30.4.11

1941_Η ΣΒΑΣΤΙΚΑ ΣΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ

ΛΑΚΗΣ ΣΑΝΤΑΣ_1922-2011

1941_ΕΙΚΟΝΕΣ ΕΠΟΧΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Κάτω οι σβάστικες από την Ακρόπολη!

O Λάκης Σάντας ήταν 19 χρονών όταν μαζί με το Μανόλη Γλέζο κατέβασαν τη σβάστικα από την Ακρόπολη πριν από 70 χρόνια και την πέταξαν στα σκουπίδια, όπου από την αρχή ήταν η σωστή της θέση. Ήταν μερικές μόλις μέρες μετά την αντίσταση της Κρήτης στο ναζιστικό σχματισμό της βαρβαρότητας ,στις 30 του Μάη ξημερώνοντας 31, του 1941. Χτες ο 89χρονος σεμνός αυτός αγωνιστής έφυγε για πάντα.

Η Ιστορία έχει το ρόλο της. Το ίδιο κι εκείνοι που με σχολαστικό τρόπο, σκύβουν πάνω από τις πηγές για να τεκμηριώσουν γεγονότα ,ιδέες και αλήθειες. Το 1941 η Ευρώπη κι η Ελλάδα ήταν βουτηγμένη μέσα στη βαρβαρότητα του ναζισμού και των παραφυάδων του. Εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου με διάφορα ονόματα παραλλαγής όπως Βέρμαχτ, Ες-Ες, Γκεστάπο, Λουφτβάφε και ό,τι άλλο μπορεί να ταυτιστεί με το Γ΄ Ράϊχ, είχαν κυριαρχήσει σχεδόν παντού στην Ευρώπη πυροδοτώντας την πιο αιματηρή σφαγή που γνώρισε ο Κόσμος. Σε μερικές περιπτώσεις τους καλοδέχτηκαν κιόλας -όπως στην Αυστρία - ή και τους εμπιστεύτηκαν με «αφελή» ηλιθιότητα ή και για συνεργαστούν στη λαφυραγώγηση του «νέου κόσμου» οι πιο κυνικοί . Άλλοι πάλι έμειναν σε απόσταση εξαργυρώνοντας τις πρώιμες υπηρεσίες που τους είχαν προσφέρει  αφανίζοντας με στούκας πόλεις σαν τη Γκουερνίκα και επιβάλλοντας τη φασιστική εκτροπή στη νόμιμη δημοκρατική κυβέρνηση της Ισπανίας(1933-1936).Τέλος υπήρξαν και οι «ουδέτεροι» που δεν μπήκαν καν στον κόπο να πάρουν θέση παρά μονάχα λίγες μέρες πριν τη λήξη του πολέμου και πάντα στο πλευρό των νικητών βέβαια.
Pablo Picasso, Guernica, 1937 / Mουσείο Reina Sofia, Μαδρίτη
 Αν σκεφτεί κανείς τη σημερινή Ευρώπη, αντικειμενικά το 1941 τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα. Στην πρωτεύουσα Αθήνα και τη μικρή χώρα της βαλκανικής την Ελλάδα, από τα οχυρά του Λύσσε  ίσαμε τα κρητικά βουνά, άνθρωποι πολλοί εναντιώθηκαν στη βαρβαρότητα του ναζισμού και μερικών αστείων αλλά επικίνδυνων συνεταίρων του που απλώνονταν σιγά σιγά σαν την πανούκλα θερίζοντας ανθρώπινες ζωές, φυλές και τοπικές κουλτούρες, πόλεις και χωριά , μνημεία και αξιοπρέπεια.
Βιάννος, Σεπτέμβρης 1943/ Φωτιά και τάφοι.
Κάνδανος, Χανιά, 1943 / Ένας τόπος που
ισοπεδώθηκε γιατί
αντιστάθηκαν οι άνθρωποι 
 Η Ελλάδα πλήρωσε ακριβά την εναντίωσή της. Άνθρωποι υπέφεραν, καταδιώχτηκαν και στάλθηκαν σε στρατόπεδα εξόντωσης. Ολόκληρα χωριά αφανίστηκαν από το χάρτη. Η Κάνδανος ισοπεδώθηκε, η Βιάννος κάηκε, το Δίστομο καταστράφηκε ολοκληρωτικά. Οι φυλακές γέμισαν, τα εκτελεστικά αποσπάσματα δούλευαν μέρα νύχτα, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια έπαψε να είναι σεβαστή. Και βέβαια δεν έφταναν αυτά. Το «δίκαιο» ακόμη του πολέμου, αυτή η ανατριχιαστική οξύμωρη διατύπωση, καταρρακώθηκε. Οι Έλληνες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αφανίστηκαν μέχρις ενός , οι αριστεροί κάθε λογής και οι κομμουνιστές  πλήρωσαν τίμημα ακριβό για την αντίστασή τους, οι έντιμοι αστοί (Ρούσος Κούνδουρος)  που αντιδρώντας συμμετείχαν στο ΕΑΜ στο τέλος εκτελέστηκαν, οι απλοί άνθρωποι που αρνήθηκαν να γίνουν συνεργάτες και καταδότες τους βίωσαν μια διαρκή εμπειρία τρόμου και απειλής. Αυτός ήταν ο περίφημος Πολιτισμός του Γ’ Ράϊχ και οι ναζί, που όπως εύστοχα παρατήρησε η Χάνα Άρεντ, ως άνθρωποι δεν ήταν καλύτεροι ή χειρότεροι αλλά ως το μεδούλι ήταν διαποτισμένοι από το ΚΑΚΟ που οι ίδιοι είχαν καταστήσει ΚΟΙΝΟΤΟΠΟ.

