29.12.09

O ΠΟΝΟΣ ΤΟΥ [ΘΕΙΟΥ] ΛΟΓΟΥ

΄Η ΣΚΗΝΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ

Η ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΝΟΡΑΣΗ ΤΟΥ MAX ERNST
ΩΣ ΠΡΟΑΝΑΚΡΟΥΣΜΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ
ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕ ΤΕΡΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟΓΥΜΝΩΣΕ
ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΝΟΗΜΑ -ΜΕΤΑ ΤΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ-
ΚΑΤΑ ΤΗ ΡΗΣΗ ΤΟΥ Τ. ΑΝΤΟΡΝΟ



Max Ernst: H Παρθένος "δέρνει" το μικρό Χριστό, με αυτόπτες
μάρτυρες τον Αντρέ Μπρετόν,τον Πωλ Ελυάρ και το ίδιο το

ζωγράφο, 1926. Μουσείο Lwdvig Koλωνίας.

[ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2009]
Ο Andre Breton,o Paul Eluard και ο καλλιτέχνης [Max Ernst], αυτόπτες μάρτυρες ενός τρυφερού (?) ξυλοδαρμού, που σκανδάλισε το 1926 τους κληρικούς -και όχι μόνο- της καθολικής εκκλησίας.
Ο Max Ernst, δεν υπήρξε μόνο ηγετική φυσιογνωμία του κινήματος των σουρεαλιστών αλλά και ένας σημαντικός καλλιτέχνης που σημάδεψε με το έργο του μια μεγάλη περίοδο του 20ου αιώνα. Οι ριζοσπαστικές ρήξεις στο χώρο των ιδεών και των αναζητήσεων της αρχιτεκτονικής και της τέχνης που κυοφορήθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και εκφράστηκαν δυναμικά (μετά το "συμβολισμό" στην αυγή του 20ου αιώνα), προκάλεσαν μια δημιουργική αναστάτωση σε όλα τα πεδία πρόσληψης καιεπεξεργασίας του σημαίνοντος και του σημαινόμενου των δημιουργικών γραφών που μέχρι σήμερα εξακολουθούν να επηρεάζουν τις προτιμήσεις και την εικονογραφία της υστερο- και μετα-μοντέρνας κατάστασης. Φουτουρισμός, κονστρουκτιβισμός, bauhaus, μοντερνικότητα του μεσοπολέμου. Σημεία καμπής για την εξέλιξη της σύγχρονης καλλιτεχνικής και αρχιτεκτονικής συνθήκης που με πολλές και ιδιαίτερες αφετηρίες σε κάθε τόπο, καθόρισαν σημαντικά την ταυτότητα και το συνολικότερο σώμα και της νεώτερης αρχιτεκτονικής μας στρωματογραφίας.

Με αφορμή την πρόσφατη έκδοση από την ΑΓΡΑ, της εμβληματικής ομιλίας του Ανδρέα Εμπειρίκου για το σουρεαλισμό το 1935 στην Αθήνα, που είχε χαθεί για πολλά χρόνια και βρέθηκε πρόσφατα, ανέσυρα από τη μνήμη τις δικές μου αναφορές και ξαναθυμήθηκα τη γοητεία που μου ασκούσαν κατά τη διάρκεια των σπουδών στην αρχιτεκτονική της Αθήνας, μερικά έργα των σουρεαλιστών και του μεταφυσικού De Chirico, που γεννημένος στο Βόλο το 1888,έμελλε να αποτελέσει τον άτυπο γενάρχη του σουρεαλιστικού κινήματος και να επηρεάσει καθοριστικά την εικονογραφία και το περιεχόμενο των θεματικών του προτιμήσεων. Ο πίνακας του Max Ernst που απεικονίζει μια αναγεννησιακή Μαντόνα να «δέρνει» το μικρό Χριστό, με αυτόπτες μάρτυρες τον Αντρέ Μπρετόν, τον Πωλ Ελυάρ και τον ίδιο το ζωγράφο, που σχεδόν κρυμμένοι παρακολουθούν πίσω από το μεταφυσικό αρχιτεκτονικό σκηνικό (που παραπέμπει άμεσα στις πρώιμες επεξεργασίες του De Chirico),ήταν ένα θέμα που σαφέστατα δημιούργησε ενόχληση στους συντηρητικούς κύκλους της καθολικής εκκλησίας των ατελείωτων κανόνων και εντολών που πρέπει με απόλυτη ευλάβεια και αυστηρότητα να ακολουθούν οι πιστοί. Μια σχετικά πρόσφατη ταινία του ισπανού Πέδρο Αλμοδόβαρ ("Κακή εκπαίδευση"/"La mala educacion"/2004) αναφέρεται με το δικό της τρόπο στο αντίστοιχα αυστηρό περιβάλλον της καθολικής εκπαίδευσης στην Ισπανία, μια χώρα όπου η Ιερά Εξέταση διέγραψε μια από τις πιο ανατριχιαστικές της θητείες.

