ΓΥΝΑΙΚΕΣ, ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΚΟΣΜΟ...

memorabilia_02*

[Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε τα Χριστούγεννα του 2009, στην ειδική έκδοση της εφημερίδας ΑΝΑΤΟΛΗ στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης. Μερικές πρόσφατες αναφορές στον τύπο και σε blogs, ήταν η αφορμή να θυμηθώ πως θα είχε ενδιαφέρον η ανάρτησή του στο χώρο του διαδικτύου, μιας και οι γυναίκες στις οποίες αναφέρεται εξακολουθούν με την παρουσία, τις ιδέες, την αρθρογραφία και τη συμμετοχή τους να δείχνουν πάντα με ενεργό τρόπο πως μόνο ο διαρκής καθημερινός αγώνας μπορεί να αναδείξει τα πρόσωπα και τις συλλογικότητες σε πραγματικά "πολιτικά υποκείμενα", ιδιαίτερα σ΄αυτή τη δύσκολη συγκυρία, που τόσο αναζητούμε όλοι μια νέα κοινή συνείδηση που θα μας δώσει ελπίδες...]

Μερικοί πιστεύουν πως ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε συνολικά τα πράγματα στη ζωή έχει να κάνει με τη σχέση που έχουμε με τη μητέρα μας. Η ψυχανάλυση προχώρησε ακόμη πιο πολύ προσεγγίζοντας το ζήτημα με τρόπο πιο βαθύ –και μερικές φορές και απόλυτο- και συσχετίζοντας τα πάντα με τη βρεφική και την παιδική μας ηλικία. Γεγονός είναι πως ένα πρόσωπο τόσο σημαντικό και μοναδικό στη ζωή όπως η μάνα μας ,είναι γυναίκα, και ο τρόπος που μας γαλούχησε, μας ανέθρεψε, μας δίδαξε να βλέπουμε τους άλλους και τον κόσμο, είναι στοιχεία που θα μας καθορίζουν πάντα. Ίσως αν έχουμε δομήσει μια ισχυρή σχέση μαζί της και αντλούμε με διαρκή τρόπο από το ανεξάντλητο μητρικό της απόθεμα ,τότε το πιθανότερο είναι πως θα έχουμε μια θετική στάση γενικότερα απέναντι στην ίδια τη γυναίκα αλλά και τον κόσμο.
Η παραπάνω εισαγωγή ίσως να μην χρειαζότανε για να τεκμηριωθεί η αγάπη και η εκτίμηση που προσωπικά έχω για το άλλο φύλο. Η γυναίκα υπήρξε στη διάρκεια μιας μακράς διαδρομής και στη διάρκεια της Ιστορίας εκείνη η ισχυρή παρουσία που ξεκινώντας από τις πρώιμες μητριαρχικές δομές μιας περιόδου που καθόρισε την ανάπτυξή του, αποτύπωσε στο χρόνο με όλους τους τρόπους την αξεπέραστη συμβολή της στη ίδια τη διαδικασία της ύπαρξης.
Από τις δύσκολες πρωτογονικές εμπειρίες της ανθρώπινης αφύπνισης στα σπήλαια και τις απαρχές της ιστορίας με τις παλαιολιθικές υπερτροφικές γυναίκες τροφούς, ίσαμε τις γυναίκες φαραώ της Αιγύπτου και τις αρχαιοελληνικές θεές, από τις Αυγούστες της αιώνιας πόλης και τις βυζαντινές αυτοκράτειρες μέχρι τις βασίλισσες και τις προέδρους της εποχής μας οι γυναίκες κατέγραψαν μια εντυπωσιακή διαδρομή, συμμετέχοντας πάντα ενεργά και δραστικά στην εξέλιξη των βιολογικών μηχανισμών και των θεσμών που εξέφρασαν την εποχή τους.
