30.10.08

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΚΩΝ ΜΥΘΩΝ ΩΣ ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΚΙΑΣ

Πως το θέατρο «συμβάντων» του Καραγκιόζη
μετατρέπεται από το σκηνοθέτη Δήμο Αβδελιώδη
σε πολυεπίπεδο «εγκώμιο (των τεχνικών) της σκιάς»
και σε καταστατική ανασύνθεση του δημόσιου χώρου
ως κοινού τόπου μιας διαδραστικής συλλογικής εμπειρίας


«Καραγκιόζης».Ένα ελληνικό θέατρο σκιών. Η επαφή με τις κλίμακες και οι «μεταβάσεις» στην ερμηνεία των πολύπλοκων σχέσεων του καθημερινού δημόσιου θεάτρου μέσα από τη γοητευτική -ιδρυτική της σχέσης μας με την ιδέα της αναπαράστασης- γνωριμία με τη σκηνική οικονομία και τον ολοφάνερα διαδραστικό κόσμο των σκιών και της πολύπλευρης ανεκτικής γλώσσας του καραγκιόζη...
Η παραπάνω φράση είναι παρμένη από το πρώτο κείμενό μου με τίτλο «Εμείς και οι άλλοι» (βλ. παλαιότερες αναρτήσεις/ 3.3.2008) και διατυπώνει μεταξύ των άλλων (πέντε συνολικά) τις προσωπικές μου προτιμήσεις και τις επιρροές που θεωρώ πως εξακολουθούν πάντα να αποτελούν μεγάλη δεξαμενή έμπνευσης στην αρχιτεκτονική –και όχι μόνο- περιήγησή μου.

Ο Δήμος Αβδελιώδης, ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες της γενιάς του, με μοναδική κινηματογραφική γραφή και διαρκές ενδιαφέρον για τις αμφισημίες του κόσμου και του τόπου μας, ανεβάζει στην Αθήνα αυτή την εποχή (θέατρο Βεάκη / Στουρνάρη 32 / Πολυτεχνείο) την παράσταση «Ο Μεγαλέξανδρος και ο καταραμένος δράκος»,προϊόν της συνεργασίας των ΔΗΠΕΘΕ Β.Αιγαίου και Πάτρας.Πριν από 2 χρόνια τέτοια εποχή είχαμε τη χαρά της επαφής και της γνωριμίας με τον Δήμο Αβδελιώδη, στη διάρκεια ενός αφιερώματος στο Θέατρο σκιών και τον Ευγένιο Σπαθάρη, που είχε οργανωθεί στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης από τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου. Ανάμεσα στα άλλα μας δόθηκε τότε η μοναδική ευκαιρία να δούμε μια παράσταση Wayang φερμένη από την Ινδονησία, από εκπληκτικούς δασκάλους (dalang) που μας πρόσφεραν μια σπάνια εμπειρία, μεταφέροντας στην Κρήτη τη διήγηση των σκιών και τη δράση μιας πολύχρονης παράδοσης, ενώ στην κορύφωση της συνάντησης τη δεύτερη μέρα είδαμε τον Ευγένιο Σπαθάρη να παίζει το «Μεγαλέξαντρο και το καταραμένο φίδι» υποβοηθούμενος για αρκετή ώρα από τους ινδονήσιους dalang…

Σπαθάρηδες και ινδονήσιος dalang (παίκτης του θεάτρου σκιών Wayang), 30.09.06,
Kινηματοθέατρο REX στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης
(Αφιέρωμα του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου ,
στο Θέατρο Σκιών και τον Ευγένιο Σπαθάρη) /φωτο. Odyss
Πριν λίγες μέρες στην Αθήνα καλεσμένος του Δήμου Αβδελιώδη αυτή τη φορά, είχα την τύχη να βιώσω μια σπάνια θεατρική και εικαστική πρόταση, αποτέλεσμα μιας εξαιρετικής δουλειάς που μου έδωσε για μια ακόμη φορά την ευκαιρία να πλησιάσω το μοναδικό κόσμο του θεάτρου σκιών και του Καραγκιόζη μέσα από τη δύναμη του λόγου και το «λάξευμα» της σκιάς και του φωτός, με τον αποκαλυπτικό τρόπο που μόνο οι αληθινοί δημιουργοί - ποιητές μπορούν να σου προσφέρουν.
Η διαρκής επεξεργασία της «υλικότητας» του φωτός και του χρώματος, σμιλεμένη από μια έμπνευση ευαίσθητη στο παραμικρό παιχνίδισμα της σκιάς και της κίνησης των πραγμάτων, μετατρέπεται μέσα από τη ματιά και την καλλιτεχνική χειρονομία του Αβδελιώδη σε μια παραληρηματική αλληλουχία εικόνων που μετασχηματίζονται σε διανοητικά μετεικάσματα και μνημειώνονται στο χώρο του μυαλού σαν αέναα οπτικά ερεθίσματα. Επανερμηνεύεται έτσι ,όλη η - ατέρμονη - εικονογραφική εμπειρία του θεάτρου σκιών καθώς μετατρέπει και επαναπροτείνει το δημόσιο χώρο μεταξύ καλύβας και σαραγιού από στατικό τοπίο μιας αφήγησης, σε διαδραστικό ευφορικό περιβάλλον θεσμίσεων ενός αειφόρου και ανατρεπτικού φαντασιακού που απευθύνεται στις πιο δυνατές και απόκρυφες-ίσως-πτυχές της εσωτερικής μας όρασης μέχρι τις πιο ακραίες της εσχατιές. Με τον τρόπο αυτό καταφέρνει να ωθήσει την αισθητική μας εμπειρία στις πιο απροσπέλαστες περιοχές του προσωπικού μας οράματος και να τη μετατρέψει σε μυστική σχεδόν προσευχή και «συνείδηση» της ίδιας της ύπαρξης.













