25.6.09

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ / ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ

[REAL PEOPLE / REAL NEEDS]

Οι πρόσφυγες δεν γιορτάζουν…
(με εφορμή την παγκόσμια μέρα του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες /20.06)


Mια επίσκεψη στην επίσημη ιστοσελίδα της ύπατης αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες [UNHCR] θα ήταν πολύ χρήσιμη αυτές τις μέρες, που περίσσεψε η κάθε είδους ρητορεία που τους αφορά και ιδιαίτερα στην Ελλάδα όπου οι διατυπώσεις έχουν πια λάβει θεσμικό χαρακτήρα και η αρθρογραφία που αναπτύσσεται με τρόπο ήκιστα τιμητικό για ανθρώπινες υπάρξεις, περιλαμβάνει πια και εκφραστές μιας –υποτίθεται- περισσότερο υποψιασμένης και ευαίσθητης οπτικής για τα σχετικά ζητήματα.

Στις 20 Ιουνίου 2009,ήταν η παγκόσμια μέρα η αφιερωμένη στους πρόσφυγες όπου γης. Δεν ήταν μια μέρα γιορτής προφανώς γιατί δεν είναι εύκολο στους ανθρώπους αυτούς να βρεθεί χαρά για τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Η διατύπωση «πραγματικοί άνθρωποι-πραγματικές ανάγκες» που προτείνεται από την UNHCR [UNITED NATIONS HIGH COMISSION for REFUGEES] είναι από μόνη της λιγόλογη αλλά εύστοχη και ουσιαστική.

Ο Έλληνας εκπρόσωπος της αρμοστείας στην Ελλάδα, κ.Τσαρμπόπουλος, θαρρώ πως με την τοποθέτησή του πριν από λίγες μέρες σε συνέντευξη τύπου (εφημ.ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ,18/06/09)για το θέμα που κυριαρχεί αυτή την περίοδο αντιμετώπισε τα πράγματα με ουσιαστική και ουμανιστική ματιά, τονίζοντας χωρίς περιστροφές πως ο όρος «λαθρομετανάστης» δεν πρέπει να χρησιμοποιείται γιατί είναι τουλάχιστον ταπεινωτικός για ανθρώπινες υπάρξεις. Λαθραία τόνισε μπορεί να είναι τα εμπορεύματα κάθε είδους και όχι οι πρόσφυγες ή οι μετανάστες ή οι κάθε λογής φυγάδες ή καταδιωκόμενοι που αποζητούν καλύτερες συνθήκες ζωής και δεν διαθέτουν επίσημα έγγραφα για τη μετακίνησή τους.



Οι φωτογραφίες από την εμπόλεμη ζώνη του Αφγανιστάν (υπενθυμίζω μια πάμφτωχη χώρα μακριά από την «ευδαιμονία» της παγκοσμιοποίησης αλλά στο επίκεντρο της πολεμικής επικαιρότητας πάντα) παρμένες από την ιστοσελίδα της UNHCR, είναι κι αυτές «πραγματικές» και έρχονται να μας δείξουν πως πρέπει να σκεφτόμαστε αρκετά όταν εκστομίζουμε φράσεις περί «μηδενικής ανοχής» στην παρουσία ανθρώπων,που ελάχιστα γνωρίζουμε τις περισσότερες φορές για τις τραγικές αιτίες που τους οδήγησαν μέχρι εδώ.

Η Ευρώπη της ανοχής και του σεβασμού της διαφορετικότητας πρέπει να είναι σε θέση να επιλύει με κεντρικό τρόπο και προβλήματα που έχουν σχέση με τη διακίνηση ανθρώπων, μιας και μέχρι τώρα κατάφερε να τακτοποιήσει με κάθε λεπτομέρεια τα ζητήματα π.χ. που έχουν να κάνουν με τη διακίνηση κεφαλαίων και εμπορευμάτων, πλημμυρίζοντας και το τελευταίο ευρωπαϊκό σπίτι με κάθε είδους χρήσιμα ή –κατά κανόνα- άχρηστα αγαθά που τονίζουν την καταναλωτική μας αποχαύνωση και βέβαια δεν παύουν ούτε στιγμή να αντιπροσωπεύουν το πλεόνασμα που έχουμε αφαιρέσει από τους φτωχούς του κόσμου, εξωθώντάς τους στην εξαθλίωση, τον πόλεμο και την προσφυγιά…

Στις 20 Ιουνίου κάθε χρόνο αλλά και όλες τις υπόλοιπες του μέρες, ας θυμόμαστε τη διατύπωση του αθηναίου ποιητή Μέναδρου (342 -291 π.Χ.) που έγραφε "…μην κλαίτε ξένοι που δεν έχετε πατρίδα, όλοι από το ίδιο χάος γεννηθήκαμε..." Ίσως μια μέρα καταφέρουμε να συμφιλιωθούμε με τον «άλλο» που υπάρχει μέσα μας και να κατανοήσουμε πως η ανθρώπινη ιδιότητα είναι αυτή που μετρά πάνω απ΄ όλα…

Odyss, 25.06.2009
links:

20.6.09

ΦΑΟΣ ΠΙΜΠΡΑΝ*

(ή ΠΥΡΠΟΛΗΣΤΕ ΤΟ ΑΛΟΓΟ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ ΜΕ ΦΩΣ!)