Μια οφειλόμενη υπόμνηση για το Ολοκαύτωμα και το ΄Αουσβιτς με τις ανατριχιαστικές του πινακίδες «Η εργασία απελευθερώνει» (Arbeit macht frei) που ακύρωνε με κυριολεκτικά αιματηρό τρόπο ένα από τα συνθήματα του αστικού εκσυγχρονισμού του μεσοπολέμου, το γκέτο της Βαρσοβίας και τις εξεγέρσεις των ταπεινωμένων Εβραίων του, τις αγριότητες των φασιστών συνεργατών των ναζί «Ουστάσι» στη Βαλκανική απέναντι στους Σέρβους, τον τρόμο των ανελέητων βομβαρδισμών στο Λονδίνο, τα εκατομμύρια των νεκρών του σοβιετικού λαού στο μεγάλο πατριωτικό πόλεμο που έσωσε την Ευρώπη, τη φρίκη των εκτελέσεων των αμάχων στα μέτωπα και στις κατεχόμενες χώρες όλου του κόσμου, ίσως να είναι σήμερα η ελάχιστη συμβολή απέναντι στη Μνήμη και την Ιστορία που σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί κανείς να παραγράψει.

Δίστομο Βοιωτίας / Καταστροφή και εκτελέσεις
από τους ναζί χωρίς αποζημιώσεις
Ο Λάκης Σάντας, κατέβασε μαζί με το Μανόλη Γλέζο τη σβάστικα από την Ακρόπολη και την πέταξαν στα σκουπίδια. Εκεί είναι η κυριολεκτική και συμβολική της θέση. Ήταν η πιο θαρραλέα και εμβληματική χειρονομία, με αξιακό συμβολισμό που μπορούσε τότε  να επιχειρηθεί. Η Ακρόπολη, χώρος οικουμενικής αναφοράς στο ανθρώπινο μέτρο και έργο ανθρώπων που αποκαλύπτει τους διανοητικούς χειρισμούς μιας ολοκληρωμένης συνάντησης με τα δημιουργικά τους εργαλεία, στην κυριολεξία έπρεπε να αποκαθαρθεί από την παρουσία των πιο σκοτεινών συμβόλων της Ιστορίας.




Η Ακρόπολη είναι ένα ηθικό γεγονός που δεν μπορεί να έχει σχέση με τη φρίκη της τεχνολογίας του  αέριου Ζyclon που εξόντωσε εκατομμύρια ανθρώπους, είναι η  επιτομή μιας πνευματικής επεξεργασίας που δεν έχει καμιά συμβατότητα με το ποτισμένο στο αίμα σύμβολο της σβάστικας που χρησιμοποιούσαν στο πέτο τους οι κοινοί ποινικοί των χιτλερικών ταγμάτων όταν πετούσαν στο λάκκο τα κουφάρια των ανήμπορων αθώων θυμάτων τους, είναι ένας χώρος όπου δεν μπορεί να ανεμίζει στον αέρα η πολεμική σημαία που αποτέλεσε την έκφραση της κυριαρχίας των πιο σκοτεινών ενστίκτων εκείνων που δεν διδάχτηκαν τίποτα από τον Ρίλκε , τον Γκαίτε και τον Μπετόβεν, που δεν δίστασαν να κάψουν στην πυρά μαζί με τα βιβλία του Μάρξ και κάθε τι που δεν θεώρησαν αντίστοιχο με το δικό τους χαμηλό διανοητικό δείκτη ,που χρησιμοποίησαν με συστηματικό τρόπο όλες τις επινοήσεις και τις πρακτικές ενός κουρδισμένου μηχανισμού για να διεκπεραιώσουν την «τελική λύση», που υποχρέωσαν τον Τιοντόρ Αντόρνο να τους στηλιτεύσει γράφοντας μετά το τέλος της σφαγής που προξένησαν πως «…η ποίηση μετά το Άουσβιτς είναι βαρβαρική και δεν έχει πια ουσιαστικά κανένα νόημα …».