Δ.Αβδελιώδη, Ο Μεγαλέξανδρος και ο καταραμένος δράκος
Στη «δημοσιά» της αυλής του Καραγκιόζη, που στέκεται πάντα απέναντι στις πομπώδεις εκφράσεις και τη μεγαλαυχία της θεσμικής τάξης, πραγματοποιείται η συνάντηση των συλλογικών μύθων του γένους και των διαθλαστικών σπαραγμάτων του λαϊκού παραμυθιού καθώς η γρανιτώδης σκληρότητα του όλου γεγονότος του βίου σιγά-σιγά μεταμορφώνεται σε παρηγορητική μετοχή στην κοινή εμπειρία συμβάντων που εξελίσσεται σε πολυεπίπεδη φωτεράδα, συμπλέκoντας τη δράση και την αφύπνιση με την καταβύθιση στα ανεπίστροφα βάθη του εσώτερου εαυτού, εκεί που όμως όλα λάμπουν σαν κρύσταλλα και οι συρμές του πάθους της ύπαρξης και των θηρίων που τη συνέχουν μετουσιώνονται σχεδόν σε τρυφές ενός λυτρωτικού πόθου για τη σπαρακτική ανθρώπινη κατάσταση. Ο Καραγκιόζης δεν είναι η μίζερη εκδοχή μιας δουλικής ή μοιρολατρικής βίωσης των σχέσεων εξάρτησης από τις καταστατικές ιεραρχίες ενός συστήματος εξουσιάσεων, δεν είναι το μαύρο πρόβατο μιας αγελαίας πρόσληψης των δομημένων στερεοτύπων μιας ανηλεούς πατριαρχίας, αλλά στο πρώτο και έσχατο επίπεδο της παρουσίας του στην τοιχογραφία του κοινωνικού συμβάντος αποτελεί την ανυπότακτη, αποστασιοποιημένη, βαθιά ανθρώπινη και σχεδόν τρυφερή εντέλει στάση που αποκαλύπτει το σπαραγμό της την ώρα της δι-ερώτησης προς τον Μεγαλέξανδρο «γιατί δεν κλαίει πια», που διατυπώνεται με σχεδόν λυγμικό και συγκλονιστικό τρόπο, τοποθετώντας οριστικά το νοηματικό περίγραμμα της παράστασης σε ανηλεή διερώτηση για την ίδια την οντότητα μας...














Δ.Αβδελιώδη, Ο Μεγαλέξαντρος και ο καταραμένος δράκος
Ο χώρος των δράσεων και των δια-δράσεων της σκηνής,του ενδιάμεσου και του απώτερου-σχεδόν κρυπτικού-αλλά στοιχειωμένου αποκαλυπτικά -μόνο στη συνείδησή μας- τέρατος που κατατρώγει και τιμωρεί για να διατηρείται η αιώρηση των μύθων, σιγά σιγά μεταμορφώνεται σε θέατρο της πάλης των ίδιων των συνειδήσεών μας με τον περιρρέοντα κενό χώρο της αίθουσας και του ίδιου του σύμπαντος. Ο μικρόκοσμος των σκιών και των εκλάμψεων του φωτός αποχρωματίζεται από τη σκοτεινή λάμψη της σκηνικής οικονομίας και εξυψώνεται σε ελεγεία και λαϊκή όπερα που δοξολογεί και ανυμνεί το γεγονός της ανθρώπινης κατάστασης. Οι ιδιότητες των πραγμάτων δεν είναι επαρκείς για να περιγράψουν το μεγαλείο των προσώπων αλλά και τις στοιχειωμένες βαθιά στο χρόνο φοβίες και προκαταλήψεις μας, που διασώζουν ακόμη την αγοραφοβική μας κατάπτωση.Τα εγκώμια όμως που αφειδώλευτα μας επιφυλάσσει στη σκηνή το γοητευτικό λάξευμα ενός τεράστιου μωσαϊκού σκηνοθετικών εμπνεύσεων του Δήμου Αβδελιώδη φτάνει για να μας παρηγορεί και να μας προσφέρει γενναιόδωρα τα χαρίσματα μιας διανοητικής και καλλιτεχνικής περιδιάβασης που καταφέρνει να μας δονεί και να μας χαρίζει μέχρι το τελευταίο λεπτό την ευωχία μιας μοναδικής μετοχής…

Εντέλει οι ωσμώσεις που συνεπιφέρει η σκηνική εικονοκλαστική εμπειρία της παράστασης στην προσωπική μας οπτική, μετασχηματίζονται στο τέλος με διαδοχικές μεταβάσεις σε μια ουσιώδη και βαθιά ουμανιστική κατανόηση της απλότητας και της ταπείνωσης (μας) ως της «..μεγαλύτερης κατάκτησης στο χρόνο» όπως σημείωνε στο τέταρτο βιβλίο του κουαρτέτου ο Τ.Σ.Έλιοτ…Oι μεγαλύτερες μάστιγες της ανθρώπινης κατάστασης –κατά τη διατύπωση του Όρσον Ουέλς- είναι «η ανάγκη και ο φόβος»…Ευλογημένοι εκείνοι που μπορούν να τις πολεμούν με όπλο τη «μνήμη» και να δίνουν πνοή στις προσδοκίες μας …

Οdyss 30.10.08

16.10.08

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΕΚΑΒΑΛΛΑΣ : ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΜΕ ΤΙΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ

Με αφορμή την έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη*,
αναφορά σε δυο ξεχωριστά κτίρια του τόπου μας,
μικρός χαιρετισμός στην πορεία του Δασκάλου (μου)