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΩΝ ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ
ΕΓΚΑΙΝΙΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ
ΛΙΓΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΑΙΘΟΥΣΑ DUVEEN
ΠΟΥ ΣΤΕΓΑΖΕΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
ΤΑ ΓΛΥΠΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ
ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ «ΚΙΒΩΤΙΟ ΦΩΤΟΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗΣ»
ΠΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΕΙ ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΤΟΥ BERNARD TSCHUMI
ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΒΡΑΧΟ


To "άλογο της Σελήνης " από το ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα
(Αίθουσα Duveen του Βρετανικού Μουσείου, φωτο. Οdyss,2007)


Το Δεκέμβριο του 2007 βρέθηκα στο Βρετανικό Μουσείο για δεύτερη φορά. Ήταν η εποχή που η κατασκευή του νέου μουσείου της Ακρόπολης στην Αθήνα είχε ήδη προχωρήσει χωρίς να έχει πάψει βέβαια ούτε στιγμή η συζήτηση για όλα τα θέματα που είχε ανοίξει η ανέγερσή του. Ζητήματα σχέσης με την πόλη και την αστική αθηναϊκή γειτονιά που το υποδέχεται, ενστάσεις για τον πολυδιατυπωμένο –και από τους μελετητές- διάλογο με το βράχο της Ακρόπολης και τον Παρθενώνα, επιφυλάξεις για το χειρισμό της κλίμακας ενός μεγάλου κελύφους απέναντι στις μικρές μονάδες του κοντινού περιβάλλοντος και τα μνημεία απέναντι, κινητοποίηση για τη διάσωση των δυο αποχαρακτηρισμένων -εξαιρετικών-διατηρητέων στην οδο Διονυσίου Αρεοπαγίτου, αρθρογραφία και πολεμική στον τύπο και τις ειδικές εκδόσεις… Μετά από πολλά χρόνια η παρουσία ενός γνωστού ξένου Αρχιτέκτονα, από μόνη της, και μάλιστα για ένα τόσο σοβαρό μουσείο είχε δημιουργήσει μια αναστάτωση, δικαιολογημένη σε πολλά ζητήματα...

Στους άγονους διαγωνισμούς που προηγήθηκαν υπήρξαν πολλές προσεγγίσεις. Κανείς δεν τελεσφόρησε. Σε ένα απ΄αυτούς συμμετείχε ο Κυριάκος Κρόκος και ο Δημήτρης Αντωνακάκης με σπουδαίες προτάσεις. Στον πρώτο διεθνή διαγωνισμό πριν το 1993, ο Άρης Κωνσταντινίδης έγραψε ολόκληρο κείμενο πολεμικού χαρακτήρα για το «..μάτι του κύκλωπα» για να στηλιτεύσει τη μεταμοντέρνα και εξεζητημένη τυπολογικά και μορφολογικά πρόταση των Nicoletti & Passareli, που ευτυχώς δεν υλοποιήθηκε με αποτέλεσμα ο τελικά υλοποιημένος σημερινός σχεδιασμός του μουσείου των Tschumi - Φωτιάδη, να φαντάζει τουλάχιστον εξαιρετικός με όλες τις ενστάσεις που μπορεί να καταθέσει κάποιος...Και βέβαια υπάρχουν αρκετές.

To νέο Μουσείο της Ακρόπολης των αρχιτεκτόνων B.Tschumi-Mιχ.Φωτιάδη/2009

Όμως η σημερινή μέρα έχει ένα άλλο περιεχόμενο. Μετά από χιλιάδες χρόνια, ο απλός επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί σε ένα γοητευτικό κόσμο αρχιτεκτονικών και γλυπτικών εκφράσεων του ανθρώπινου πολιτισμού και σχεδόν να αγγίξει με τα χέρια του τη ζωφόρο, τα αετώματα και τις μετόπες της συγκλονιστικότερης επιτομής του πνεύματος και των χεριών των ανθρώπων που κατοίκησαν την αττική γη, του κορυφαίου έργου «γοήτρου» του γένους των πολιτισμένων όντων, του Παρθενώνος. Ακόμη θυμούμαι την ξενάγηση που μας είχε κάνει ο (καθηγητής της Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ σήμερα) Μανόλης Κορρές, ο άνθρωπος που ταυτίζεται όσο κανείς άλλος με την έγνοια και την τρυφερή σχεδόν ματιά που χρειάζονται τα μεγάλα μνημεία για να διασωθούν και να υπάρξουν στο χρόνο, μάρτυρες και σήματα μιας αέναης μακράς εξέλιξης, μιας επικράτησης του πολιτισμού πάνω στη βαρβαρότητα των φυσικών ενστίκτων και των ά-λογων συστημάτων που διατρέχουν όλη την Ιστορία. Ο Μανόλης Κορρές μας έλεγε «…ο Παρθενών…», δεν πρόκειται ποτέ να το ξεχάσω, τον ευγνωμονώ πάντα για εκείνη τη σπάνια εμπειρία που χάρισε σ΄ένα σμάρι από φοιτητές της σχολής…

