21.4.08

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΡΑΦΑΗΛ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΣΑ

ΤΟ ΙΕΡΟ ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ
από τη μικρή περίκεντρη επιτομή
ενός λατρευτικού χώρου
στην εποπτεία του κοσμικού χάρτη
ως τις εσχατιές του βλέμματος



φωτο.Erieta Attali
Όταν για μια φορά, σπάνια στην προσωπική εμπειρία, έχει κανείς τη δυνατότητα να σχεδιάσει και να κτίσει ένα τόπο λατρείας η κινητοποίησή του φτάνει στα όρια μιας οριακής ενδοσκόπησης. Ο χώρος μιας εκκλησίας δεν είναι ένα κτίριο για τα λατρευτικά γεγονότα μιας ομήγυρης αλλά τόπος συμβίωσης και συμβάντων της τοπικής ανθρώπινης κοινότητας. Οι μόνες σταθερές είναι ο άχρονος κόσμος, στα χωρίς εσχατιές όρια του και η πεπερασμένη ματιά του επίγειου βλέμματος που συμμορφώνεται στα σχήματα, τα μεγέθη και τις κλίμακες του τόπου και του τοπίου ολόγυρα.

Στην άκρη του οικισμού της Κριτσάς, ιστορικού κέντρου μιας μεγάλης γεωγραφικής ενότητας με άλλες 50 εκκλησίες, κτίσθηκε ο Άγιος Ραφαήλ. Στην παλιά γειτονιά τις Κουκίστρες με το φαράγγι του Χαβγά στο βορρά και τον κάμπο με τα λιόφυτα απλωμένο στα πόδια ίσαμε εκεί που καλύπτει τα πάντα η αχλύς θάλασσας και τα βουνά του μακρινού ορίζοντα. Δίπλα στα περιβόλια με τις νερατζιές και τα ευωδιαστά άνθη, μικρές καθημερινές απαντοχές μιας κοσμικής αύρας που δονεί τις υπάρξεις για να αντέχουν στο χρόνο.

φωτο.Εrieta Attali
O 'Αγιος Ραφαήλ είναι μια περίκεντρη μικρή εκκλησία που συναιρεί τις προσλήψεις του Αρχιτέκτονα από μια μεγάλη κτισμένη παράδοση που υπάρχει στην περιοχή και διασώζεται ακόμη. Από την Παναγία την Κερά, τρίκλιτη βασιλική των υστεροβυζαντινών χρόνων με τοιχογραφίες που διατηρούν ατόφια τη σμαραγδένια λάμψη τους ίσαμε το μικρό κατάγραφο ναϊσκο του Καββουσιώτη με το αρκοσόλιο και τον Αφέντη Χριστό στο οροπέδιο του Καθαρού, ο ναοδομικός πλούτος της Κριτσάς αποτυπώνει στο χώρο της τη μακρά διάρκεια μιας πολύχρονης κατοίκησης ιδιαίτερα σημαντικής σε επιρροή στη φυσιογνωμία της περιοχής της.

Την ίδια ώρα υπάρχει πάντα στο υπόστρωμα το αστείρευτο απόθεμα μιας ναϊκής αρχιτεκτονικής παράδοσης που περικλείει ισότιμα τις διηγήσεις του ελάχιστου «παραπαίοντος και μορφολογούντος» θαλασσοδαρμένου ιερού στο Αιγαίο, της μνημειακής και ακατάλυτης υπερχιλιόχρονης Αγίας Σοφίας στην Πόλη και όλων των μοντερνικών μεταγραφών και αναζητήσεων του κόσμου από τον ‘Ααλτο και το Μπότα ίσαμε τον Στίβεν Χόλ και τον Ταντάο Άντο.

H σχέση με τα μεγέθη των μικρών ανώνυμων κτισμάτων της απλής αυτής γειτονιάς, η παρουσία ενός υπέροχου φυσικού φαραγγιού δίπλα και οι οπτικές φυγές στον κοντινό οικισμό και το μακρινό κόλπο του Μεραμπέλλου - με τα Σητειακά βουνά να ιχνογραφούν τον ορίζοντα- αποτέλεσαν σημαντικές παραμέτρους για την ερμηνεία της στοιχείωσης ενός ιερού χώρου στο περιβάλλον του και το τοπίο. Από τη θεμελιώδη Χοζοβιώτισσα στην Αμοργό ίσαμε τη Σιμωνόπετρα και τη Νotre Dame του Λε Κορμπυζιέ η συμβολή του τοπίου στο συντακτικό της αρχιτεκτονικής είχε πάντα καταστατικό χαρακτήρα.
Odyss 21.4.08