Ναζί και εκδόσεις βιβλίων: Στη φωτιά! 
Ναζί και άμαχοι: Μια σφαίρα και στο λάκκο!
Ναζί και αντιστασιακοί: Στην κρεμάλα!
Ναζί και Εβραίοι: Στα στρατόπεδα εξόντωσης!
Ναζί και Εκσυγχρονισμός: "Η εργασία απελευθερώνει"(!!!)
Ναζί και Τεχνολογία: Ζyclon-Σκοτώνει αθόρυβα!






















































































































Ας είναι η μνήμη λοιπόν εκείνου που κατέβασε τη σβάστικα από την Ακρόπολη μια ηθική υπόμνηση για εκείνους που αντιστέκονται. Ας είναι πάντα στη σκέψη ο ποιητικός στίχος του Μιχάλη Κατσαρού από τη συλλογή του «Κατά Σαδδουκαίων», που προτρέπει με το λόγο της ελεύθερης έμπνευσής του:
«Αντισταθείτε
στις φοβερές σημαίες των κρατών…»  

Odyss,30.04.2011

26.4.11

ЧЕРНОБЫЛЬ_26.04.1986

ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ_ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ
για ΤΑ ΒΛΕΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΑΝ

Το βλέμμα της Λουντμίλα [Ljudmilas rost]# Ταινία του σουηδού Gunnar Bergdhal #φεστιβάλ Ecocinema/2003
Σήμερα βρίσκεται στην Ουκρανία. Τότε ήταν ένα πυρηνικό εργοστάσιο κοντά στην πόλη Πριπιάτ της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 26 του Απρίλη του 1986, έγινε το χειρότερο. Το ατύχημα που κόστισε πολλές ανθρώπινες ζωές και εξακολουθεί να θερίζει με καρκίνους όσους απέμειναν. Εκείνες τις μέρες ήταν Πάσχα στην Ελλάδα. Κάποιοι υποστήριζαν με αφέλεια «τρώτε άφοβα τα πάντα»,την ώρα που ένα ραδιενεργό νέφος μόλυνε όλο τον κόσμο χωρίς να εξαιρεί βέβαια την Ελλάδα. Κάθε φορά που συμβαίνουν τραγωδίες στον κόσμο, παρακολουθώ τα μέσα ενημέρωσης να ενημερώνουν για τους «έλληνες που είναι όλοι καλά».Στην περίπτωση αυτή κανείς δεν ένιωθε ασφαλής. Το ραδιενεργό καίσιο απλώθηκε παντού. Από το τραγικό Πριπιάτ, την κοντινή πόλη που δεν κατοικείται πια από τότε, ίσαμε της ακτές της ανατολικής ακτής στην Αμερική.

 Aπαγορευμένη ζώνη # Τσερνομπίλ_1986


Μια πόλη με παιδιά και οικογένειες σβησμένη από το χάρτη. Για πάντα. Σαν τις χαμένες πόλεις που υπήρξαν στην ιστορία πάνω στις διαδρομές των ανθρώπων και του χρόνου και τώρα τις δέρνει η σιωπή. Μια «αποκάλυψη» που φέρει ανεξίτηλα τα ίχνη της ανθρώπινης ματαιοδοξίας που θεώρησε πως μπορεί να κάνει τα πάντα ατιμώρητη. Ύβρις; Mπορεί. Σίγουρα όμως μια διαρκής ανθρώπινη τραγωδία. Σαν εκείνη που βίωσε η Λουντμίλα. Γυναίκα πυροσβέστη, ήρωα που πάλαιψε με τα στοιχειά σε μια απελπισμένη προσπάθεια να περιορίσει το κακό που απλώνονταν παντού με φοβερή μανία.




Ο Gunnar Bergdahl, σουηδός σκηνοθέτης έκανε την υπόθεση αυτών των δυο ανθρώπων ντοκιμαντέρ. Το βλέμμα της Λουντμίλα.(Ljudmila rost). Mια συγκλονιστική σπουδαία ταινία που έφερε στην Ελλάδα η σκηνοθέτης Λουκία Ρικάκη στο φεστιβάλ Εcocinema 2003( σήμερα Ecofilms, κάθε Ιούνη στη Ρόδο) και μας την παραχώρησε ειδικά για μια εκδήλωση αφιερωμένη στο περιβάλλον. Την είδαμε έτσι το 2004 στον Άγιο Νικόλαο, με καλεσμένο το σκηνοθέτη. Θυμούμαι ακόμη τη βραδιά. Είχε και ποδόσφαιρο [Ελλάδα-Ρωσία!]. Στο σινεμά δεν έπεφτε καρφίτσα. Φόρος τιμής από ένα κοινό που γνωρίζει να προτιμά.