Είναι λοπόν σαφές το σημαίνον στον τολμηρό αυτό πίνακα του 1926 , στη διάρκεια της μεσοπολεμικής ρητορικής που οδήγησε τον κόσμο στην κόλαση μετά από λίγα χρόνια και γίνεται κατανοητή ίσως τώρα περισσότερο από απόσταση, πως η τέχνη εκείνης της περιόδου των ρήξεων και των ανατροπών δεν έκανε τίποτα παραπάνω από το αντικατοπτρίζει τη συνολικότερη συνθήκη ενός κόσμου που κυοφορούσε ήδη στα σπλάχνα του τον πόνο και τον πόλεμο, τις διαδοχικές κρίσεις και τα πογκρόμ, τη ναζιστική λαίλαπα που σάρωσε στο πέρασμά της την ποίηση και την ηθική και έβαλε στο κέντρο του βίου την κοινοτοπία του κακού όπως εύστοχα διατύπωσε –μεταπολεμικά βέβαια- η καθηγήτρια φιλοσοφίας Χάνα ΄Αρεντ.

Ο πίνακας αυτός κατά τη γνώμη μου δεν ήθελε να σκανδαλίσει ή να εικονογραφήσει μόνο κριτικά τους καταναγκασμούς του θρησκευτικού συναισθήματος, αλλά συμπύκνωσε με σχεδόν «τρυφερό» τρόπο την επερχόμενη απειλή του αφόρητου ανθρώπινου πόνου, θέτοντας με έξοχο σουρεαλιστικό λεξιλόγιο το μικρό αθώο Χριστό και "Λόγο του Θεού", στα γόνατα της κοινής μας Μητέρας, όπου το βίωμα δεν είναι διαφορετικό από τη δική μας αντίστοιχη παιδική εμπειρία, όπου "έπιπτε ράβδος όταν δεν έπιπτε Λόγος". Είναι βέβαια αυτονόητο, πως στις διαθέσεις μιας σχεδόν αυτόματης κατά την ηθελημένη ρητορική των σουρεαλιστών γραφής δεν υπήρχε τότε ούτε κατά διάνοια η σκέψη μιας λόγιας ή λογικής στάσης απέναντι στα γεγονότα της ζωγραφικής τους αφήγησης. Κι όμως, τώρα αποκαλύπτεται πως ειδικά στις κορυφαίες καλλιτεχνικές διατυπώσεις των σουρεαλιστών, οι συνυφάνσεις και οι συνάψεις του ονειρικού στοιχείου και της λογικής ήταν πάντα μέρος μιας προσεκτικά επεξεργασμένης και σχολαστικά αρθρωμένης εικονοποιίας που μας κατέλιπε μερικά από τα σημαντικότερα και περισσότερο εμβληματικά έργα στην ιστορία της μοντέρνας ζωγραφικής.