Η τέχνη και η ιστορική εμπειρία με συγκλονιστικό τρόπο στοιχειοθέτησαν τη μαρτυρία τους για την αξεπέραστη θέση που πάντα κατείχε η γυναίκα στι παλίμψηστο της ιστορικής εξέλιξης του γένους των ανθρώπων. Η πληθωρική Αφροδίτη του Βίλεντορφ, η πολυμαστοφόρος θεά της Εφέσου, η Νεφερτίτη και η αρχαϊκή Κόρη, η ποιήτρια των αιώνων Σαπφώ και η πτεροφόρος Νίκη στο ακρόπρωρο ,η μαινάδα στην αρχαία λήκυθο και η σκεπτόμενη Αθηνά, η χρυσοστολισμένη Θεοδώρα, η Θεοτόκος στην Αγιά Σοφιά και η Πιετά στον Άγιο Πέτρο, η θρυλική Μασσαλιώτιδα και η Μπουμπουλίνα των πυρπολητών, η Φλόρανς Ναϊτιγκέιλ της αυταπάρνησης, η θρυλική Ρόζα της ουτοπίας και της επανάστασης και η αντάρτισσα στο βουνό για τη λευτεριά, η Άννα Φράνκ και οι μανάδες του Διστόμου, η Χάννα της καταδίκης του ολοκληρωτισμού, η Φρίντα -ζωγραφιά και η θεϊκή φωνή Μαρία, η Μαρία του Πολυτεχνείου και η αδελφή Τερέζα των κατατρεγμένων, η ασύλληπτη ομορφιά Μέριλυν και η Μελίνα του σινεμά και του αγώνα, όλες υπήρξαν μοναδικές γυναίκες που άφησαν ανεξίτηλα τα ίχνη τους στην ανθρώπινη διαδρομή, στη συλλογική μνήμη.
Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι έγραψε πως η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο. Αναμφίβολα από το γένος των γυναικών εκπορεύεται και σ΄αυτές απένειμε ο δημιουργός το μοναδικό προνόμιο της κυοφορίας και του τοκετού κάθε καινούριας ύπαρξης. Σήμερα, η παρουσία των γυναικών σε όλο τον κόσμο, τόσο στο χώρο των ιδεών και της σκέψης όσο και στα πεδία της πολύπλευρης ανθρώπινης δραστηριότητας και κινητοποίησης, εξοπλίζει την ευμετάβλητη αλλά και ευάλωτη κοινωνική μας συνθήκη με περισσότερες δυνατότητες και βελτιώνει συνολικά τις αντιστάσεις μας απέναντι σε ό,τι αντιμάχεται την ομαλή ανθρώπινη εξέλιξη ή εξακολουθεί να αποτελεί απειλή και εμπόδιο για ένα πιο δίκαιο κόσμο.
Η διάσημη γαλλίδα -και γυναίκα- ψυχαναλύτρια και κοινωνιολόγος Τζούλια Κρίστεβα είπε παλιότερα σε μια συνέντευξή της στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ πως «..ο Λόγος έχει τη δύναμη να επαναθεμελιώνει καθημερινά τον Κόσμο…». Με αφετηρία αυτή τη διατύπωση μεταφέρω παρακάτω τα λόγια ή αναφέρομαι σε στάσεις σημερινών γυναικών του κόσμου και του τόπου μας που εξακολουθούν να μας τροφοδοτούν με περισσή δύναμη και να αποδεικνύουν πως η γυναικεία ευαισθησία αποτελεί πάντα την πιο δυνατή απάντηση στην ιεραρχική, εξουσιαστική και κυνική πλευρά της ανθρώπινης κατάστασης που έχει με συντριπτικό τρόπο εκφραστεί ιστορικά από το ανδρικό φύλο.