Δεν πρόλαβαν να περάσουν 25 χρόνια. Και ήρθε ο σεισμός στην Ιαπωνία με το πυρηνικό εργοστάσιο στη Φουκουσίμα να δημιουργεί ξανά καινούριους εφιάλτες. Δίπλα στον ωκεανό ,στης γης τα πλάτη,τα ψάρια θα κολυμπούν για πολλά χρόνια σε ραδιενεργό νερό. Στο Βιετνάμ μια εποχή οι Αμερικάνοι πυρπολούσαν το ρύζι(!), σήμερα στα πυρηνικά εργοστάσια οι πολυεθνικές όταν τους ξεφύγει ο έλεγχος παίρνουν τα ραδιενεργά νερά και μας τα ξαναδίνουν στο ποτήρι. Ο ωκεανός. Μεγάλος τα καταπίνει όλα. Μέχρι να μας ξεράσει όλους μαζί. Στις 10 Απριλίου έγινε στο Τόκιο μια μεγάλη διαδήλωση. Να τελειώνουμε επιτέλους με τα πυρηνικά. Δεν ξέρω πόσοι μπορούν να ακούσουν πια. Πόσοι μπορούν να νιώσουν το σπαραγμό της απώλειας της ανθρώπινης αθωότητας που δοκιμάζεται με κάθε τρόπο όσο αγνοεί την αμείλικτη φύση και τις ιεραρχίες της που δεν μπορούν να ξεπεραστούν.

Περιοχή του Τσερνομπίλ_Χρόνια μετά [2007]/ φωτο. NG 
Οι φωτογραφίες από την περιοχή του Τσερνομπίλ, 10,15,20,25 χρόνια μετά εξακολουθούν να σοκάρουν. Ένα αστικό τοπίο που μετασχηματίστηκε οριστικά σε κρανίου τόπο, βυθισμένο στην εγκατάλειψη και τη σκουριά. Οι άνθρωποι που απόμειναν σε κοντινές πόλεις είναι ίσως τα αυριανά θύματα μιας ύπουλης και αφανούς πανώλης που με τη ραδιενέργεια τους έχει θερίσει όλη τους τη ζωή. Τώρα ετοιμάζουν θόλους για να καλύψουν το φέρετρο, τη σαρκοφάγο, που έχει κρυμμένη κάτω από τόνους τσιμέντο μια πληγή που δεν θα κλείσει ποτέ. Τον αντιδραστήρα που με μια έκρηξη μεταμόρφωσε την πόλη του Πριπιάτ σε ένα αστικό εφιάλτη. Που μόλυνε τα νερά και τα σπαρτά. Που οδήγησε ανθρώπους στον τάφο. Που τσάκισε αισθήσεις και συναισθήματα, που κατέστρεψε όλη την ομορφιά της ζωής. Που άφησε χήρα τη Λουντμίλα, τη νύφη του ηρωικού πυροσβέστη. Που μας δίνει μαθήματα για να μπορούμε να φωνάξουμε δυνατά «Όχι στα πυρηνικά», για να στηλιτεύσουμε την ανθρώπινη βλακεία που δεν έχει τέλος και όρια, για να αναζητήσουμε εναλλακτικά τη δύναμη του ήλιου και του αέρα, της γης. Για να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε σαν άνθρωποι και όχι σαν ανδρείκελα της αγοράς και του κέρδους. Για να εναντιωθούμε στην κατανάλωση, κτίζοντας μια νέα συνείδηση μαζί με τους νέους…

Odyss,26.04.2011

21.4.11

ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

«Ουαί υμίν Γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριταί…»
ή ο  ατελεύτητος διαμερισμός της  αρχιτεκτονικής κληρονομιάς
της νεωτερικότητας από τους μαινόμενους αρχιερείς 
της καθαρότητας (προ του 1830 κατά προτίμηση !)  

Πάτροκλος Καραντινός: Τουριστικό περίπτερο στα Χανιά (1965)
Η απόλυτη αυθαιρεσία αυτές τις μέρες του θείου Πάθους, κατάφερε να επικρατήσει και πάλι καταφέρνοντας συντριπτικό πλήγμα σε ένα γνωστό αριστούργημα της πολύπαθης μοντέρνας αρχιτεκτονικής…Δεν μου περνούσε από το μυαλό τον προηγούμενο Νοέμβρη και Δεκέμβρη όταν παρουσίαζα ταινίες για αρχιτεκτονική στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου στα Χανιά πως το κτίσμα του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού* που στέκονταν μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο πέρα στην περιοχή του παλιού λιμανιού δίπλα στο τέμενος Κιουτσούκ Χασάν (Γιαλί Τζαμισί), θα αποτελούσε ένα από τα επόμενα θύματα της δογματικής και κυριαρχικής διάθεσης ορισμένων φονταμενταλιστών της αρχιτεκτονικής στρωματογραφίας των πόλεών μας που θεωρούν πως στο οπτικό τους πεδίο χωρούν μόνο όσα εκείνοι επιλέγουν να δουν ή ακόμη χειρότερα πως δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον όσα δεν τους αρέσουν.