Αντί σχολιασμού βέβαια θα μπορούσα απλά να παραθέσω μόνο αυτό τον εκπληκτικό πίνακα που θυμήθηκα ανήμερα τα Χριστούγεννα καθώς διάβαζα το κείμενο της ομιλίας του Ανδρέα Εμπειρίκου που ανεπιφύλακτα προτείνω ανάμεσα στις εκδόσεις του 2009, που αξίζουν μια θέση στις βιβλιογραφικές μας προτιμήσεις.
Οdyss, 29.12.2009

10.12.09

ΛΟΓΟΣ ΠΟΥ ΕΠΑΝΑΘΕΜΕΛΙΩΝΕΙ ΗΘΙΚΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (ΜΑΣ)

Με αφορμή τη σημερινή μέρα [10.12.2009] που είναι
αφιερωμένη στην παγκόσμια διακήρυξη για τα
ανθρώπινα δικαιώματα, ο λόγος στην ύπατη αρμοστή
του ΟΗΕ για τα σχετικά ζητήματα, κ. NAVI PILLAY*

ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ, Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΣΤΟΧΟΣ
΄Αρθρο της Navi Pillay

φωτο. Η κ. Νavi (Navanethem) Pillay

Οι παλαιές και οι νέες μορφές διακρίσεων και μισαλλοδοξίας εξακολουθούν να διαιρούν τις κοινωνίες σε όλο τον κόσμο. Το αίσθημα της ξενοφοβίας βρίσκεται σε άνοδο και συχνά γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης για δημαγωγικούς ή σκοτεινούς πολιτικούς σκοπούς. Μέρα με τη μέρα η διαβρωτική επίδραση της ξενοφοβίας υπονομεύει τα δικαιώματα των αμέτρητων θυμάτων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στη φετινή Ημέρα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (10 Δεκεμβρίου 2009), τα Ηνωμένα Εθνη ζήτησαν από όλο τον κόσμο να αγκαλιάσει τη διαφορετικότητα και να δώσει τέλος στις διακρίσεις.

Οι διακρίσεις μπορούν να λάβουν πολλές μορφές, κρυφές ή ολοφάνερες, δημόσιες ή ιδιωτικές. Μπορεί να πάρουν τη μορφή του θεσμοθετημένου ρατσισμού ή της εθνοτικής διαμάχης και να εκδηλώνονται με επεισόδια μισαλλοδοξίας και απόρριψης πέρα από κάθε έλεγχο. Θύματα των διακρίσεων είναι τα άτομα ή οι ομάδες ατόμων που θεωρούνται διαφορετικοί, λόγω της φυλής, του χρώματος, του φύλου, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, της περιουσιακής κατάστασης, του τόπου γέννησης, της αναπηρίας ή του σεξουαλικού τους προσανατολισμού.
Οι διακρίσεις έχουν πολλά επίπεδα. Τον μεγαλύτερο αποκλεισμό και τη μεγαλύτερη περιστολή των δικαιωμάτων τους αντιμετωπίζουν τα περιθωριοποιημένα άτομα όταν επιχειρούν να αποκτήσουν πρόσβαση στη στέγαση, την τροφή, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και την εκπαίδευση.