και επίμονου Αρχιτέκτονα

Αυτές τις μέρες στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς στην Αθήνα- ένα τόπο συμβάντων που τείνει να καλύπτει το μεγάλο κενό της Εθνικής μας Πινακοθήκης- γίνεται η έκθεση της αρχιτεκτονικής παραγωγής ενός εξαιρετικού Αρχιτέκτονα και δασκάλου μου, του Κωνσταντίνου Δεκαβάλλα. Ο τίτλος της, «από τη μεγάλη κλίμακα στη μικρή» ,αποτελεί μια συνοπτική περιγραφή του περιεχομένου της που όμως κατά τη γνώμη μου είναι πολύπλοκο και εντυπωσιακά πυκνό, αποκαλύπτοντας ένα τεράστιο δημιουργικό μωσαϊκό που αμφιβάλλω αν γνωρίζουν πολλοί Αρχιτέκτονες ακόμη και όσοι είχαν την ευκαιρία να διδαχτούν από τον ίδιο. Η περιήγηση στο υλικό της έκθεσης δηλώνει με πολλούς τρόπους τη μεγάλη σχολαστικότητα ,την επιμονή και τον υψηλό επαγγελματισμό ενός Αρχιτέκτονα που κατάφερε να μετατρέψει την πρώιμη ακαδημαϊκή και επαγγελματική εμπειρία της Αμερικής σε μια συνεπή και ακούραστη θητεία στην ελληνική πραγματικότητα των τελευταίων 50 χρόνων καταφέρνοντας να δημιουργήσει ένα πολυεπίπεδο και υψηλής ποιότητας έργο σε όλες τις περιοχές της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής δραστηριότητας. Από την αποκατάσταση της Σαντορίνης το 1956 (μετά τον καταστροφικό σεισμό) ίσαμε τα εξαιρετικά σπίτια της Αντιπάρου το 2004 πρόσφατα δοκίμια μιας ακούραστης και ώριμης διαδρομής που συνεχίζεται με την ίδια πάντα έμπνευση και ένα διαρκή ενθουσιασμό.

Ο Κ.Δεκαβάλλας ήταν δάσκαλός μας στο Μετσόβιο, από το 1980-1983, στα χρόνια ενός πολιτικού και φοιτητικού αναβρασμού (καταλήψεις για τον Ν.815 ) που δεν μας άφηνε πολλά περιθώρια γνωριμίας με το έργο και την αρχιτεκτονική πρόταση ακόμη και των ίδιων των ανθρώπων που μας δίδασκαν. Αργότερα αθροίζοντας προσωπικές εμπειρίες και κατακτώντας την ωριμότητα μιας νηφάλιας αποτίμησης του αρχιτεκτονικού έργου που παράγει ο Τόπος μας, μπορέσαμε να κατανοήσουμε ποια είναι τα ουσιώδη πράγματα που αξίζει να διαρκούν όσο τα γαλβανίζει ο χρόνος και ποια είναι αυτά που –μερικές φορές- αξίζει να προσπερνούμε. Θυμούμαι ακόμη την προσωπική μου ικανοποίηση, όταν επιστρέφοντας στην πόλη και την περιοχή μας το 1984 για μια διαρκή εγκατάσταση και ενασχόληση με την Αρχιτεκτονική του τόπου μας, είχα τη δυνατότητα να έχω δίπλα μου και να επισκέπτομαι δυο εξαιρετικής ποιότητας έργα του δασκάλου μου Κ. Δεκαβάλλα. Το υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στον Άγιο Νικόλαο και το κτίριο των Σχολών της Νεάπολης (σημερινό ΤΕΕ Νεάπολης),που δέσποζε με τη γραμμική του ανάπτυξη παράλληλα σχεδόν στον άξονα του εθνικού δρόμου για το Ηράκλειο.

K.Δεκαβάλλας, Οι τεχνικές σχολές Νεάπολης Λασιθίου,1972
φωτο.: Phil Bebbington/2007

Και τα δυο αυτά κτίρια, αποτελούν επιτομές ενός καθαρού μοντερνιστικού συντακτικού και παρά τα χρόνια που έχουν περάσει από το 1966 και το 1972 αντίστοιχα που ολοκληρώθηκαν, δεν παύουν να αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα ενός στιβαρού και ξεχωριστού αρχιτεκτονικού ιδιώματος από εκείνο το- μοναδικής ποιότητας- απόθεμα που παρήγαγε ο εμβληματικός μοντερνισμός της δεκαετίας του ΄60.Τα κτίρια αυτά, μαζί με αρκετά ακόμη έργα επώνυμων δημιουργών, που δεν γνωρίζουν ίσως οι περισσότεροι (και για τα οποία θα υπάρξει μελλοντική αναφορά) αποτελούσαν πάντα στην προσωπική μου συνείδηση τις σταθερές αναφορές και τα ανεξάντλητα «επιχειρήματα» για την υπεράσπιση μιας διαρκούς και ανυποχώρητης προσπάθειας για τη χάραξη μιας προσωπικής πορείας με επίμονο βηματισμό, προσανατολισμένο πάντα στην παραγωγή μιας σύγχρονης Αρχιτεκτονικής που αξιοποποιώντας όλο το αξιακό και πραγματικό υπόστρωμα της τοπικής και της ευρύτερης εμπειρίας θα καταφέρνει να δημιουργεί νέα ευδιάκριτα ίχνη διαθέτοντας πάντα ένα ανοικτό βλέμμα στις σημερινές και τις μελλοντικές όψεις του κόσμου μας και έχοντας πάντα στο κέντρο της προτίμησής της τον Πολίτη και τον άνθρωπο. Στην έκθεση της Αθήνας είναι και τα δυο εκεί, μάρτυρες του αρχιτεκτονικού πλούτου του τόπου μας και της συμβολής ενός σπουδαίου δημιουργού στη διαμόρφωσή του.