Είναι σαφές πως η αρχιτεκτονική Ιστορία και ο σεβασμός των δημιουργικών της στρωμάτων είναι πολύ σοβαρά ζητήματα για να αποτελούν θέματα χειρισμού μόνο ορισμένων αρχαιολόγων ή πολιτικάντηδων και βέβαια όταν αυτό συμβαίνει δεν έχει απολύτως καμιά σημασία η προσωπική τους προτίμηση καθώς αυτή δεν έχει σχέση με τον πολιτισμό και την υπηρέτηση της τέχνης αλλά με τη βαρβαρότητα του προσωπικού γούστου, που δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση κριτήριο για να λαμβάνονται τέτοιες αποφάσεις.

Με  ποιο αλήθεια δικαίωμα αποστερούν από την αρχιτεκτονική παράδοση του τόπου και της πόλης των Χανίων ένα από τα σημαντικότερα κτίρια του μεγάλου αυτού δημιουργού και μια από τις πιο ιδιάζουσες εκφραστικές στιγμές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα ; To τουριστικό περίπτερο όπως ήταν γνωστό - κατά τεκμήριο- αποτελούσε εκτός από σημαντική συνθετική επεξεργασία ενός κορυφαίου Αρχιτέκτονα που φανέρωνε μοναδική ευαισθησία, έμπνευση και αρχιτεκτονικές δυνατότητες  που σε καμιά περίπτωση ορισμένοι δεν έχουν προφανώς τα προσόντα και την παιδεία να αντιληφθούν- ένα κτίριο που ενσωμάτωνε ρηξικέλευθες αναγνώσεις τόσο του τυπολογικού και μορφολογικού συντακτικού του παρακείμενου οθωμανικού  κελύφους όσο και των πολύπλευρων ωσμώσεων των ιστορικών εικονογραφικών αναφορών της παλιάς πόλης και συγκροτούσε μια κτιριακή οντότητα με διανοητικό και κατασκευαστικό βάθος σε εντυπωσιακό βαθμό πληρότητας.
Χανιά, Απρίλιος 2011: Μπουλντόζες εναντίον του μοντέρνου 

Ανακαλώ σε παλιότερες εποχές τη μεγάλη εντύπωση που μου προκάλεσε η πρώτη επίσκεψή μου, όταν ανακάλυψα πως στην περίπτωση της επεξεργασίας αυτού του χαμηλού ισόγειου κτιριακού παραθέματος στον ογκώδη για την κλίμακα μεγεθών του παλιού λιμανιού της πόλης σφαιρικό θόλο του παλιότερου οθωμανικού τζαμιού, ο Πάτροκλος Καραντινός είχε καταφέρει να προβάλει με ευανάγνωστο τρόπο το συνθετικό και κατασκευαστικό ήθος μιας μοντερνικής προσέγγισης που με  χαμηλόφωνες αναγωγές των ρυθμικών επαναλήψεων μιας στέρεης γεωμετρημένης δομής, φαινόταν να διαμορφώνει ένα ουσιώδη τόπο συνύπαρξης της έντασης των προνεωτερικών ιστορικών μορφών με τη σχεδόν υπαινικτική και ιδιαίτερα κομψή και ραδινή λεπτότητα των διατομών του σκυροδέματος που με πολύπλοκα ευφυή και ανα-δημιουργικό τρόπο ήξερε ο ίδιος να χειρίζεται όπως αποδεικνύει παντού -όπου διασώζεται- το μεγάλο του έργο.

Ποιος αλήθεια έχει το πνευματικό και ηθικό μέγεθος σήμερα να επιλέγει με τα περιορισμένου εύρους  προσωπικά του κριτήρια ποια είναι τα σημαίνοντα σπαράγματα της δημόσιας τοπογραφίας μιας παλιάς και ιστορικής πόλης που αξίζουν να διαρκέσουν στο χρόνο και να αποτελούν μέρος της μεγάλης αστικής της διήγησης; Αναμφίβολα διαθέτει το δικαίωμα να διαμορφώνει κατά το δοκούν τον προσωπικό του ιδιωτικό χώρο, σε καμιά περίπτωση όμως δεν είναι επιτρεπτό να επιλέγει με απροκάλυπτα φαρισαϊκό τρόπο, ποιά από τα κτισμένα δημιουργήματα και τα γεγονότα ενός κοινού αστικού βίου έχουν αξία και πρέπει να προστατευτούν και ποια πρέπει να τα ρευστοποιήσει ο χρόνος ή ακόμη χειρότερα οι μπουλντόζες μιας φανατικής και μονότροπης θεώρησης.

Ηράκλειο Κρήτης: Η κατεδάφιση του Ξενία (2003)
 Η περίφημη διάθεση πουρισμού και καθαρότητας αποτελούσε πάντα προνόμιο της ιδεολογικής και πολιτικής κυριαρχίας στη διάρκεια της ιστορίας των πιο μονοσήμαντων και αυταρχικών αντιλήψεων ή και καθεστώτων. Δεν είναι εύκολο να ξεχάσει κανείς ιστορικά γεγονότα, από τις εκθέσεις της εκφυλισμένης τέχνης των ναζί που στηλίτευαν ολόκληρη τη νεωτερική καλλιτεχνική έκφραση των αρχών του 20ου αιώνα, ίσαμε τους πρόσφατους ταλιμπάν που αφάνισαν τα αγάλματα του Βούδα  στο Μπαμιγιάν του Αφγανιστάν, τυφλωμένοι από ένα μείγμα θρησκευτικής προσήλωσης και παντελούς άγνοιας της οικουμενικής τους αξίας.