Τα άτομα με αναπηρία αποτελούν τη μεγαλύτερη και πιο μειονεκτούσα μειονότητα του κόσμου. Για παράδειγμα, το 98% των παιδιών με αναπηρίες στις αναπτυσσόμενες χώρες δεν πηγαίνει στο σχολείο. Οι αυτόχθονες πληθυσμοί αντιπροσωπεύουν το 5% του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά και το 15% των φτωχότερων μελών του. Οι γυναίκες εργάζονται τα δύο τρίτα των ωρών εργασίας και παράγουν τη μισή ποσότητα των τροφίμων παγκοσμίως. Ωστόσο, λόγω των διακρίσεων και των στερεοτύπων σχετικά με τον ρόλο των φύλων, κερδίζουν μόνο το 10% του παγκόσμιου εισοδήματος ενώ κατέχουν λιγότερο από το 1% των ιδιοκτησιών σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η Ιστορία έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι όταν οι διακρίσεις, η ανισότητα και η μισαλλοδοξία αποκτήσουν ρίζες, μπορούν να καταστρέψουν τα ίδια τα θεμέλια των κοινωνιών, να περάσουν τα σύνορα και να δηλητηριάσουν τις σχέσεις μεταξύ των εθνών.
Η Ιστορία έχει επίσης επιβεβαιώσει ότι αυτού του είδους οι αποτρόπαιες πρακτικές δεν έχουν καμία απολύτως θετική πλευρά. Οι διακρίσεις υπονομεύουν την κοινωνική και οικονομική συνοχή της κοινωνίας. Απομυζούν τους πόρους της. Σπαταλούν τα ταλέντα της. Περιθωριοποιούν τα παραγωγικά άτομα και καταπιέζουν τη δημιουργικότητά τους.
Οφείλουμε να καταπολεμήσουμε τη μισαλλοδοξία και τα στενά συμφέροντα που γεννούν τις διακρίσεις. Το πράττουμε ήδη. Το όραμα των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η απόλυτη αποφασιστικότητα και η ενέργειά τους έχουν αποδώσει καρπούς.
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι έχουμε επιτύχει αξιοσημείωτη πρόοδο, αλλά δεν θα πρέπει να σταματήσουμε εδώ. Οι διακρίσεις δεν εξαφανίζονται μόνες τους. Πρέπει να τις καταπολεμούμε εκεί που εμφανίζονται. Πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά και να προχωρήσουμε γρήγορα.
Δεν πρέπει να παραβλέπουμε επίσης το γεγονός ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μάς κάνει όλους πλουσιότερους. Αντίθετα, η υποβίβαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας έχει συνέπειες για όλους μας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις σημερινές πολυεθνικές και πολυπολιτισμικές κοινωνίες μας. Είναι επίσης εξαιρετικά επείγον να καταπολεμήσουμε τις διακρίσεις σε περιόδους κρίσης, όπως στην τρέχουσα οικονομική ύφεση, η οποία έχει δυσανάλογες επιπτώσεις για τους περισσότερο ευάλωτους και τις ήδη περιθωριοποιημένες ομάδες της κοινωνίας. Ο ανταγωνισμός για τους λιγοστούς πλέον πόρους εκθέτει τις μειονότητες σε υπόνοιες και επιθέσεις.
Στις 10 Δεκεμβρίου 1948, η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διακήρυττε κατηγορηματικά ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Περισσότερα από εξήντα χρόνια αργότερα, τα λόγια αυτά ηχούν με αμείωτη ένταση. Ας κάνουμε τις αρχές της Οικουμενικής Διακήρυξης πραγματικότητα παντού. Η παγκόσμια ανεκτικότητα και ο σεβασμός της διαφορετικότητας είναι ο μεγάλος μας στόχος.-

*΄Υπατη αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Το άρθρο της φιλοξενήθηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ στις 10.12.2009.
Eίναι στη θέση αυτή από 1.9.2008 για τετραετή θητεία. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Ν. Αφρική. Μέλος του ανώτατου δικαστηρίου της χώρας της και διακεκριμένη παρουσία στον αγώνα για τα δικαιώματα του ανθρώπου και την υπεράσπιση της διαφορετικότητας. Η καταγωγή της είναι από τη Σρι Λάνκα.

Οdyss, 10.12.2009
links:

6.12.09

O LEON LEVINSTEIN και Ο ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ

Η αστυγραφία των δρόμων, οι προσλήψεις των μεγεθών
στο δημόσιο χώρο και οι πολύπλευρες τεκμηριώσεις τους
μέσω της λειτουργίας του βλέμματος

Η ανασύσταση του κόσμου των αισθημάτων μέσω της

κατάλυσης της συναισθηματικής σκόπευσης και του
φορτίου των πολύπλευρων στρατεύσεων του δημιουργού

Η «περίπτωση» του αμερικανού φωτογράφου

Leon Levinstein (1910-1988)*


Το βλέμμα του Leon Levinstein είναι ξεχωριστό και ο τρόπος που το μετασχηματίζει σε (ασπρόμαυρες) φωτογραφικές λήψεις, τουλάχιστον συναρπαστικός. Μόνο μια φωτογραφία, που εικονογραφούσε την είδηση για την – πρώτη - έκθεση έργου του στην Αθήνα** αυτό το χειμώνα, ήταν αρκετή για να κινητοποιήσει την αναζήτηση για το έργο του και τη γοητευτική όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια γνωριμία με την εξαιρετική δημιουργική του κατάθεση στο χώρο της φωτογραφίας.