Τη μέρα λοιπόν εκείνη του Δεκέμβρη του 2007, ο λονδρέζικος ουρανός ήταν ως συνήθως μουντός. Ούτε η διαφώτιστη οροφή της αίθουσας Duveen στο Βρετανικό Μουσείο αρκούσε για να φέρει περισσότερο φως στα γλυπτά, ανίερα θραύσματα ενός παρανοϊκού «αρχαιολάτρη» του λόρδου Έλγιν, που δεν δίστασε ακόμη και να τα πριονίσει για να καταφέρει να τα μεταφέρει και τα εκθέσει στο χώρο καταγωγής του στη Βρετανία, αποσπώντας τα με βίαιο τρόπο από τη θέση που η μεγάλη τέχνη του εργαστηρίου του Φειδία τους επεφύλαξε κάτω από το λαμπρό αττικό φως. Αυτό το γεγονός συνδυασμένο στα μάτια μου με μια απίστευτη μουσειολογική προχειρότητα (βλ. φωτο), έφταναν από μόνα τους για να δείξουν πως η θέση του αλόγου και των ιππέων της Σελήνης είναι εκεί πίσω στην Αθήνα.

Παρακολουθώ με προσοχή τη μεγάλη συζήτηση που άνοιξε με θάρρος η Μελίνα. Είναι εξαιρετικό γεγονός να συναντάς σε όλα τα μουσεία του κόσμου, θραύσματα και σπαράγματα και μοναδικής αρτιότητας πολλές φορές έργα των πολιτισμών του πλανήτη και να καταφέρνεις να συμμετέχεις σε μια χωρίς όρια περιήγηση στα τοπία της συλλογικής μας μνήμης…Τα έργα του ανθρώπινου πολιτισμού και τις μαρτυρίες που «…θέτουν εν έργω την α-λήθεια της ύπαρξης…» σύμφωνα με την χαϊντεγγεριανή απόφανση…Όμως σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσα προσωπικά να δω κομμάτια από τους πρωταρχικούς τεράστιους βράχους του Stonehedge, τοποθετημένους εκεί σιωπηλούς δείκτες πορείας της ανθρώπινης κατάστασης μέσα στους αγρούς της βρετανικής υπαίθρου, σε ένα οποιοδήποτε μουσείο ή σε ένα ανοικτό πάρκο του υπόλοιπου κόσμου…Τα έργα που μνημειώνονται στο χρόνο και στον τόπο με μια αδιαμφισβήτητη ενότητα και ένα συμβολισμό που ξεπερνά τη διαίρεσή τους σε κομμάτια και θρύψαλα, δεν είναι κατανοητό να διαμερίζονται και να κατασπαράσσονται γιατί μετατρέπονται σε σβησμένα άστρα ενός –κατά τεκμήριο- ακατάλυτου συμβολικού και κυριολεκτικού αστερισμού…

Τα γλυπτά του Παρθενώνα πρέπει να γυρίσουν στην Αθήνα. Στο νέο μουσείο της Ακρόπολης, λουσμένα κάτω από το φως του τόπου που τα γέννησε, στον ίδιο ουρανό που αντίκρυσαν για πρώτη φορά το γαλαξία και τις Πλειάδες, με τα μικρά τριζόνια που τα κατοίκησαν τις ζεστές καλοκαιρινές νύχτες του ελληνικού τοπίου, με την ίδια λαλιά που ακούστηκε θαυμαστικός ψίθυρος στη γλώσσα του αρχαίου γλύπτη και του βοηθού μαρμαροξόου του, με το φεγγάρι που έλουζε τις πλεξούδες στον ώμο της πιο νεαρής καρυάτιδας την ώρα που οι καβαλάρηδες της πομπής της Σελήνης πάλευαν για να τιθασεύσουν τα αλόγα και να «μαρμαρώσουν» στο χρόνο ένα από τα πιο σπουδαία έργα της ανθρώπινης τέχνης στη διαδρομή της αιωνιότητας…Την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα…Που τώρα έχουν ένα μουσείο εκεί στην Αθήνα που περιμένει να υποδεχτεί την ατέλειωτη πομπή των ανθρώπων που αντιμάχονται τη λήθη με την απτή μνήμη που μπορούν να χαϊδέψουν με την άκρη των δακτύλων και του βλέμματος…

