17.6.11

ΠΑΜΕ ΜΕ ΤΗ ΡΟΖΑ #


_αίσθημα και  βίωμα ενός μετασχηματισμού
που συμβαίνει ή επέρχεται
_οι προσωπικές αναγνώσεις και η πρόσληψη της συγκυρίας

«…Λασπωμένη, ατιμασμένη, βουτηγμένη μέσα στο ίδιο της το αίμα, στάζοντας πύον: να πως παρουσιάζεται η αστική κοινωνία, να ποιο είναι το πραγματικό της πρόσωπο. Δεν είναι πια όπως κάποτε, που φτιασιδωμένη και φορώντας το πέπλο της εντιμότητας επιδιδόταν στην κουλτούρα και στη φιλοσοφία, στην ηθική και στην τάξη, στην ειρήνη και στο δίκαιο. Τώρα μοιάζει με θηρίο αρπαχτικό, όργιο αναρχίας, μάστιγα του πολιτισμού και της ανθρωπότητας. Η αστική κοινωνία φανερώνεται ολόγυμνη, όπως πραγματικά είναι….»

Ρόζα Λούξεμπουργκ
James Ensor / Δυο σκελετοί παλεύουν για μια καπνιστή ρέγγα , 1891  [MOMA, Nέα Υόρκη].
Τα πράγματα σιγά σιγά αρχίζουν να αποκαλύπτουν το πραγματικό τους βάθος. Μια κοινωνία βασισμένη στις ατέρμονες θεολογίες των φανατικών υποστηρικτών της ασυδοσίας της «ελεύθερης» αγοράς. Που πρόλαβαν θαρρείς να θάψουν γρήγορα τα συντρίμμια του «σοσιαλισμού» των γκουλάγκ και να προδιαγράψουν το τέλος της Ιστορίας με τόνους θριαμβευτικούς. Και τώρα βλέπουν αλυσιδωτά το παγκόσμιο καζίνο τους να καταρρέει κάθε μέρα και μάλιστα με θορυβώδη τρόπο. Κατάφεραν να μεταφέρουν τα κέντρα λήψης των αποφάσεων σε υπερεθνικούς και άοσμους εξωπολιτικούς μηχανισμούς που ενδιαφέρονται αδίστακτοι μόνο για την υπερσυσσώρευση του πιο χυδαίου κέρδους –κατά κανόνα τοκογλυφικού- και έχτισαν με κάθε τρόπο θεμιτό κι αθέμιτο την πιο ολοκληρωτική μονοτροπία που γνώρισε η Ιστορία. Τη δήθεν νεο-φιλελεύθερη κοινωνία, μετονομάζοντας με τον πιο διαστροφικό τρόπο τα πάντα με το αντίθετο του πραγματικού τους νοήματος. Οι αναφορές στον Όργουελ και τον Χάξλεϊ, δεν είναι αρκετές για να αποδώσουν το μετασχηματισμό που έχει αλλοιώσει όλα τα σημαινόμενα και έχει εγκαταστήσει στην κοινή συνείδηση του πλήθους τα αντίστροφα ακριβώς περιεχόμενα. Μια γιγάντια ψευδής συνείδηση, έχει κυριαρχικά εξαπλωθεί παντού στον κόσμο του οικονομίστικου ντελίριου  και ορίζει πια όχι τις πραγματικές μας ανάγκες αλλά όσες το σύστημα της κατανάλωσης και της θεαματικής του βίας προκρίνει ως καλύτερες.