Ξεπερνώντας προσεγγίσεις και κριτικές αξιολογήσεις πολλών επωνύμων ή και ειδικών*** θα ήθελα να σταθώ μόνο στα στοιχεία της ματιάς του που μου προκάλεσαν ενδιαφέρον ή και θαυμασμό καθώς κατάφεραν να συναιρέσουν υποθέσεις και ζητήματα που εξακολουθούν πάντα να διατηρούν σε εκκρεμότητα τη σχέση του βλέμματος με όλα όσα αντιπροσωπεύει η καταγραφή, η τεκμηρίωση ή και η αναπαράσταση της δημιουργικής εμπειρίας που έχει αποτυπώσει με όλες τις δυνατές τεχνικές ή και τεχνολογικές ακόμη δυνατότητές της η σύγχρονη εξέλιξη.

Ο κόσμος μας βρίθει από αμέτρητες εικόνες μιας οριστικής θεαματικής κυριάρχησης που έχει σταδιακά μετασχηματίσει τα «σημεία» και τις εμβληματικές εικονογραφίες του χτες σε λογότυπα ή εμπορικά σήματα. Μετά από μια κατακλυσμική του συσσώρευση το κεφάλαιο έχει πια οριστικά μετατραπεί σε ευδιάκριτες εικόνες που αναπαράγουν στο διηνεκές τη νέα οικονομική και κοινωνική μας συνθήκη. Ο Γκι Ντεμπόρ, πρώιμος και μαχητικός οραματικός προφήτης της «κοινωνιολογίας του θεάματος» φαντάζει σήμερα τόσο δικαιωμένος και η σύγχρονη σκέψη μοιάζει να αγωνιά για να καταφέρει να διατυπώσει τις νέες παραμέτρους πάνω στις οποίες δομείται ή καλύτερα αποδομείται ο συλλογικός μύθος της ύπαρξης. Η τέχνη του δρόμου (street art) φαίνεται να παράγει την πιο δυνατή ερμηνεία του θεάτρου συμβάντων του σήμερα ,εποχή που η δυναμική της εξέλιξης έχει μεταφερθεί από τις οροφές των καθεδρικών ,των εργοστασίων, των μουσείων και τα εργαστήρια των καλλιτεχνικών ομάδων του 20ου αιώνα στις παρατημένες καπνοδόχους ή υψικαμίνους και τους ψηλούς μαντρότοιχους του εκτεταμένου δικτύου των δρόμων των αχανών μητροπολιτικών εξαπλώσεων.

Ο Leon Levinstein υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της νεοϋορκέζικης σχολής στη φωτογραφία. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως μια μητρόπολη με την κλίμακα μεγεθών αυτής της καταπληκτικής πόλης καταφέρνει να προσφέρει ένα ανεξάντλητο υλικό από το οποίο αντλούν έμπνευση για τις περιηγήσεις τους μερικοί από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Η ατμόσφαιρα και η ένταση της αστικής δραστηριότητας και της γεωγραφίας της Νέας Υόρκης είναι μοναδική και αυτό το γεγονός εκφράζεται με μια αντίστοιχη ορμή και σε όλα τα γεγονότα αλλά και τη ζωή των ανθρώπων της. Αναμφίβολα η πόλη αυτή μπορεί να γονιμοποιεί και να μετατρέπει σε εύφορη γραφή όλες εκείνες τις μεταβάσεις στα σχήματα και τα μεγέθη που περιγράφουν την αστική της εικονογραφία και παράλληλα δημιουργεί ερεθίσματα για την ανάπτυξη πολλών οπτικών που έχουν σχέση με το μετασχηματισμό της εικόνας, με την κατανόηση της σχέσης του μεγάλου και του μικρού, με την αποτύπωση του συλλογικού γεγονότος και του προσωπικού βιώματος σε ένα αχανές αστικό τοπίο, με τη μοναδική εμπειρία της συμπαράθεσης των πιο ετερόκλητων φυσικών, κοινωνικών και ταξικών κατατάξεων,με τις φυλές και τις ανθρώπινες κοινότητες να συναγωνίζονται και να συμπάσχουν –σχεδόν πάντα- σε ένα μεγάλο δοχείο σε διαρκή αναβρασμό.