Στην Ελλάδα, χώρα της απόλυτης κυριαρχίας ενός αμφίθυμου συντηρητικού και εχθρικού προς τις εκφράσεις του μοντέρνου κινήματος, αρχαιολογικού ιερατείου, φαίνεται πως δεν χρειάζονται –πάντα- επιχειρήματα για την έλλειψη αρμονικής συνύπαρξης με τα μνημεία (ποια αλήθεια είναι τελικά αυτά -όσα υπάρχουν μόνο πριν το 1830;). Σε πάμπολλες περιπτώσεις έχουν εφευρεθεί στην κυριολεξία οι πιο αφελείς και τερατώδεις δικαιολογίες αλλά κυρίως μια  γενικά κατευθυνόμενη υπηρεσιακή ακηδία, για να απαξιωθούν, να γκρεμιστούν και να εξαφανιστούν μερικά από τα σπουδαιότερα δημιουργήματα της πρόσφατης αρχιτεκτονικής μας παραγωγής όπως το κτίριο του Φιξ του Τάκη Ζενέτου ή τα Ξενία του ΄Αρη Κωνσταντινίδη. Είναι σαφές πως μπροστά τους ωχριούν εκατοντάδες κοινότυπα κατά την άποψή μου παλιότερα κτίσματα ή και σύνολα που όμως διαθέτουν τη βούλα της θεσμισμένης προστασίας λόγω ηλικίας ,άσχετο με το αν ενδιαφέρουν παρά ελάχιστους στις περισσότερες περιπτώσεις.

Αλήθεια, οι προβλέψεις που περιλαμβάνονται στις διεθνείς συμβάσεις προστασίας των μνημείων που ισχύουν σήμερα γιατί εξακολουθούν να αγνοούνται επιδεικτικά από κάποιους με επιλεκτικό τρόπο και ποιος αλήθεια έχει την ευθύνη που έχουν καταστεί κυρίαρχοι στα σχετικά ζητήματα οι κάθε λογής άσχετοι που μέσα στο οπτικό τους πεδίο δεν μπορούν να ανεχθούν τίποτα περισσότερο από τρούλους, τόξα και απώτερους ιστορικούς ρυθμούς; Ποιος τους εξουσιοδότησε αλήθεια να στερούν από τη δική μου εμπειρία και από τα μάτια των παιδιών μου και της γενιάς που ακολουθεί ,όλα όσα αντιπροσωπεύουν την πολυσημία της όψιμης έκφρασης και τα ίχνη της εποχής της μετάβασης από την υστερία του ιστορικισμού στις ορθολογικές διατυπώσεις της νεωτερικότητας;

Είναι ξεκάθαρο πως υπάρχει ζήτημα ιδεολογικής μονομέρειας που το έχουμε βιώσει σε αμέτρητες εκδοχές. Κάθε εποχή  όμως ,και αυτό είναι αντικειμενικό θέμα αιτιώδους χαρακτήρα, σχηματοπoιεί με τα δικά της εργαλεία το ίζημα της στο χρόνο. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να επιτρέψουμε να χαθεί από την κοινή εμπειρία ούτε ο «δυσανάλογος» σφαιρικός θόλος ενός παλιού λατρευτικού χώρου που δεσπόζει στην πόλη και στο ενετικό της λιμάνι, ούτε όμως και η μοναδική ποιότητα που εκφράζει μια αρχιτεκτονική όπως εκείνη του μοντερνισμού που είναι οπλισμένη με το ρυθμό της σύγχρονης εξέλιξης και αποκαλύπτει με το βαθιά ηθικό και αισθητικό της περιεχόμενο ,τους μετασχηματισμούς και τις διαρκείς μετατοπίσεις που επιφέρει τους τελευταίους αιώνες η ανθρώπινη πρόοδος, οι επιταχύνσεις της κοινωνικής και της πολιτικής μας συνθήκης και βέβαια η εξέλιξη και η ωρίμανση μιας ελεύθερης κοινωνίας πολιτών κοσμικού και όχι θεολογικού χαρακτήρα που τη χαρακτηρίζει η ανοχή και η αλληλεγγύη.
Ο πρώτος διδάξας το 1954: Ο "Γκοτζίλα" καταστρέφει το Τόκυο