Goya Francisco/ O Kρόνος τρώγοντας το γιο του, 1819-1823  [Prado, Μαδρίτη]
Στο γ’ βιβλίο του ο Θουκυδίδης (Κερκυραϊκά), αναφέρει πως οι αντίπαλοι στον εμφύλιο τόσο είχαν πωρωθεί που αλλοίωναν ξεδιάντροπα αυτές τις ίδιες τις λέξεις απονέμοντάς τους κάθε στιγμή το περιεχόμενο που εκείνοι έκριναν πως εξυπηρετούσε τους σκοπούς τους. Στη σημερινή ρητορεία της κρίσης αυτό που περισσεύει είναι η ανακρίβεια και το ψέμα, καθώς η ανάγκη για τη στήριξη του δόγματος της υποτιθέμενης ελεύθερης και αχαλίνωτης συνθήκης που έχει μετατρέψει όλες τις αξίες χρήσης σε αντικείμενα συναλλαγής και κερδοφορίας, δεν έχει καμιά σχέση με την ελευθερία των πολλών αλλά μόνο με τη δυνατότητα των λίγων και μη εκλεγμένων στα διεθνή κέντρα της χρηματοπιστωτικής γάγγραινας να ρυθμίζουν τους υπερεθνικούς τους σχεδιασμούς με ένα και μόνο άξονα , την απληστία και το βάρβαρο κέρδος. Οι παλιές και δοκιμασμένες κάποτε αξίες της προσφοράς και της ζήτησης δεν έχουν πια καμιά σημασία στο σύστημα καζίνο όπου τα πάντα έχουν εφήμερο, μονοδιάστατο και σαφώς προσδιορισμένο χαρακτήρα, Την υπηρέτηση του κέρδους και τη συγκέντρωση -με κάθε τρόπο- σε επιλεγμένα λίγα χέρια όλων των διαθέσιμων πόρων και των υλικών αγαθών του πλανήτη.

Πέρασε πια η εποχή της αστικής αριστοκρατίας και των κυρίαρχων καλλιεργημένων ελίτ κάθε εποχής που μετασχημάτιζαν μέρος του πλούτου που συγκέντρωναν σε καλλιτεχνικές προτάσεις ή σε  φιλοσοφικές και λογοτεχνικές ακόμη ανησυχίες και συζητήσεις, φτάνοντας στο επίπεδο να ενισχύουν με τεράστιους πόρους ακόμη και ριζοσπαστικές αναζητήσεις της περιόδου τους σε όλα τα πεδία της δημόσιας δραστηριότητας και διαπραγμάτευσης ή χρηματοδοτώντας τον εξωραϊσμό των αναδυόμενων αστικών κέντρων των πόλεων με εξαιρετικά δημιουργήματα και αρχιτεκτονικές διαμορφώσεις που αποτύπωναν τις προθέσεις τους για ένα καλύτερο κόσμο ή ευνοώνταςς την έρευνα και  την εξερεύνηση των ορίων της ανθρώπινης εμπειρίας. Τούτα όλα σήμερα φαντάζουν πια μακρινά και εξωπραγματικά. Είναι πραγματικά συγκλονιστικό μετά από 100 χρόνια το απόσπασμα της Ρόζας  Λούξεμπουργκ, που λέει με τόσο εύστοχο τρόπο αυτά που και με τη σημερινή άθλια επικαιρότητα τόσο μεγάλη συμβατότητα φαίνεται να διαθέτουν.  

Σήμερα μόνο οι καταστρεπτικές μπίλιες του τεράστιου καζίνου ακούγονται στα αυτιά μας καθημερινά. Κεφάλαια, χρέη, κέρδη και δάνεια, περικοπές των λίγων από τους πολλούς, οι πάμφτωχοι παρατημένοι στη μοίρα τους στα 4/5 του πλανήτη, το 10% που καρπώνεται το 90% του πλούτου, οι υπέροχοι μάνατζερ και οι εκπρόσωποι των διεθνών οργανισμών που γεννιούνται σαν τα άλιεν από ολέθριες φύτρες που κανείς δεν ξέρει τις άκρες τους, η βεβαιωμένη απάθεια και ακηδία τους για κάθε κοινωνική κατάκτηση και για κάθε έννοια δίκαιης κοινωνίας που δεν δίστασαν να την ονομάσουν με χίλιους οξύμωρους τρόπους χρησιμοποιώντας με κυνικό τρόπο κάθε προσδιορισμό που σχετίζεται με την ελευθερία που έχουν στερήσει απ΄όλους (φιλελεύθερη, νεοφιλελεύθερη, κλπ) και φτάνοντας στο σημείο να ξορκίζουν κάθε μέρα κάθε αντίθετη άποψη που αντιστρατεύεται τις αντιδιαλεκτικές, ανορθολογικές και απροκάληπτα θεολογικού χαρακτήρα προσεγγίσεις τους που αποτελούν θέσφατα και αλίμονο σε όσους θελήσουν να τα αμφισβητήσουν.