Odyss, 20.06.2009
* ΦΩΣ ΠΟΥ ΠΥΡΠΟΛΕΙ (στα αρχαία ελληνικά)

links:

17.6.09

VOLUTAS IN LOCO | IN HONOREM *

ΠΤΗΣΗ ΣΤΟ ΤΟΠΙΟ , ΜΙΚΡΟΣ ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ
ΣΤΟΝ ΤΑΚΗ ΖΕΝΕΤΟ (1926-1978),
ΤΟΝ ΥΨΙΠΕΤΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ ΜΙΑΣ ΒΑΘΙΑ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ
ΚΑΙ ΑΠΡΟΣΠΕΛΑΣΤΗΣ -ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΛΛΟΥΣ-
ΟΡΑΜΑΤΙΚΗΣ & ΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ



Τάκης Ζενέτος, Κατοικία στο Καβούρι (1969)


Ο.Σγουρός, Κατοικία κοντά στον Άγιο Νικόλαο (2009)

Νεαρός φοιτητής το 1978 στην αρχιτεκτονική της Αθήνας, έμαθα την είδηση του τραγικού χαμού του αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου. Δεν γνωρίζαμε τότε και πολλά πράγματα εμείς οι νεώτεροι για το τεράστιο σε σημασία έργο και τη μοναδική δημιουργική κατάθεση στο σώμα της ελληνικής και διεθνούς αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας που είχε με μοναδικό κουράγιο και επιμονή καταφέρει να πραγματοποιήσει αυτός ο συμπαντικός Αρχιτέκτονας.

Ο Τάκης Ζενέτος με το έργο του, αποτελεί την κορυφαία περίπτωση μιας φουτουριστικής και ακραία τεχνολογικής αρχιτεκτονικής προσέγγισης που με πρωτοφανή για τα δεδομένα του τόπου μας τρόπο ,μπόρεσε να αρθρώσει το κατασκευαστικό και βαθιά οραματικό της περιεχόμενο σε εποχές απίστευτα δυσκολότερες από σήμερα και κυρίως σε φάσεις της ακόμη δυσδιάκριτης για τους πολλούς εξέλιξης της δεύτερης τεχνολογικής επανάστασης. Η αφοσίωση του Τάκη Ζενέτου σε μια υλοποιημένη και απτή κτισμένη επιτομή των πρωτόλειων ακόμη για την εποχή του ψηφιακών εφαρμογών ενός «θαυμαστού» καινούριου κόσμου, μπόρεσε να στοιχειωθεί σε κτισμένο έργο εξαιρετικής ποιότητας , μετασχηματίζοντας τις πιο ριζοσπαστικές προβλέψεις της περιόδου και ιδιαίτερα την επερχόμενη έκρηξη των τεχνολογικών εξελίξεων και της πληροφορίας, σε ένα γοητευτικό και βαθιά διανοητικό «κτισμένο παραλήρημα» που φέρνει στο νου τις πιο πρώιμες και ρηξικέλευθες καλλιτεχνικές και αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις της αβαν-γκαρντ των αρχών του 20ου αιώνα.









Yakov Chernikov /Yakov Chernikov









Konstantin Melnikov / Yakov Chernikov
Στα μάτια τα δικά μου μόνο τα σχέδια του Ivan Leonidov,του El Lissitzky,του Yakov Chernikov, του Konstantin Μelnikov και του Vladimir Tatlin, μπορούν να συγκριθούν με το συγκινητικό και ακατάπαυστα αισθητικό τεκτονικό βλέμμα του Τάκη Ζενέτου που κατάφερε με τρόπο μοναδικό -και για τα σημερινά δεδομένα ακόμη- να μεταγράψει τη θεμελιώδη και καταστατική ποιητική αλλά πραγματική αρχιτεκτονική του δεινότητα σε κτισμένο και χειροπιαστό την εποχή του έπος, μιας ακραία ποιητικής και πιστεύω μοναχικής – στα όρια της απελπισίας – αρχιτεκτονικής χειρονομίας που όμοια της δεν είχε γνωρίσει μέχρι τότε ο Τόπος μας.

























