαιοδοξίας αλλά ίσως σε ένα κόσμο της ουτοπίας όπου το τρίτο φτερό (για να θυμηθώ τη «Σκόνη του χρόνου» του Θόδωρου Αγγελόπουλου) θα ήταν εκείνο που θα μας απογείωνε και θα δυνάμωνε το πέταγμά μας σε μια άλλη γη –ή ουρανό ίσως- σε ένα άλλο Τόπο…Έτσι η «έφοδος στον ουρανό» θα μπορούσε να είναι εκτός από ποιητική και περισσότερο ουσιαστική κατάκτηση όλων εκείνων των αληθινών χαρακτηριστικών που θα μπορούσαν να περιγράφουν την πραγματική ουσία της ύπαρξής μας…

«Η Αρχιτεκτονική της κρίσης» γέμισε τον κόσμο με τεράστια και αμφίβολης αξίας κατασκευάσματα ,ευάλωτα σε κάθε λογής τερατομορφίες που σε πολλές περιπτώσεις μοιάζουν με αηδιαστικά και υβριδικά εύκαμπτα πλάσματα της πιο νοσηρής φαντασίας, έτοιμα να μας καταπιούν κι εμάς μαζί με τα εκατομμύρια που κόστισαν…Σε πολλές περιπτώσεις τα κατασκευάσματα αυτά έγιναν χωρίς εμφανή λειτουργικό σκοπό καταφέρνοντας στις περισσότερες περιπτώσεις να εκφράσουν και να στεγάσουν μόνο την ανθρώπινη ματαιοδοξία…Flexibility (ευελιξία) σε μια χωρίς προηγούμενο αρχιτεκτονική no-land (τιποτό-χωρα) όπου το μόνο που μετρά είναι το avida dollars (η γνωστή παράφραση του ονόματος του Salvador Dali από εκείνους που τον κατήγγειλαν στο τέλος της ζωής του για απληστία) που σημαίνει στα ισπανικά «άπληστος για δολάρια»…Αλήθεια είναι λίγα όλα όσα συμβαίνουν τώρα για να αρχίσουμε να κατανοούμε που βρίσκεται η αληθινή ουσία –και- της Αρχιτεκτονικής σήμερα; Tα μανιφέστα και τα προγράμματα της νέας εποχής της Αρχιτεκτονικής δεν μπορούν να βασίζονται μόνο στη σχεδίαση ,τα σούπερ αναπαραστατικά εργαλεία και τις ανεξάντλητες (;) τεχνολογικές δυνατότητες της σύγχρονης κατασκευαστικής εξέλιξης ...Πρέπει να μπορούν να μιλήσουν με τρόπο που να ανταποκρίνεται στην προσδοκία μας για ένα καλύτερο κόσμο και να προτείνουν το ήθος της κατανόησης του άλλου ,της ανοχής στη διαφορετικότητα και κυρίως της αναγνώρισης της Ιστορίας –μιας σπουδαίας πραγματικά επιστήμης- ως του απαραίτητου μοχλού για την κατάκτηση της πιο ευρείας ανθρώπινης συνεννόησης…Ένα μουσείο όπως αυτό της Βαγδάτης, κτίσμα κι αυτό ταπεινό ίσως και όχι βέβαια σχεδιασμένο από κάποιο σύγχρονο σταρ ή γκουρού της Αρχιτεκτονικής, δείχνει πως οι ανθρώπινες αξίες είναι οι μόνες ικανές να προσδίδουν περιεχόμενο και να μετατρέπουν σε αληθινές «κιβωτούς» και τα πιο ταπεινά κτίσματα αρκεί να μπορούν να στεγάζουν πράγματα που καταφέρνουν να οδηγούν τις επιθυμίες μας πιο πέρα από τη γενικευμένη βαρβαρότητα της κοινωνίας του «θεάματος» και του κέρδους…

Περιμένω τη μέρα που στη Βαγδάτη, σε κάθε Βαγδάτη, θα ανοίξει μια μεγάλη αίθουσα συναυλιών, μια πινακοθήκη, μια καινούρια πλατεία χωρίς αδριάντες αλλά αφιερωμένη στους ανώνυμους μάρτυρες, ένα πάρκο με παιχνιδότοπους για τα παιδιά που κατάφεραν να μεγαλώσουν χωρίς να αρρωστήσουν και να χρειαστούν φάρμακα, μια έκθεση Αρχιτεκτονικής απ ΄όλο τον κόσμο που δεν θα’ χει μόνο μακέτες των σταρ για τους πλούσιους πελάτες τους αλλά και μια πιθανή «δωρεά» της Ζάχα για τη χώρα που τη γέννησε…Περιμένω τη μέρα που η μνήμη θα καταφέρει να δώσει απαντήσεις στην αδιέξοδη ρητορεία της «κρίσης» των συνειδήσεών μας…

Odyss, 26.02.09

*Από κείμενο του Υποδ.Μάρκος, επικεφαλής των Ζαπατίστας (ΕΖLN) στο Μεξικό.