Οι πολλές σημασίες ενός φυσικού ή ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και βέβαια και της αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής τοιχογραφίας που μας περιβάλλει, δεν αποτελούν μόνο δεδομένα μιας αντικειμενικής κατόπτευσης και πολύ περισσότερο δεν μπορούν να αποδίδονται πάντα με ένα κοινό και αντικειμενικό «πρωτόκολλο» αποτύπωσης ή αναπαράστασης που βασίζεται στη κοινή αίσθηση του βλέμματος, της ματιάς, της αντίληψης του χώρου, της διαθλαστικής έστω σε πολλές περιπτώσεις ερμηνείας του. Σε ορισμένες περιπτώσεις , όπως στην περίπτωση του φωτογράφου Leon Levinstein, η πραγματικότητα δεν αποτελεί καν την αφορμή καθώς ο τρόπος με τον οποίο «καταστασιακά» οριοθετείται μέσω της οπτικής τακτοποίησης της ήδη έχει μετασχηματισθεί σε ένα άλλο –πέραν του πραγματικού και όλων των εκδοχών του- πεδίο. Εδώ ένας κόσμος απρόσμενων εστιάσεων, ετερόκλητων μεγεθών και διευρυμένης και διασταλτικής λειτουργίας του ματιού και της νόησης, εισάγει αναπότρεπτα την αμφισημία και παράλληλα διατρανώνει δυναμικά τη μεταμόρφωση του ορατού σε ένα διαφορετικό και ριζικά αναδιατυπωμένο σύμπαν όπου οι αρχές της καρτεσιανής προοπτικής και η οικειότητα του γνωστού κόσμου έχουν εισέλθει σε μια κατάσταση θραύσης και ανατροπής της ίδιας της ισορροπίας τους.

Το μάτι τεκμηριώνει μέσω των φωτογραφικών στοχεύσεων μόνο εκείνες τις πληροφορίες που η διανοητική προεργασία του δημιουργού τού επιτρέπει να οριοθετήσει, με εμφανή διάθεση να προσφέρει την «απόλαυση» που μόνο η εικαστική αναζήτηση ενός καθαρού βλέμματος και ενός ανήσυχου δημιουργικού μυαλού μπορεί να συλλέξει, επιτρέποντας τις συμπλεύσεις και τις συναντήσεις σε όλες τις περιοχές της νοηματικής και της αισθητικής διαπραγμάτευσης και την ίδια ώρα επιχειρώντας πολλαπλούς συνειρμούς και σχολιασμούς της κοινωνικής συνθήκης, του εμπνευσμένου σχηματισμού της μορφής που επιτρέπει το καλλιτεχνικό μέσο και της πιο γόνιμης τεχνικής αρτιότητας, σε μια και αδιαίρετη ενότητα ικανή να συνεγείρει με όλους τους συνδυαστικούς τρόπους αυτά που μόνο μια -αληθινά καλλιτεχνική- ιδιοφυία επιτρέπει. «Η τέχνη θέτει έν έργω την α-λήθεια των όντων», έγραφε ο Μάρτιν Χάϊντεγγερ και αυτό μπορεί να καταστεί τόσο ευανάγνωστο στις μοναδικές σκοπεύσεις του Leon Levinstein στην πόλη της Νέας Υόρκης όπου καταφέρνει με εντυπωσιακή εκφραστική λιτότητα και δύναμη να διατυπώνει ένα προσωπικό όραμα χωρίς την κυριαρχία του πλήθους και τη δραματική παρουσία του συλλογικού ή του δημόσιου γεγονότος αλλά απλά και μόνο με την καταγραφή της μιας και μοναχικής –τόσες φορές- μοναχικής διαδρομής ή παρουσίας του ενός προσώπου που μετατρέπεται αυτόματα σε υποκείμενο- αναφορά της ίδιας της ύπαρξης.