Η κατεδάφιση του περιπτέρου του Καραντινού στα Χανιά, δεν υπήρξε μόνο προκλητική χειρονομία και πραγματική αιτία πολέμου για μια σειρά από διαρκείς εκκρεμότητες μεταξύ αρχιτεκτόνων και αρχαιολόγων κυρίως, δεν αποτελεί μόνο μια εγκληματική συμπεριφορά απέναντι στην αρχιτεκτονική  μνήμη της νεωτερικότητας και των εκφορών της, υπήρξε πολύ περισσότερο ένα ολοφάνερο ΛΑΘΟΣ. Ατόπημα ασυγχώρητο που έρχεται να προστεθεί στα προηγούμενα και να αποτελέσει πρόκριμα και για άλλα στο μέλλον. Το θέμα είναι να μην εθιστεί κανείς στην αποκρουστική θέα μιας μπουλντόζας που κατεδαφίζει ένα εξαιρετικό κτίριο που δεν είναι του γούστου του ,αποκαλύπτοντας στο βάθος την «εσωτερική του απογύμνωση» που αναμφίβολα έχει πρώτη συντελεστεί.

Αρχιτέκτονες και άνθρωποι του πολιτισμού αγανακτήστε επιτέλους! Αυτές οι μέρες των Παθών προσφέρονται για πολυποίκιλες αναγνώσεις και κυρίως εκφράζουν με συγκλονιστικό τρόπο τη μαρτυρική πορεία προς τη Σταύρωση μέσα από την προδοσία και τη διαπόμπευση. Υπάρχει όμως και η Ανάσταση! Η άνοιξη θα εκθέσει και πάλι σε κοινή θέα το θρίαμβο της ζωής. Οι κερασιές άνθισαν στη μαρτυρική Ιαπωνία. Όπου κάποιοι ,όταν κάνουν λάθος, κάνουν χαρακίρι. Στην περίπτωσή μας κάποιοι οφείλουν επιτέλους να αναγνωρίσουν έστω με μια συγγνώμη τη δική τους ενοχή  για την αυθαιρεσία που διέπραξαν απέναντι στη μεγάλη ενιαία και αδιαίρετη παράδοση του Τόπου μας (που φτάνει από τον Αίμο ίσαμε το Θιβέτ όπως έγραφε ο Δημήτρης Πικιώνης) και δεν μπορούν βέβαια πλέον -σε καμιά περίπτωση- να εκπροσωπούν και πολύ περισσότερο να προστατεύουν._  

Odyss,21.04.2011     

 */Ο Πάτροκλος Καραντινός (1903  Κωνσταντινούπολη-1976  Αθήνα) υπήρξε ένας  πολύ  σημαντικός αρχιτέκτονας που εισήγαγε στην Ελλάδα  μαζί με πολλούς άλλους  το ρεύμα του μοντερνισμού στην Αρχιτεκτονική. Ο Καραντινός σπούδασε αρχιτεκτονική στην Αθήνα και έπειτα πήγε στην Γαλλία όπου σπούδασε μαζί με τον Auguste Perret. Υπήρξε  καθηγητής της Αρχιτεκτονικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το διάστημα 1959 - 1968. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για το σχεδιασμό πολλών μουσείων στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων τα Αρχαιολογικά Ηρακλείου και Θεσσαλονίκης και το  Επιγραφικό Μουσείο στην ανακαινισμένη του μορφή.Ο Καραντινός έδινε ιδιαίτερη σημασία στη “συνομιλία” των γλυπτών των μουσείων που σχεδίαζε με το φως και στην περίπτωση του τουριστικού περιπτέρου Χανίων που έγινε με την εποπτεία του τότε εφόρου αρχαιοτήτων και λαμπρού διανοούμενου και πνευματικού ανθρώπου Στυλιανού Αλεξίου κατάφερε να πραγματοποιήσει με εξαιρετικό τρόπο την ανάπτυξη ενός μοντέρνου κελύφους δίπλα στο οθωμανικό τέμενος και κοντά  σε ένα περιβάλλον φορτισμένο με πολλαπλές αναφορές

12.4.11

ΒΟCTOK ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΝΑΤΟΛΗ



50 ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ
12.04.1961-12.04.2011


Πέρασαν ακριβώς 50 χρόνια. Ήταν 12.04.1061. Εκείνη τη μέρα με την εκτόξευση του σοβιετικού διαστημόπλοιου Βοστόκ-1, ο άνθρωπος εκτοξεύθηκε στον ουρανό σε μια πτήση που είχε μόνο στόχο την αναζήτηση της απαρχής των ορίων του. «Φύγαμε», ήταν η χαρακτηριστική λέξη που είπε στα ρωσικά ο αστροναύτης Γιούρι Γκαγκάριν, χωρίς να ξέρει κι ο ίδιος ακριβώς που πηγαίνει και το σπουδαιότερο με τον κίνδυνο να μη γυρίσει ποτέ.