Ivan Leonidov/Ivan Leonidov/El Lissitzky /Vladimir Tatlin

Τη δεκαετία του 1960, μέσα στην ανθοφορία μιας πρωτόγνωρης δημιουργικής έκρηξης στο χώρο των ιδεών και της τέχνης, ο ελληνικός μοντερνισμός κατάφερε με τα περιορισμένα μέσα της εποχής να γνωρίσει τη δεύτερη –μετά το μεσοπόλεμο- αρχιτεκτονική περίοδο πειραματισμών και εφαρμογών και να δημιουργήσει ένα μεγάλο κτισμένο απόθεμα κτιρίων δημόσιου χαρακτήρα που μέχρι σήμερα εξακολουθεί να εντυπωσιάζει. Τα γνωστά Ξενία, ορισμένα σχολεία και κτίρια εκπαίδευσης, τα αρχαιολογικά μουσεία και οι εργατικές κατοικίες, μαζί με ξενοδοχεία υψηλής συνθετικής στάθμης, είναι μόνο μερικά από τα δημιουργήματα εκείνης της περιόδου. Σ΄αυτά όλα πρέπει να προστεθούν στο χώρο της μικρής κλίμακας-και κυρίως της κατοικίας- μερικά από τα πιο εμβληματικά κτίρια του μοντερνισμού, μοναδική επιτομή ενός ιδιαίτερα επεξεργασμένου και ώριμου αρχιτεκτονικού συντακτικού που διέθετε πολύ ισχυρό υπόβαθρο πριν προλάβει να σαρώσει τα πάντα η μαζική κατασκευαστική εξάπλωση που έφερε μαζί της η «ανάπτυξη» του ΄70 και η μετατροπή των ελληνικών τόπων σε τουριστικούς προορισμούς με ορατό αποτέλεσμα την άμεση και άμετρη κατανάλωσή τους.

Μέσα στο κλίμα αυτό η περίπτωση του Τάκη Ζενέτου αποτέλεσε εμφανώς τη δυναμική πρωτοπορία και την αιχμή στην ιχνηλάτηση ενός κόσμου σε μετάβαση που μόνο το ταλέντο, η γνώση και η αφοσίωση ενός τόσο προικισμένου δημιουργού θα μπορούσε να ανακαλύψει και να προτείνει. Ο Τάκης Ζενέτος δεν ήταν μόνο ο καλύτερος αρχιτέκτονας συνθέτης ενός οραματικού σχεδίου για το μέλλον που θα δημιουργούσε ο ερχομός της νέας τεχνολογίας αλλά ήταν μαζί και ο διανοούμενος-προφήτης της χρήσης της πιο εκτεταμένης διανοητικής μεταλλαγής στα μέχρι τότε παραδοσιακά πρότυπα της σύνθεσης, της αναπαράστασης και της κατασκευής. Ο μετασχηματισμός ενός κόσμου ενστικτώδους έμπνευσης σε μια δραστική εγκεφαλική συνθετική διαδικασία, όπου τον πρώτο λόγο δεν είχαν μόνο οι λειτουργικές επιλύσεις αλλά η δυναμική αξιοποίηση της γνώσης (κατακτημένης και επερχόμενης) και η διανοητική επεξεργασία του αριτεκτονικού γεγονότος, είχε ως αποτέλεσμα σε όλες του τις μελέτες ,την παραγωγή και το σχεδιασμό ενός παλίμψηστου εμπλουτισμένου με τις πιο ρηξικέλευθες και νεωτερικές συμπαραθέσεις.

Ο Τάκης Ζενέτος υπήρξε ένας οραματιστής που ελάχιστοι κατάφεραν να κατανοήσουν και βέβαια μέχρι το τέλος της ζωής του δεν έπαψε ποτέ –κατά που λένε αυτοί που τον γνώρισαν- να αντιμετωπίζει την καχυποψία και σε πολλές περιπτώσεις την έλλειψη επικοινωνίας πολλών από τους συγχρόνους του. Στην αδυναμία πρόσληψης της ριζοσπαστικής του ματιάς οι πιο πολλοί αντέταξαν τον ασφαλέστερο τρόπο αντίδρασης και εναντίωσης. Την εχθρότητα, που σε πολλές περιπτώσεις στη διάρκεια του χρόνου οδήγησε στο πρωτογονικό σύνδρομο της καταστροφής και του αφανισμού κάθε ίχνους της παρουσίας του. Χαρακτηριστική η τύχη του κτιρίου του Φιξ, του σταθμού λεωφορείων,του μόλις διασωζόμενου θεάτρου στο Λυκαβητό (διάβασα πως θα αποκατασταθεί κατά …30%) και της οριστικής κατεδάφισης ή της πλήρους και καταστροφικής αλλοίωσης όλων σχεδόν των μικρών αριστουργηματικών δοκιμίων –κατοικιών που κατάφερε να πραγματοποιήσει…

Που ήταν αλήθεια η έγνοια και η φροντίδα της συλλογικής πολιτείας όλα εκείνα τα “δίσεκτα” χρόνια; Αλλά τι μπορεί να περιμένει κανείς από εκείνους που με το στανιό «ανάγκασε» το Σ.τ.Επικρατείας να μη γκρεμίσουν τις προσφυγικές πολυκατοικίες της λεωφόρου Aλεξάνδρας και τώρα βέβαια δεν ξέρουν τι να τις κάνουν…Ο Κωνσταντινίδης είπε κάποτε πως έπρεπε κάποια στιγμή «..να τελειώνουμε με τα νεοκλασικά» και φαίνεται πως είχε τους λόγους του. Θα πρόσθετα πως τώρα έχουν «τελειώσει» όλα σχεδόν τα μοντέρνα κτίρια γιατί η οπτική μας δεν φτάνει τόσο κοντά… Μπορεί σε 200 χρόνια για όσα θα έχουν γλυτώσει...