Κ.Δεκαβάλλας, Υποκατάστημα Εθνικής Τράπεζας
Αγίου Νικολάου Κρήτης, 1966
φωτο: Xάικε Πόθου/ 2007
Κατάφερα να βρώ δυο φωτογραφίες των κτιρίων αυτών που τραβήχτηκαν από ανθρώπους που χωρίς να είναι οι ίδιοι Αρχιτέκτονες, δείχνουν πως η καλή αρχιτεκτονική μπορεί να δημιουργεί από μόνη της τα ερεθίσματα και τη θετική κινητοποίηση που χρειάζονται οι αισθήσεις και το βλέμμα για να καταφέρουν να «δουν» και να αποτυπώσουν τη γεωμετρία και το φως, τη φόρμα και τις ποιότητες της κατασκευής, τη σχέση του κτιρίου με το περιβάλλον του και τον ιστό της πόλης, τη δύναμη της Αρχιτεκτονικής που μπορεί να συναιρεί και να επανεκπέμπει τις ποιότητες του χώρου και να μετασχηματίζει τις προσλήψεις και τα υλικά κάθε εποχής σε διαρκή σχόλια της οικιστικής μνήμης και της αληθινής της στρωματογραφίας. Η φωτογραφία της Εθνικής Τράπεζας στον Άγιο Νικόλαο έχει τραβηχτεί το 2007 από την καλλιτέχνη και φίλη Χάικε Πόθου ενώ η λήψη των Σχολών της Νεάπολης έχει γίνει από το Βρετανό φωτογράφο Phil Bebbington, που έχει σπίτι και ζει και στην Κριτσά και του οποίου η εξαιρετική δουλειά με εκπληκτικές φωτογραφίες και από την περιοχή μας υπάρχει στο διαδικτυακό του τόπο http://www.terrorkitten.com/ ,που πραγματικά αξίζει να περιηγηθεί κανείς…Αυτά ως μικρό νεύμα από τον ΄Αγιο Νικόλαο, στη δουλειά και τη δημιουργική έμπνευση ενός σπουδαίου Δασκάλου και υπηρέτη της Αρχιτεκτονικής ,του Κώστα Δεκαβάλλα...
Οdyss 16.10.2008

*Διάρκεια έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς στην Αθήνα μέχρι 9.11.2008.

Για περισσότερες λεπτομέρειες δείτε και www.benaki.gr
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΕΚΑΒΑΛΛΑΣ

Από τη μεγάλη κλίμακα στη μικρή
Η έκθεση είναι αφιερωμένη στο έργο του Κωνσταντίνου Δεκαβάλλα, ενός από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της σύγχρονης Ελλάδας και περιλαμβάνει έργα και μελέτες του, πραγματοποιημένα και μη, που καλύπτουν το διάστημα από τα σπουδαστικά του χρόνια μέχρι σήμερα.Ο Κ. Δεκαβάλλας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1925. Σπούδασε στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (Ε.Μ.Π.) (1948), στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης (1953) και στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (1956).Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, εργάσθηκε για το τουριστικό συγκρότημα του Αστέρα Γλυφάδας και στη συνέχεια στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων ως υπεύθυνος για την Ανοικοδόμηση της Σαντορίνης. Στο διάστημα 1960- 1969 υπήρξε ο αρχιτέκτων της Εθνικής Τράπεζας, ενώ παράλληλα από το 1960 και μέχρι σήμερα διατηρεί γραφείο αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών μελετών. Το 1980 εκλέχτηκε καθηγητής στην Αρχιτεκτονική σχολή του Ε.Μ.Π..Τα τέσσερα «πιστεύω» του Κ. Δεκαβάλλα που αντικατοπτρίζουν την προσωπικότητα και το έργο του είναι: η ένταξη του κτηρίου στο φυσικό περιβάλλον και η βιοκλιματική αρχιτεκτονική, ο σεβασμός στο δομημένο περιβάλλον, η οργανική ενσωμάτωση των εικαστικών τεχνών στο κτηριο και το κυριότερο, η γνώση και η χαρά που δίνει στον αρχιτέκτονα η συνεργασία με την ομάδα.Το έργο του περιλαμβάνει μελέτες από τη μεγάλη κλίμακα της αρχιτεκτονικής μέχρι τη μικρότερη, τις οποίες πραγματοποίησε μόνος του ή με ομάδα συνεργατών με την ίδια πάντοτε συνέπεια και ευαισθησία. Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσος κατάλογος.

13.10.08

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ Α-ΚΤΙΣΤΟΥ ΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ Α-ΦΩΝΙΑΣ

Πως η φετινή μας παρουσία στη μπιενάλε της Βενετίας
μετατρέπει ένα ανοιχτό βήμα για την Αρχιτεκτονική
σε "ηχηρή" και αμήχανη περιήγηση σε ένα άδειο περίπτερο

Αρχιτεκτονική πέρα απ' τα κτίρια
Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΡΦΑΡΑ


Σε καιρούς ανεξέλεγκτης αστικοποίησης, με την αναβάθμιση του κοινωνικού ρόλου της αρχιτεκτονικής να γίνεται επιτακτική, η 11η Διεθνής Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας επιλέγει ως θεωρητικό της άξονα έναν προκλητικό τίτλο: «Αρχιτεκτονική πέρα από το κτίριο».
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του καλλιτεχνικού διευθυντή της, Ααρών Μπέτσκι, γνωστού για την πρωτοποριακή δουλειά του στο Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής του Ρότερνταμ και το πλούσιο συγγραφικό του έργο, η φετινή μπιενάλε ενδιαφέρεται για μια αρχιτεκτονική πέρα από τους βασικούς τύπους κτιρίων και τις κυρίαρχες αρχιτεκτονικές τυπολογίες του μοντερνισμού. Η διοργάνωση, που εγκαινιάζεται στις 14 Σεπτεμβρίου, θα παρουσιάσει πειραματικά πρότζεκτ και επιτόπου εγκαταστάσεις «που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τον κόσμο». Δεν είναι τυχαίο ότι ο αμερικανός επιμελητής θα τιμήσει για το συνολικό έργο του έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του αρχιτεκτονικού μεταμοντερνισμού, τον Φρανκ Γκέρι. Υπέρμαχος της άποψης ότι η αρχιτεκτονική είναι τέχνη, ο Μπέτσκι πιστεύει ότι η αρχιτεκτονική πρέπει να υπερβαίνει τα δεδομένα της οικοδομικής κατασκευής και να μην περιορίζεται στο κτίριο. «Τα κτίρια είναι αντικείμενα στα οποία καταλήγουμε μέσα από την πράξη του οικοδομείν, ωστόσο η αρχιτεκτονική είναι κάτι άλλο. Είναι ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε και μιλάμε για τα κτίρια, το πώς τα απεικονίζουμε, πώς τα υλοποιούμε. Αυτό είναι αρχιτεκτονική».Για έναν καλύτερο κόσμοΓια τον επιμελητή της 11ης Μπιενάλε, η αρχιτεκτονική οφείλει να προτείνει εναλλακτικούς τρόπους διαβίωσης μέσα στο ήδη διαμορφωμένο από τον άνθρωπο περιβάλλον. Στην πραγματικότητα τα κτίρια, επιμένει ο Μπέτσκι, δεν είναι αρκετά: «Είναι οι τάφοι της αρχιτεκτονικής, τα λείψανα της επιθυμίας μας να φτιάξουμε έναν άλλο κόσμο, έναν καλύτερο κόσμο, έναν κόσμο ανοιχτό στο πιθανό πέρα από την καθημερινότητα. Η αρχιτεκτονική είναι αυτή που μας επιτρέπει να νιώσουμε ξανά στον κόσμο σαν στο σπίτι μας». Για τον λόγο αυτό η φετινή Μπιενάλε δεν θα παρουσιάσει κτίρια που έχουν ήδη γίνει ή που πρόκειται να πραγματοποιηθούν, αλλά θα επικεντρωθεί σε πειραματικές μελέτες που θα μας επιτρέψουν να «επιβραδύνουμε τον χώρο» και να δούμε ποια περιθώρια έχουμε ακόμα για δόμηση και απο-δόμηση. Στόχος μας, συνεχίζει ο Μπέτσκι, δεν είναι να αναζητήσουμε αφηρημένες λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα αλλά να δούμε αν η αρχιτεκτονική, μέσα από τις πειραματικές μορφές της, μπορεί να καταθέσει συγκεκριμένους τρόπους διαβίωσης και να καταδείξει τα αδιέξοδα και τα προβλήματα του σύγχρονου αστικού σχεδιασμού. Παρά τις αντιδράσεις που συναντούν οι δηλώσεις του Ααρών Μπέτσκι στον χώρο των «ρεαλιστών» αρχιτεκτόνων, η 11η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, που θα ολοκληρωθεί στις 23 Νοεμβρίου, είναι κάτι περισσότερο από ένα εγκεφαλικό κατασκεύασμα του επιμελητή της: τα πειραματικά σχέδια αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της δραστηριότητας πολλών σημαντικών αρχιτεκτόνων. Θυμίζουμε ότι η πρόσφατη αναδρομική έκθεση του Ρίτσαρντ Ρότζερς στο παρισινό Πομπιντού έδινε ιδιαίτερη έμφαση στην πειραματική δράση του δημοφιλούς αρχιτέκτονα παρουσιάζοντας μεταξύ άλλων τη μελέτη του 1986 για τη ριζική αναδιαμόρφωση της περιοχής γύρω από την πλατεία Τραφάλγκαρ στο Λονδίνο και τη μετατροπή της σε έναν τεράστιο πεζόδρομο. Κάθε άλλο παρά συνώνυμα με την ουτοπία, τα πειραματικά σχέδια είναι υλοποιήσιμα. Καθώς υπερβαίνουν τους περιορισμούς που επιβάλλουν αθόρυβα στην καθημερινότητά μας κοινωνικοί, κατασκευαστικοί και αισθητικοί κώδικες, μπορούν να βοηθήσουν την αρχιτεκτονική να προχωρήσει ένα ακόμη βήμα παραπέρα. Οι ερευνητικές μελέτες θα συνέβαλλαν καθοριστικά στην αναβάθμιση της ζωής μας στις μεγαλουπόλεις αν το πολιτικό και οικονομικό κόστος τούς επέτρεπε να βγουν κάποια στιγμή από τα συρτάρια. Πέρα από τις εθνικές συμμετοχές, που φέτος ανέρχονται στις 56, οι ομαδικές εκθέσεις θα αρθρωθούν γύρω από τους ακόλουθους άξονες:**θΡΑΥΣΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣΣτην Αρσενάλε θα παρουσιαστεί η έκθεση «Αίθουσα θραυσμάτων». Οι επιμελητές της Ντέιβιντ Ρόκγουελ, Κέισι Τζόουνς και Ριντ Κρολόφ θα παρουσιάσουν μια σειρά από βιντεο-εγκαταστάσεις με θέμα πόλεις επιστημονικής φαντασίας που έχουμε δει στη μεγάλη οθόνη αλλά και εικονικές αναπαραστάσεις χαμένων πολιτισμών, ανοίγοντας έναν διάλογο μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος. Στον ίδιο εκθεσιακό χώρο θα παρουσιαστεί και μια σειρά από επιτόπου εγκαταστάσεις με θέμα το πώς μπορούμε να οικειοποιηθούμε το... σπίτι μας σε έναν κόσμο όπου η έννοια του ιδιωτικού χώρου μοιάζει να έχει χαθεί μέσα σε μια «δημόσια», εικονική πραγματικότητα. Πρόκειται για μια ενότητα-κλειδί στη φετινή διοργάνωση, όπου θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις σχέσεις της αρχιτεκτονικής με τη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη, προσκαλώντας γνωστούς αρχιτέκτονες όπως ο Μασιμιλιάνο Φούκσας και η Ζάχα Χαντίντ να πειραματιστούν με διάφορες τεχνικές (κολάζ, ασαμπλάζ) αλλά και με ευτελή και εφήμερα υλικά, ιδιαίτερα δημοφιλή στον χώρο της εικαστικής πρωτοπορίας. **ΡΩΜΗ, ΑΝΟΧΥΡΩΤΗ ΠΟΛΗΤο αφιέρωμα με τίτλο «Αν-αιώνια πόλη», που θα παρουσιαστεί πάντα στους χώρους της Αρσενάλε, επικεντρώνεται στη Ρώμη, η οποία θα αντιμετωπιστεί ως μια πόλη-μοντέλο του δυτικού κόσμου. Η ιταλική πρωτεύουσα θα αποτελέσει την αφορμή για να τεθούν ζωτικά ερωτήματα όπως: Πώς καθορίζεται ο αστικός πολεοδομικός σχεδιασμός; Από τι εξαρτάται η ποιότητα της ζωής μας στις μεγαλουπόλεις; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την ποιότητα των δημόσιων χώρων και των νέων τόπων συνάθροισης (ξενοδοχεία, εστιατόρια, εμπορικά κέντρα); Τριάντα χρόνια μετά την ιστορική πλέον, διεθνή έκθεση «Roma interrotta», που προσπαθούσε να βρει λύσεις για το αρχιτεκτονικό ύφος της Αιώνιας Πόλης ανατρέχοντας στην αισθητική του 18ου αιώνα, ο Ααρών Μπέτσκι στρέφει την προσοχή του στο πλέον απρόσωπο και γκρίζο κομμάτι της ιταλικής πρωτεύουσας: την περιφέρεια. Η έκθεση επικεντρώνεται στα (γνωστά για τα πολλαπλά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν) προάστια της Ρώμης, προσκαλώντας αρχιτέκτονες όχι μόνο από την Ιταλία αλλά και από το Τόκιο, το Πεκίνο και την Καλιφόρνια να παρέμβουν στο υπερδομημένο αστικό περιβάλλον και να προτείνουν τρόπους, ρεαλιστικούς ή φανταστικούς, αναδιαμόρφωσής του. **ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΦΟΡΜΕΣΣτους εκθεσιακούς χώρους του ιταλικού περιπτέρου θα φιλοξενηθεί η έκθεση με τίτλο «Πειραματική αρχιτεκτονική». Ο Εμιλιάνο Γκαντόλφι θα συγκεντρώσει εδώ με τη μορφή μικρών μονογραφιών πειραματικές μελέτες και μανιφέστα δημοφιλών αρχιτεκτόνων όπως ο τιμώμενος Φρανκ Γκέρι, οι Χέρτζογκ και Ντε Μερόν ή οι εικονοκλάστες της ομάδας «Morphosis». Στον ίδιο χώρο θα παρουσιαστεί και μια εικονική έκθεση με τίτλο «Upload City», όπου οι δυνατότητες της τεχνολογίας θα τεθούν στην υπηρεσία της νέας γενιάς αρχιτεκτόνων (επαγγελματιών και ερασιτεχνών), παρουσιάζοντας φανταστικά κολάζ κτιρίων που θα ανατρέπουν τους νόμους της βαρύτητας αλλά και τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον μας.**Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΤη χώρα μας θα εκπροσωπήσουν φέτος οι αρχιτέκτονες Νατάσσα Καρανδεινού, Στυλιανός Γιαμαρέλος και Χριστίνα Αχτύπη, με την αρχιτεκτονική πρόταση «Athens by sound». Λαμβάνοντας υπόψη τους τον κεντρικό άξονα της φετινής διοργάνωσης «Αρχιτεκτονική πέρα από το κτίριο», οι αρχιτέκτονες θα προτείνουν μια πρωτότυπη χαρτογράφηση του ηχητικού τοπίου της Αθήνας. Μέσα από μια διαδραστική εγκατάσταση ο επισκέπτης θα μεταφέρεται εικονικά σε συγκεκριμένες αθηναϊκές περιοχές συνηγορώντας με το σκεπτικό του Ααρών Μπέτσκι ότι, πέρα και πάνω από την υλικότητα των κτιρίων, η αρχιτεκτονική σημαίνει τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε, με όλες μας τις αισθήσεις, την καθημερινότητα μιας πόλης.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ 7 της ΚΥΡ.ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ ,31/08/2008