Υπήρχε μια προσδοκία. Να ξεπεράσουμε τα πεπερασμένα, τα ασφυκτικά ανθρώπινα σύνορά μας και να ξεκινήσουμε μια αναζήτηση που είχε κοσμικά χαρακτηριστικά και μας εξακόντιζε εκεί ψηλά στον αιθέρα, στο αχανές στερέωμα, που από την πρώιμη ώρα της ανθρώπινης κατάστασης καθόριζε τους φόβους και τις ελπίδες μας. Τα απροσμέτρητα βάθη ενός γαλαξιακού χώρου, που μετρά τις αποστάσεις με έτη φωτός και το χρόνο με ιλιγγιώδεις συναρτήσεις ικανές να εξαντλήσουν το νου και συμβατές μόνο με τους πιο περίπλοκους διανοητικούς κυματισμούς που χαρακτηρίζουν την ύπαρξη.

Τη μέρα εκείνη ξεκίνησε η εποχή της «αρχιτεκτονικής των διαστημικών ταξιδιών» και οι άνθρωποι ένιωσαν πως ποτέ πια ο χώρος του ανθρώπινου πολιτισμού δεν θα ήταν περίκλειστος μέσα στα περιορισμένα φυσικά όρια του μικρού μας πλανήτη. Υπήρχε ένας ανταγωνισμός στην κορύφωση του ψυχρού πολέμου που εξωθούσε τις τεχνολογίες σε αναζητήσεις και εγχειρήματα που ξεπερνούσαν τα ανθρώπινα μεγέθη αλλά ταυτόχρονα υπήρχε και η αναζήτηση ενός οράματος ικανού να οδηγήσει την ανθρώπινη εξέλιξη σε περιοχές και διαβήματα που δεν είχε μέχρι τότε ποτέ καταφέρει έστω κι αν τα είχε διανοηθεί. Στις αρχές του 20ου αιώνα έγινε η πρώτη απογείωση με πτητική συσκευή, υπερβαίνοντας τους προαιώνιους μύθους από τον τραγικό Ίκαρο ίσαμε τις ρηξικέλευθες μηχανές του Λεονάρντο Ντα Βίντσι και μέσα σε 60 χρόνια ο άνθρωπος διάβαινε το σκαλοπάτι της συμπαντικής εξερεύνησης.

Την ίδια δεκαετία, του ’60, ο κόσμος και ο τόπος μας γνώρισε μια πρωτόγνωρη άνοιξη που απελευθέρωσε δημιουργικές δυνάμεις και ιδέες που άλλαξαν βεβαιότητες δεκαετιών και πρόσφεραν στον ανθρώπινο πολιτισμό ανάσες πολύτροπες και ανατροπές καθοριστικές που σχημάτισαν το νέο γόνιμο ίζημα που χρειαζόταν για να πάμε μπροστά. Όλα ήταν υπό αίρεση και φάνταζαν να δίνουν υποσχέσεις που κινητοποιούσαν και γοήτευαν.

Ο συμβολισμός λοιπόν αυτής της εκτόξευσης εκείνη την ανοιξιάτικη μέρα στο κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, έφερε στα διακριτικά της και το όνομα ενός διαστημοπλοίου με το όνομα Βοστόκ-1 και είχε ως μοναδικό επιβάτη ένα νεαρό σοβιετικό πιλότο, τον Γιούρι Γκαγκάριν και άτυπους συνεπιβάτες ολόκληρο το γένος των ανθρώπων. Βοστόκ στα ρωσικά σημαίνει Ανατολή. Ο συμβολισμός είναι πολύσημος και ξεκάθαρος. Από την ανατολή το φως εκείνη τη μέρα λοιπόν, η ανατολή μιας εποχής ριζικά καινούριας, μια σπουδαία στιγμή που ανέτειλε από το γεωγραφικό χώρο της ανατολής ,γεωγραφικής και πολιτικής με ό,τι αυτό αντιπροσώπευε εκείνα τα χρόνια.

Το πιο συγκλονιστικό εκείνη τη μέρα ήταν βέβαια το ανεπαίσθητο χαμόγελο της αδημονίας που ήταν χαραγμένο στα χείλη του Γιούρι Γκαγκάριν. Το μαρτυρούν όλες οι φωτογραφίες εκείνης της μοναδικής στιγμής. Που εκφράζουν ταυτόχρονα την ουσιαστική και βαθιά ανθρώπινη αθωότητα μπροστά στο άγνωστο αλλά ζωοποιό «χάος» που λες κι ανυπομονεί (!) να συναντήσει. Αλλά την ίδια ώρα, αποκαλύπτουν και το τραγικό μεγαλείο της ύπαρξης. Για τη συνάντησή μας με την αστρική σκόνη και το πρώιμο βάθος του κοσμικού ερέβους που μας έπλασε και τις συγκλονιστικές δυνάμεις της φυσικής ιεραρχίας που μας ορίζουν αμείλικτες και μας υποχρεώνουν να δοξολογούμε με τα ατελή υλικά της ανθρώπινης εμπειρίας τις αιώνιες και ατοπικές συμπαντικές ισορροπίες που μοιάζουν όλες να αποκρίνονται στο μυστικό έλεγχο ενός άναρχου Πλάστη...

Odyss, 12.04.2011