Να ποια είναι η εικόνα τους. Μια θλιβερή και μονοδιάστατη απεικόνιση και προβολή όλης της ανθρώπινης συνθήκης μέσα από τους παραμορφωτικούς φακούς της αχαλίνωτης, χωρίς ηθικούς φραγμούς και αναστολές, οπτικής τους που βλέπει παντού μόνο το χρώμα των ράβδων του χρυσού και τοποθετετεί τα κέρδη πάνω και πέρα από κάθε ανθρώπινη ιδιότητα. Ο Γκυ Ντεμπόρ στη Θεαματική κοινωνία πολύ νωρίς είχε προαισθανθεί τη σταδιακή μεταμόρφωση καφκικού χαρακτήρα που θα επέβαλε το Κεφάλαιο και η κυριαρχία του μετατρέποντας τα πάντα σε εικόνες που θα αναπαράγονται συνεχώς και θα επανεπενδύουν τα πάντα στην αναπαραγωγή τους και μόνο. Σήματα , λόγκο, φίρμες και ρεκλάμες, διαφήμιση και τεράστια εμπορική επιτυχία, κατανάλωση και εντυπωσιακά περιτυλίγματα, είναι εκείνα που κυριαρχούν γεμίζοντας τόνους χαρτιού, το διαδίκτυο και κυρίως την ανθρώπινη ματαιοδοξία με  τόνους σκουπιδιών που δεν έχουμε στο τέλος τι να τα κάνουμε. Και βέβαια όπως εύστοχα σημειώνει ο Σλαβόι Σίζεκ, όλοι έχουμε σήμερα αδύνατη όραση για να καταφέρουμε να αναγνωρίσουμε με στοιχειώδες αισθητήριο πως η περίφημη κρίση ξεκίνησε τώρα και 10 χρόνια, όταν άρχισαν να σκάνε με πάταγο οι φούσκες αυτής της συλλογικής αυταπάτης και τώρα βιώνουμε τους σπασμούς του τέρατος για ένα προδιεγραμμένο τέλος που επίκειται και φαίνεται να παρασέρνει τα πάντα στην παταγώδη κατάρρευσή του. Εύστοχα προσθέτει πως ορισμένοι είναι τόσο πολύ τυφλωμένοι που θεώρησαν πως μετά τα συντρίμμια των ολοκληρωτισμών των γκουλάγκ, θα μπορούσαν να απαντήσουν και να κυριαρχήσουν εσαεί κτίζοντας τα νέα γκουλάγκ των αγορών και της εξαχρείωσης κάθε παραγωγικής και κοινωνικής δέσμευσης είχε επιβάλει ο διαφωτισμός στις κυρίαρχες εξουσιαστικές κάστες στη διάρκεια της Ιστορίας.

Τώρα ο καθρέπτης έσπασε. Ο κόσμος βρίσκεται σε φάση που το παιχνίδι πια έχει περάσει στα χέρια όλων μας και μοναδικός αντίπαλος είναι ο ίδιος ο αφανισμός μας. Εκτός και αν ξεκινήσει να συμβαίνει  η μεταμόρφωσή μας σε πρόσωπα που επιβάλει η ίδια η φύση μας. Όχι  άψυχα και άβουλα υποχείρια στα χέρια θλιβερών μηχανισμών και άδηλων σχεδιασμών αλλά πραγματικά υποκείμενα μιας αφύπνισης που επιβάλλει η πίστη μας σε αξίες και τη συλλογικότητα που δεν καταφέραμε να κερδίσουμε καθώς ξεχάσαμε την αλληλεγγύη και την κοινή πορεία στη διαδρομή ενός κοινού βίου.