To παραπάνω άρθρο της εφημερ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ (31.08.08), είναι αρκετά κατατοπιστικό καθώς παρουσιάζει με όσο πιο συνοπτικό και περιεκτικό τρόπο μπορεί ένα γενικό περίγραμμα του –ιδεολογικού κυρίως –περιεχομένου της φετινής μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας που ξεκίνησε στις 14.09.08 και θα διαρκέσει μέχρι το Νοέμβριο (23.11.08) .Παράλληλα ενημερώνει για τις διάφορες εκθεσιακές ενότητες και χωρίς να σταθεί σε αναλυτικές περιγραφές εθνικών περιπτέρων, καταλήγει και στην ελληνική παρουσία. Οι υπεύθυνοι για τη φετινή μας συμμετοχή από τον τρόπο που παρουσιάζεται στο ελληνικό περίπτερο έδειξαν ότι μάλλον το είδαν κάπως αμήχανα για να μην πω πως περιέπεσαν σε μια σχετική σύγχυση.
«Αthens by sound» λοιπόν με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μια χαρτογράφηση του ηχητικού τοπίου της Αθήνας !Αρχιτεκτονική σημαίνει «…τον τρόπο που βιώνουμε με όλες μας τις αισθήσεις την καθημερινότητα της πόλης..»!!