Τα παραπάνω μου έφερε στο νου, η ολοκλήρωση μιας κατοικίας που σχεδίασα κοντά στον Άγιο Νικόλαο ,που αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής σε αυτόν και προσωπική χρέωση που μου είχε δημιουργηθεί όταν είδα για πρώτη φορά τη μακρινή πόζα του σπιτιού του Τάκη Ζενέτου στο Καβούρι. Ένας πρόβολος μέσα στο τοπίο προέκταση μιας κατοικίας στο περιβάλλον που την υποδέχεται και παράλληλα τολμηρή κατασκευαστική χειρονομία που αποκαλύπτει το χειρισμό και τη συνεχή διαπραγμάτευση με το «όριο» που ουσιαστικά δεν παύει ποτέ να υλοποιεί τα περιγράμματα ενός υπαρκτού κόσμου και την ίδια στιγμή να περιέχει εν σπέρματι την υπέρβαση, το επέκεινα, το τάνυσμα του ουσιώδους στην περιοχή που το μετασχηματίζει σε προανάκρουσμα ενός επικείμενου γεγονότος νοήματος ...
ΙΝ ΗΟΝΟΡΕΜ…Προς τιμή λοιπόν του Τάκη Ζενέτου, ένας πρόβολος πάνω από τα λιόδεντρα ενός κρητικού ελαιώνα ,για να πληρωθεί το χρέος και η υπόκλιση σε ένα μεγάλο δημιουργό, το μεγαλύτερο κατά τη δική μου γνώμη του 20ου αιώνα στον τόπο μας… Που θα είναι πάντα εκεί μέρος του τοπίου, όπως στο σπίτι εκείνο στο Καβούρι που με δίδαξε τι σημαίνει να πετάς μέσα στον αιθέρα, αναζητώντας την έφοδο στον ουρανό που ενέπνευσε ποιητές σαν το Βλαδίμηρο Μαγιακόφσκι, τη μαγική ώρα που τα σύννεφα διαλύονταν για να διαβούν οι πύργοι και οι ουρανομήκεις μολυβιές μιας αξεπέραστης και διεισδυτικής έμπνευσης…

Odyss, 17.06.2009

* Πτήση στο τοπίο/ Προς τιμήν...(λατιν.αποδ.:Μανόλης Τζάβλας/Φιλόλογος)

6.6.09

EL ETERNAUTA (ή ΑΝΤΙΣΤΑΘΕΙΤΕ)

Ο κοσμοναύτης του απείρου
Συγγραφέας: Hector German Oesterheld
Σχέδιο: Francisco Solano Lopez
Μετάφραση: Ντίνα Σώτηρα
Τίτλοι: Αγγελική Φασιλή
Επιμέλεια: Δημήτρης Αρβανίτης
Εκδόσεις : Jemma Press/2009


"...Δημιούργημα των Έκτορ Έστερχελντ και Φρανσίσκο Σολάνο Λόπες, το "El Eternauta" παραμένει σήμερα (μισό αιώνα από τη δημιουργία του) ένα από τα σημαντικότερα έργα επιστημονικής φαντασίας, αλλά κι ένα από τα λαμπρότερα δείγματα γραφής της ένατης τέχνης. Κλειστοφοβικό, αγωνιώδες και περιπετειώδες, αλλά συνάμα συναισθηματικό, γεμάτο συμβολισμούς και πολιτική αλληγορία, είναι ένα έργο απαιτητικό και πολυεπίπεδο που σίγουρα δεν μπορεί να αφήσει κανένα αναγνώστη αδιάφορο. Όλα ξεκινούν με μια παράξενη χιονόπτωση...

Η ιστορία του Ετερνάουτα είναι η ιστορία του ανθρώπου που έρχεται αντιμέτωπος με τη μοίρα. Ή, καλύτερα, με την εξουσία. Του ανθρώπου που βλέπει να αλλάζει η ζωή του σε ένα λεπτό. Που φοβάται, που νιώθει αδύναμος να αντιδράσει, που πρέπει να παλέψει για να επιβιώσει αλλά δεν ξέρει πώς. Τα καταφέρνει, όμως, επειδή έχει αρχές, επειδή έχει ευθύνη απέναντι στο είδος του, στην οικογένειά του, στους φίλους του, στον εαυτό του. Επειδή το ένστικτο τον οδηγεί άνευ όρων να περισώσει όπως μπορεί το ύψιστο αγαθό της ανθρώπινης ύπαρξης: την ελευθερία"..."