Να ανασύρουμε από τα βάθη της ανθρώπινης εμπειρίας και από τα σεντούκια του χρόνου που μας άφησαν οι γιαγιάδες μας τις δαντέλες της ευθύνης και να αναζητήσουμε μέσα από τη συνάντησή μας με τον όποιο άλλο και ανοικτό βλέμμα στον κόσμο, εκείνα που δεν στερηθήκαμε όταν είμαστε παιδιά στις αλάνες μιας παλαιότερης συνθήκης. Το ομαδικό πνεύμα ακόμη και την  ώρα της σκανδαλιάς, τον αέρα της ελευθερίας που καθόριζε τις επιλογές μας και ανέτρεπε πολλές φορές τις βεβαιότητές μας αλλά μας εξόπλιζε και τότε με τη σοφία της εμπειρίας, την αφέλεια και την αθωότητα που μας έκανε ανεκτικούς και σε σπάνιες περιπτώσεις αυστηρούς αλλά στη βάση δίκαιους, στην οργάνωση των προσδοκιών μας και στα μικρά μας επιχειρήματα που πάντα αποτελούσαν την κορύφωση μιας άδηλης κάποτε αλλά αποτελεσματικής συνεννόησης, στο καθαρό μας βλέμμα που κοίταζε τον άλλο στα μάτια και δεν δίσταζε να του ζητήσει συγγνώμη όταν έκανε ηθελημένα ή αθέλητα λάθος, στην ανόθευτη και ολοφάνερη ανθοφορία του καινούριου και της διαφορετικότητας που καθόριζε τις ιδιαιτερότητες αλλά σφυρηλατούσε και τη συνοχή της παρέας μας, στην ανάγκη να πολεμούμε και να είμαστε πεισματάρηδες αλλά και να δίνουμε τα χέρια όταν η κοινή μας ανάγκη το απαιτούσε, στο τρυφερό τις πιο πολλές φορές και σπάνια σκληρό βλέμμα μας που μπορούσε να τα βλέπει όλα, να επιλέγει, να κατανοεί και σχεδόν πάντα να λέει «κόλλα το!»...

Όλα τούτα, στα πενήντα τόσα χρόνια της προσωπικής μου εμπειρίας, τα αναζήτησα χωρίς να τα βρώ πάντα, στα βιβλία και τα διαβάσματα, στις ιδέες και τα μανιφέστα, στην ποίηση και τα συνθήματα, στις συλλογές και τα μουσεία, στα σπάνια σπαράγματα των έργων κάθε εποχής, στην ανθρώπινη επαφή και στην αγάπη για τον άλλο, στον έρωτα και την τέχνη…Μερικές φορές τα συνάντησα την ώρα που τέλειωνε μια σεκάνς του Ταρκόφσκι, που έδυε ο ήλιος σε ένα νησί των Κυκλάδων, που έπιανα τον εαυτό μου να νιώθει τη μαγεία ενός στίχου της ‘Εμιλι, να συγκλονίζεται από ένα τραγούδι του Ψαραντώνη, να αποθαυμάζει τα τσεμπέρια της Αγίας στη βυζαντινή Παναγία Κερά στην Κριτσά, να υποκλίνεται στη μουσική του Ντμίτρι Σοστακόβιτς…Κι άλλες φορές είχα την τύχη να τα βιώσω με φίλους σπάνιους και με ανθρώπους που αγάπησα, ανταλλάσσοντας βλέμματα χωρίς ανταπόδοση με την ομορφιά, επιμένοντας στη μυστική συνάφεια που διαθέτουν τα ξεσπάσματα του σώματος και του μυαλού κάποτε με τα νήματα της  ύπαρξης, στο βλέμμα των μικρών παιδιών που μεγάλωσαν και της τρυφερής συνύπαρξης που καθορίζει τη διαδρομή του καθενός από μας…Και έχω την ελπίδα πως θα τα ανακαλύπτω ξανά και ξανά, όσο υπάρχουν άνθρωποι που μπορώ να μοιράζομαι τις εμπειρίες και τα μυστικά που μου ψιθυρίζει ο κοσμικός αχός που υπάρχει στο βάθος του ουρανού, που μπορεί στ΄ αλήθεια να΄ναι κόκκινο…                

Odyss, 17.06.2011