Είναι πραγματικά θλιβερό να φτάνει η α-φωνία της αρχιτεκτονικής μας πρότασης σε τέτοιο επίπεδο παραίτησης και να κατατίθεται ως εθνική συμμετοχή μια αντίστοιχη προσέγγιση…Γιατί όχι αλήθεια και μια περιγραφή του τοπίου των οσμών της Αθήνας (να μιλήσουμε για τις πολύπαθες Δραπετσώνα και Ελευσίνα) ή των γεύσεων (όπου θα αθροίζαμε και μια σειρά από ατέλειωτες νέες γεύσεις ειδικά στις περιοχές του νέου αποκλεισμού περί την Ομόνοια) ή των απτικών εμπειριών(από τους συνωστισμούς στα μέσα μεταφοράς ίσαμε τα πλακώματα στα γήπεδα και τις πρυτανικές εκλογές); ..Για να παραλείψω βέβαια το τοπίο των οπτικών εμπειριών που αντιπροσωπεύει μιας χωρίς προηγούμενο καταστροφή του ελληνικού τοπίου μιας και όλη η χώρα έχει από καιρό μετατραπεί σε άρτιο και οικοδομήσιμο οικόπεδο χωρίς περιορισμό ξεχνώντας την ποίηση και τις συναισθηματικές τοπογραφίες κάθε Πικιώνη…

Κρίμα, και πάλι κρίμα. Στη χώρα που, παρά τα μεγέθη και τις περιπέτειες της, στη διάρκεια του 20ου αιώνα υπήρξε μια αληθινή πρωτοπορία που μπόρεσε να εκφράσει με μοναδικό τρόπο μέσα από τη κτισμένη εμπειρία την αγωνία της Αρχιτεκτονικής και των Αρχιτεκτόνων για μια ουσιαστική συμβολή στα πιο πρoωθημένα πολιτικά προγράμματα της εποχής τους, δημιουργώντας μια εξαιρετική παράδοση κτισμένων εμβληματικών κτιρίων όπως τα σχολειά του ΄30 και τα Ξενία του ΄60,η σύγχρονη αρχιτεκτονική παραγωγή και συνακόλουθα και η οπτική μας έχει τόσο πολύ περιοριστεί που αδυνατεί να διαπραγματευτεί ο,τιδήποτε πέρα από τους θορύβους και τις ηχητικές μπάντες της πόλης…Η σιωπή είναι διαφορετική στη Φιλοθέη απ΄ότι στην Αργυρούπολη, σε κάθε περίπτωση όμως δεν μπορεί να θεωρείται χρυσός….

Δ.Πικιώνης,Πεζόδρομος κάτω από την Ακρόπολη

Κυριάκος Κρόκος, Σχέδιο, Γκαλερί "΄Αστρα",2008

Σε μια χώρα που ο Κωνσταντινίδης και ο Ζενέτος κατάφεραν με μύριες δυσκολίες και προσωπικό αυτοχειριασμό στο τέλος να συμπυκνώσουν το σπαραγμό για την αληθινή ουσία της Αρχιτεκτονικής ως δοχείου ζωής ή διαδραστικού χώρου που μπορεί να ανιχνεύει την όψη των πραγμάτων που έρχονται , σε μια χώρα που ο Πικιώνης και ο Κρόκος κατάφεραν με τη λεπταίσθητη και γεμάτη από ιδέες και χρώματα γραφή τους να μετατρέψουν σε αποκαλυπτικό φως τη δύσκολη νεοελληνική επικαιρική τους συγκυρία, οι σύγχρονοι επίγονοι δεν κατάφεραν ακόμη να ξεπεράσουν τις πρώιμες αισθητηριακές εμπειρίες-που κι αυτές βεβαίως υπάρχουν- και να κατακτήσουν την ωριμότητα μιας γενναίας πράξης που θα μπορεί να κάνει τις κοινές μας εμπειρίες –αστικές και μη- απτές και βιωματικές συναισθηματικές πληρώσεις, δημιουργημένες από τη χαρά της μετοχής στο δημόσιο γεγονός μιας καλοσχεδιασμένης πλατείας, ενός αξιόλογου δημόσιου κτιρίου, ενός δρόμου που θα μπορεί να είναι χώρος περιπάτου και για τους πεζούς, μιας πλαγιάς ή μιας ερημικής παραλίας στα νησιά μας που θα παραμένει ΑΚΤΙΣΤΗ, χαρά στην σπόλαυση των ματιών και των αισθήσεών μας…

Τάκης Ζενέτος,Ηλεκτρονική Πολεοδομία
(βλ. και το βιβλίο των Ε.Καλαφάτη-Δ.Παπαλεξόπουλου Τάκης Ζενέτος/Ψηφιακά οράματα στην Αρχιτεκτονική, Εκδ.LIBRO
& ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ/τ.8/1974))

Σε μια χώρα που η Αρχιτεκτονική του άκτιστου κάλλους στα μοναστήρια των νησιών και των βουνών μας, η αρχιτεκτονική του άρρητου από τη Χοζοβιώτισσα των αισθήσεων και του πιο ακραίου συναισθηματικού φόρτου ίσαμε την Παραπορτιανή του «παραπαίοντος και μορφολογούντος» (κατά το Μιχελή) στη Μύκονο και τη Νέα Μονή των θησαυρών της εκκλησιαστικής μαστορικής τέχνης στη Χίο, η αρχιτεκτονική του αόρατου και του υψηλού από τους ακατάλυτους βράχους των Μετεώρων και των μετεωριζόμενων αισθήσεων ίσαμε την ουρανοϋψή Σιμωνόπετρα και τις πέτρινες εκκλησιές στα Ζαγόρια καταστατικό μέρος του τοπίου των βουνών και της πέτρας, είναι να απορεί κανείς πως δεν μπορούν ακόμη ορισμένοι να δούν με ένα βλέμμα που ξεπερνά τις φυσικές τους δυνατότητες και μπορεί να οραματίζεται στις περιοχές του μη αισθητού, τα μέρη εκείνα όπου η επιθυμία ζυγώνει την εμπειρία μιας σχεδόν μεταφυσικής μνημείωσης….