Σκίτσο του J.Hejduk
Δεν ξέρω γιατί οι φωτογραφίες του Leon Levinstein μου φέρνουν στο νου τα άτιτλα ποιήματα της Εmily Dickinson και τα ξεχασμένα ­-από τους περισσότερους­- σήμερα σκίτσα του αρχιτέκτονα John Hejduk (1929-2000, ένας από τους ΝΥ5). Ίσως γιατί είναι και αυτοί σημαντικοί στη συνείδησή μου αμερικανοί δημιουργοί που ο καθένας με τα δικά του μέσα , κατάφεραν με το «χειρισμό της κλίμακας» να μεταμορφώσουν τη στιγμή σε πρελούδιο της αιωνιότητας και να καταστήσουν το «μικρό» μέγεθος ή και τη λέξη, ποιητικό γεγονός που αδυνατεί να χωρέσει σε στίχο, σε σχέδιο ή σε κάδρο του υπαρκτού φαντασιακού και να δείξουν πως τα όρια του κόσμου και του χρόνου δεν είναι μόνο τα φυσικά αλλά κυρίως εκείνα που μπορεί να θέτει πρώτα μια διανοητική επεξεργασία και μετά –ίσως και καμιά φορά με αυτόματο τρόπο- και μια δημιουργική γραφή. Αρκεί να είναι «ανοιχτή» και να αφήνει την εσωτερική όραση να κατοπτεύει τις εσχατιές και να ανακαλύπτει ελεύθερη - από τα όποια δεσμά -τα ίχνη ενός προσωπικού οράματος…

Odyss, 6.12.2009

* / Ο Leon Levinstein γεννήθηκε στη Δυτική Βιρτζίνια το 1910 και πέθανε στη Νέα Υόρκη το 1988. Θεωρείται ένας από τους εξέχοντες φωτογράφους της Νεοϋορκέζικης Σχολής. Η πλειοψηφία των φωτογραφιών του έχει τραβηχτεί στη διάρκεια των μοναχικών περιπάτων του στις γειτονιές της Νέας Υόρκης. Η δυναμική αισθητική τους σύνθεση και η φορτισμένη θεματολογία τους, όμως, δεν υποκύπτουν στον πειρασμό του εντυπωσιασμού και συναισθηματισμού. Ήταν μαθητής τριών διάσημων δασκάλων-φωτογράφων: του Alexei Brodovitch, διευθυντή του μεγάλου περιοδικού μόδας Harper's Bazaar, της Lisette Model, που συνέδεσε το όνομά της με την πιο γνωστή μαθήτριά της, την Diane Arbus και του Sid Grossman, πολιτικά στρατευμένου νεοϋορκέζου φωτογράφου. Ο Levinstein δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για τη δημιουργία καλλιτεχνικής καριέρας, έζησε στην αφάνεια, αλλά άφησε πίσω του σημαντικό και πλούσιο φωτογραφικό έργο. Το έργο του αναγνωρίστηκε ευρύτερα στη δεκαετία του 1990, παρόλο που κατά τη διάρκεια της ζωής του πολλά περιοδικά, μουσεία και γκαλερί είχαν δημοσιεύσει και εκθέσει πολλές φωτογραφίες του.

**/ Φωτογραφίες του Leon Levinstein στην Ελληνοαμερικανική Ένωση στην Αθήνα (οδός Μασσαλίας 22, μέχρι 23.01.2010).
Η Ελληνοαμερικανική Ένωση διοργανώνει αναδρομική έκθεση του σημαντικού Αμερικανού φωτογράφου Leon Levinstein. Την έκθεση, που περιλαμβάνει 85 ασπρόμαυρες φωτογραφίες, επιμελείται ο θεωρητικός της φωτογραφίας Πλάτων Ριβέλλης. Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο-λεύκωμα που περιλαμβάνει αναπαραγωγές όλων των φωτογραφιών που παρουσιάζονται στην έκθεση, η οποία πραγματοποιείται με την ευγενική συνεργασία της Howard Greenberg Gallery της Νέας Υόρκης.Τον κατάλογο επιμελήθηκε η Ελισάβετ Πλέσσα.
http://www.hau.gr/

Η έκθεση θα παραμείνει κλειστή από 21 Δεκεμβρίου 2009
μέχρι και 10 Ιανουαρίου 2010.

***/ Βλ. και το ενδιαφέρον κριτικό κείμενο με τίτλο «Η ποίηση της πληροφορίας»
του Πλάτωνα Ριβέλλη στη διεύθυνση:
http://photocircle.gr/content/view/306/77/lang,el/