(από την εισαγωγή του Γιάννη Κουκουλά)

Πολύ καιρό τώρα αναζητούσα μια ευκαιρία για μια πρώτη αναφορά στα κόμικ των μεγάλων δημιουργών που κατάφεραν να ανυψώσουν τα –αρχικά- λαϊκά αναγνώσματα των εφημερίδων και των περιοδικών σε πραγματική τέχνη. Όλοι μας κάποια στιγμή στην παιδική ηλικία ήρθαμε σε επαφή με κάποια χάρτινη φυλλάδα που κατάφερνε με άμεσο και ανέξοδο τρόπο να μας φέρνει σε επαφή με περιοχές της λογοτεχνικής και της καλλιτεχνικής έκφρασης απροσπέλαστες για τους περισσότερους με όποιο άλλο τρόπο. Θυμούμαι ακόμη με νοσταλγία τα εικονογραφημένα «Κλασσικά» με τους Άθλιους του Ουγκώ, τον Κόμη Μοντεκρίστο ,την Τζέιν Έιρ, το Μινώταυρο και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Και βέβαια το Γιώργο Θαλάσση και την Κατερίνα στο μικρό ήρωα ή τον Πεπίτο Γκονζάλες στο μικρό κάου μπόι. Αμίγος (φίλοι) είναι μια ισπανική λέξη που μάθαμε νωρίς από εκείνα τα διαβάσματα. Η κορυφαία ανάμνηση είναι το μικρό μπακάλικο του Μανταρίνη στο Κάτω Χωριό της Ιεράπετρας (τη δική μου θερινή διαφυγή ελευθερίας) όπου μπορούσες με ένα πενηνταράκι (μισή δραχμή) στα χρόνια του ‘70, να δανειστείς με επιστροφή ένα οποιοδήποτε κόμικ.

Μεγαλώνοντας ήρθαμε σ΄επαφή με τον περίεργο και αρκετά ξενέρωτο Τεν-τεν του Herge (στις 2.06.09, άνοιξε μουσείο αφιερωμένο σ΄αυτόν στο Βέλγιο), τον πανέξυπνο Αστερίξ των Uderzo/Cossigny(αξεπέραστο σκονάκι στο μάθημα της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής!) και αργότερα βέβαια γνωρίσαμε τον Hugo Pratt και τον Κόρτο Μαλτέζε του, τον Enki Bilal με τα εκπληκτικά άλμπουμ και τις γοητευτικές κινηματογραφικές του απόπειρες και τους πιο τελευταίους και σύγχρονους Alan Moore και Frank Miller που έχουν κατακλύσει πρόσφατα με ταινίες το box-office. Στο χώρο αυτό βέβαια υπάρχουν πια μεγάλοι δημιουργοί με εκπληκτική συμβολή στην εξέλιξη της γραφής του είδους που μπορεί κανείς να αναζητήσει τη δουλειά τους στα ειδικά βιβλιοπωλεία που υπάρχουν στην Αθήνα (όπως στην αξεπέραστη Βαβέλ, το Σολάρις κ.α.)

Tα κόμικ ήταν πάντα για μένα ένας χώρος ελεύθερης –χωρίς περιορισμούς και κυρίως σοβαροφάνειες- έκφρασης που κατάφερνε με τον τρόπο μιας δημιουργικής έκρηξης να εκφράζει τις αυτονόητες αλήθειες της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας και πολλές φορές να διαχέει με διαλυτικό τρόπο τις πιο ριζοσπαστικές οπτικές για τα πράγματα και να διαμορφώνει συνειδήσεις αντίστασης σε κάθε λογής εξουσίες χωρίς να χρειάζεται να καταφεύγει σε συνθήματα, επιδεικτικές ρητορικές ή επικίνδυνες ταυτίσεις με τις ιδεοληψίες ή τους επικαιρικούς φανατισμούς κάθε εποχής. Τα κόμικ δικαιωματικά εξυψώθηκαν σε (ένατη) τέχνη καθώς με το χρόνο κατάφεραν να εκφράσουν το ιδίωμα της εποχής των εικόνων με τρόπο που αμφισβήτησε καταγωγικά τη χρήση τους σε κάθε απόπειρα χειραγώγησης των συνειδήσεων ή επιβολής της μιας και μόνης -«αποκρουστικής» ενίοτε- αλήθειας που μετατρέπει τον κόσμο σε άβουλο κοπάδι.