Aλήθεια δεν είναι «πέρα από το κτίριο» το ανέγγιχτο ελληνικό ΤΟΠΙΟ που δια-σώζεται ακόμη, ο ελλειματικός και ανοργάνωτος αλλά ανακλαστικός και διαθλαστικός ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ της πόλης, θέατρο συνάντησης και βίωσης του συλλογικού γεγονότος, η συκλονιστική διαμόρφωση του πεζόδρομου κάτω από την Ακρόπολη του ΠΙΚΙΩΝΗ, έμπνευση και χάραξη που ξεπερνά τη γραμμική διανοητική επεξεργασία του σχεδιασμού και αποκαθιστά τη σχέση μας με ένα πρωτόγνωρο αρχιτεκτονικό σύμπαν, τα ηλεκτρονικά οράματα και οι ουτοπικές συλλήψεις του προφητικού ΤΑΚΗ ΖΕΝΕΤΟΥ, τα δοχεία ζωής,κτισμένη κοσμοθεωρία καταστατικά δεμένη με το τοπίο του ΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ,οι υλικές στα όρια του υπαρκτού στοιχειώσεις των μοναδικών τόπων λατρείας που εγκιβωτίζουν σε θόλους και τρούλλους τη δοξολογία του άρρητου στις ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ και τα ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ;

Κι αν θέλει κανείς να σκύψει στην ανθρώπινη γεωγραφία του τόπου μας και την τεράστια συναισθηματική του τοπογραφία ( που θα’λεγε κι ο Πικιώνης) δεν θα μπορούσε να αναφερθεί στις εφήμερες λαϊκές αγορές και τις «καλύβες» των μικροκαλλιεργητών στο Πάνορμο Ρεθύμνου, στους καταυλισμούς του «ανθεκτικού» αποκλεισμού των Ρομά που τόσο μας αφήνουν ακόμη αδιάφορους, στην ιδιοτυπία των θερινών κινηματογράφων ακόμη και σε ταράτσες της πόλης, στα κοιμητήρια και τη σχέση τους με τις σημερινές χωματερές ,θλιβερή και στο βάθος φοβική χειρονομία εξορκισμού για το «δημόσιον σήμα» που στην αρχαία Αθήνα φιλοξενούσε ο Κεραμεικός, το καλύτερο σημείο της πόλης;…

Πάνορμο Ρεθύμνου,"Καλύβα", φωτο. Οdyss/2003

Oροπέδιο Καθαρού στην Κριτσά Λασιθίου/φωτο. Phil Bebbington,2007

Τι άλλο μπορεί να πεί κανείς για να στηλιτεύσει τη «χαμένη» αυτή συμμετοχή στη πιο μεγάλη Μπιενάλε αρχιτεκτονικής του κόσμου, τόπο συνάντησης και διαλόγου των Αρχιτεκτόνων και της Αρχιτεκτονικής με τα ρεύματα και τις εξελίξεις που διατρέχουν με απίστευτη ταχύτητα τη σημερινή όψη του μικρού μας πλανητικού χωριού; Eίναι πραγματική απρέπεια η μετατροπή μιας συλλογικής παρουσίας που μπορεί να εκφράζει τις αντοχές ενός Τόπου και τις όποιες αρχιτεκτονικές του καταβολές κτισμένες ή άκτιστες, σε μια φαιδρή σχεδόν κατά την προσωπική μου άποψη προσπάθεια ηχογράφησης των συγκυριακών θορύβων και ήχων της Αθήνας. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια συνοδευτική ηχογράφηση σε μια ταινία, ή έστω μουσικό φόντο σε μια βουβή περιήγηση στα αδιέξοδα –αν θεωρούμε ότι αυτά μας αντιπροσωπεύουν- της σημερινής αρχιτεκτονικής και όχι μόνο παραγωγής…

Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου (ΚΑΜ) , Χανιά

Εγώ θα πρότεινα για συμμετοχή στο εθνικό μας περίπτερο την (πέρα από το κτίριο) εμπειρία του ΚΑΜ (Κέντρου Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου).Εκεί τώρα και πολλά χρόνια ένας σημαντικός άνθρωπος και δημιουργός Αρχιτέκτονας (και δάσκαλος πολλών από μας) ,ο Δημήτρης Αντωνακάκης, με επιμονή και αυταπάρνηση, με πολύ κόπο και ευαισθησία συναιρεί και μεταγράφει στις περιοχές του ορατού και του λόγου τη μεγάλη και τη μικρή Αρχιτεκτονική κατάθεση της Κρήτης και του Τόπου μας .Επιδιώκει την επαφή με αυτό που σαν ιστορία έχει αντέξει στο χρόνο και στη ματιά μας εκφράζοντας τις πρωτοπορίες κάθε εποχής, την καλλιέργεια της φυσικής σχέσης των Αρχιτεκτόνων και το διαρκή τους διάλογο με ό,τι κτίζεται μα και με ό,τι δεν κτίζεται, τη δια βίου εκπαίδευση των νέων μα και των παλιών και την κοινή τους εμπειρία όχι μόνο μέσω του αρχιτεκτονικού αλλά ευρύτερα του συλλογικού γεγονότος. Διατηρεί την εποπτεία και ένα ανοικτό βλέμμα σε ό,τι συμβαίνει σε όλες τις περιοχές της καλλιτεχνικής και της διανοητικής δραστηριότητας και μπορεί να μετατρέπει την Αρχιτεκτονική σε ευαίσθητο πυκνωτή εμπειριών και θετικής διαδραστικής επιρροής και να επανεκπέμπει σε ένα μήκος κύματος που μπορεί να συντονίζεται με τον προβληματισμό και την ελπίδα για ένα καλύτερο κόσμο… Η επανασύσταση του αρχιτεκτονικού λόγου είναι μια πρωτεύουσα χειρονομία ηθικής επαναθεμελίωσης του ίδιου του κόσμου μας..Αυτή η ευκαιρία χάθηκε στη φετινή μπιενάλε…Ελπίζω να΄ναι η τελευταία φορά που η Αρχιτεκτονική μας παρουσία θα μείνει άφωνη και αδύναμη να χειριστεί ένα λόγο προοπτικής και αναζήτησης του χαμένου της χρόνου…Επιτέλους αυτοί που ορίζουν τη συμμετοχή μας έχουν μια μια ευθύνη…Στο μέλλον ας προσέξουν περισσότερο…Ο Paul Valery στο έργο του «Ευπαλίνος ή ο Αρχιτέκτων» τα λέει όλα….

Odyss 13.10.2008