Τα κόμικ είναι Τέχνη γιατί όπως κάθε πραγματική τέχνη «ενεργοποιούν» την αλήθεια της ουσίας της ανθρώπινης κατάστασης. Η αντοχή τους στο χρόνο σχετίζεται με τον τρόπο που διατυπώνουν αυτό το «ουσιώδες» το οποίο και τους απονέμει τη δυνατότητα –ή το χάρισμα – της διάρκειας. Αυτό είναι ακριβώς αυτό που συμβαίνει στην περίπτωση του El Eternauta,του «κοσμοναύτη του απείρου» των Οesterheld και Lopez. Μετά από σχεδόν 50 χρόνια, το έργο αυτό εξακολουθεί να διαθέτει τη δύναμη και την εξαιρετική γοητεία που εξέπεμπε και όταν δημιουργήθηκε. Ο άνθρωπος απέναντι στη μοίρα του, που δεν συμπεριφέρεται ως άβουλο άθυρμα στα χέρια εκείνων που επιβουλεύονται την ίδια του την ύπαρξη αλλά ως ενεργό υποκείμενο που αντιδρά, αντιστρατεύεται στα σχέδια μιας κακόβουλης επίθεσης και αντιστέκεται υπερασπίζοντας το σημαντικότερο πράγμα που μπορεί να εκφράζει την προσωπική του ιδιαιτερότητα και την ύπαρξή του την ίδια ως όντος, δηλαδή την Ελευθερία του.
Μια εκπληκτική ιστορία που ξεκινά με μια αθώα χιονόπτωση...Που είναι όμως καταστροφική...Πως μπορούν αλήθεια οι τόσο μαλακές νιφάδες του χιονιού να μετατρέπονται σε όργανα αφανισμού του ανθρώπινου είδους;…Η συμβολική αφετηρία είναι από μόνη της πολύ δυνατή και σχεδόν προδιαγράφει την εξέλιξη…Ο κοσμοναύτης του απείρου μπορεί να αποτελέσει ένα παράδειγμα για τη στάση μας απέναντι σ΄αυτούς που απεργάζονται με πολυποίκιλους τρόπους να μας κατατροπώσουν μετατρέποντάς μας πολλές φορές σε φοβισμένα και κλειστοφοβικά άβουλα πλάσματα…Ο Κάφκα έχει περιγράψει μοναδικά την περιδιάβαση στις εσχατιές της σωματικής και ψυχικής καταβύθισης, εκεί που μόνο εφιάλτες και φαντάσματα μπορούν να κατοικήσουν…Ο ήρωας του Oesterheld, είναι το χέρι που προσπαθεί να αφυπνίσει και να μας ανασύρει από αυτή την περιδίνηση…Αντισταθείτε λοιπόν με κάθε τρόπο απέναντι σε κάθε λογής εξουσίες…Η ανθρώπινη ιδιότητα είναι ό,τι μας απέμεινε να υπερασπιστούμε...

Odyss, 6.06.2009

1.6.09

Η "ΠΑΡΙΖΙΑΝΑ"...ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΣΑ

Με αφορμή μια φωτογραφική λήψη
στην Κριτσά στις 23.05.09,
μικρός ύμνος στην ομορφιά που συνεχίζεται…

Η «παριζιάνα» είναι μια από τις γνωστότερες μινωικές τοιχογραφίες στο μουσείο του Ηρακλείου. Μια γυναίκα της Κρήτης εκείνων των χρόνων με ένα τεράστιο μάτι (βοώπις αληθινά) να δεσπόζει κάτω από τη βοστρυχωτή κόμη της ,περιγράφοντας με μοναδικό τρόπο την ομορφιά της –ακατάλυτη έγνοια και φιλάρεσκη επίδειξη κάθε εποχής- και μια χαρακτηριστική αρχαιοελληνική μύτη σχεδόν κλιμακωτή που χαρίζει στο βλέμμα και στο πρόσωπο εκείνη τη μνημειακή επιτομή που μπορεί κανείς να ανακαλύψει σε αναρίθμητες αρχαίες ελληνικές απεικονίσεις στα μουσεία όλου του κόσμου…


Στην Κριτσά στις 23.05.09,μια νέα Κριτσώτισσα ,τιμητική παρουσία δίπλα στο ανάγλυφο που αποκαλύφθηκε εκείνη τη μέρα κοντά στην αρχαία Λατώ, προσφορά της νεολαίας και του Πολιτιστικού συλλόγου στην υπόθεση της συλλογικής μνήμης ενός ξεχωριστού τόπου που αγαπούμε γιατί μας γέννησε, μου έδωσε την ευκαιρία να τραβήξω αυτή τη φωτογραφία που φέρνει στο νου την «Παριζιάνα» της Κνωσού και την αιώνια και συγκινητική συνέχεια μιας ομορφιάς που είναι μνημειωμένη σε βαφές και ανάγλυφα και αγάλματα και ζωγραφιές από τους χρόνους τους παλιούς ίσαμε σήμερα…Ο Ντοστογιέφσκι έγραφε πως «…η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο…» και εγώ θα πρόσθετα με μια μικρή δόση αυταρέσκειας πως η κρητική ομορφιά (των ανθρώπων) σώζει τη φυσική μνήμη ενός τόπου που εξακολουθεί να αντιστέκεται όσο κι αν η α-μορφία τον πολιορκεί με πολλούς τρόπους στις μέρες μας…

Οdyss, 1.06.2009