Α. ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΜΑΣ

1.Νavi Pillay / Ύπατη αρμοστής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Η Νavanethem Pillay, μεγάλωσε στην περιοχή Νατάλ της Νότιας Αφρικής, στα χρόνια που το καθεστώς του απαρτχάιντ απέκλειε όσους δεν ήταν λευκοί σε γκέτο. Η καταγωγή της είναι από τη Σρι Λάνκα. Σήμερα ,από την εποχή που ο Νέλσον Μαντέλα την πρότεινε, είναι μέλος του ανωτάτου δικαστηρίου της χώρας της και έχει συμμετάσχει μέχρι τώρα σε διεθνείς επιτροπές για την καταδίκη εγκλημάτων πολέμου. Το 2008 ορίστηκε με απόφαση του ΟΗΕ, ύπατη αρμοστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα με τετραετή θητεία που ξεκίνησε την 1.9.2008. Στις 10.12.2009, ένα άρθρό της δημοσιεύτηκε στις μεγαλύτερες εφημερίδες του κόσμου αφιερωμένο στη μέρα της παγκόσμιας διακήρυξης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Ο λόγος της πυκνός και ουσιαστικός ,αναπτύσσει με θαρραλέο τρόπο όλα τα ζητήματα που απασχολούν σήμερα την ανθρωπότητα και η φωνή της έρχεται να δυναμώσει το αίτημα για ένα καλύτερο κόσμο που είναι εφικτός και δεν έχει απαραίτητα σχέση με την κίνηση των κεφαλαίων, την άμετρη κατανάλωση και τη «θεαματική» αλλοίωση που έχει μετασχηματίσει τα πάντα σε εμπορικά σήματα και αποχαυνωτικές εικόνες.
«…Οι διακρίσεις μπορούν να λάβουν πολλές μορφές, κρυφές ή ολοφάνερες, δημόσιες ή ιδιωτικές. Μπορεί να πάρουν τη μορφή του θεσμοθετημένου ρατσισμού ή της εθνοτικής διαμάχης και να εκδηλώνονται με επεισόδια μισαλλοδοξίας και απόρριψης πέρα από κάθε έλεγχο. Θύματα των διακρίσεων είναι τα άτομα ή οι ομάδες ατόμων που θεωρούνται διαφορετικοί, λόγω της φυλής, του χρώματος, του φύλου, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, της περιουσιακής κατάστασης, του τόπου γέννησης, της αναπηρίας ή του σεξουαλικού τους προσανατολισμού…Η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μάς κάνει όλους πλουσιότερους. Αντίθετα, η υποβίβαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας έχει συνέπειες για όλους μας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις σημερινές πολυεθνικές και πολυπολιτισμικές κοινωνίες μας. Είναι εξαιρετικά επείγον να καταπολεμήσουμε τις διακρίσεις σε περιόδους κρίσης, όπως στην τρέχουσα οικονομική ύφεση, η οποία έχει δυσανάλογες επιπτώσεις για τους περισσότερο ευάλωτους και τις ήδη περιθωριοποιημένες ομάδες της κοινωνίας…»

2.Ζάχρα Ραχναβάρντ / Ιρανή καλλιτέχνις και ακαδημαϊκός

"…Όπως η τέχνη μου έτσι κι εγώ δεν μπαίνω σε κατηγορίες. Ο Μουσαβί κι εγώ απευθυνόμαστε σε όλο το ιρανικό έθνος και ιδιαίτερα στις γυναίκες ,τους νέους και τους φοιτητές. Τα μηνύματά μας στις προεκλογικές συγκεντρώσεις είναι ότι θα ενθαρρύνουμε την ελευθερία της σκέψης, το άνοιγμα του πολιτικού περιβάλλοντος, την εδραίωση μιας υγιούς οικονομίας, την αύξηση της λαϊκής συμμετοχής, την εξάλειψη των διακρίσεων εναντίον των γυναικών, τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης..."

Αυτά είναι μερικά από όσα υποστήριζε η Ζάχρα Ραχναβάρντ, σύζυγος του μεταρρυθμιστή υποψήφιου Χουσεϊν Μουσαβί, στις εκλογές του Ιουνίου του 2009 στο Ιράν, που έχασε τελικά από τον Μαχμούτ Αχμαντινετζάντ. Η σπουδαία αυτή γυναίκα υπήρξε η πιο ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία εκείνης της αναμέτρησης καθώς έθεσε με αποφασιστικό τρόπο τα ζητήματα της γυναικείας χειραφέτησης σε μια χώρα στην οποία η συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική και την κοινωνική πραγματικότητα εξακολουθεί να υπακούει πάντα σε μια σειρά από ταπεινωτικούς περιορισμούς και δεσμεύσεις ανήκουστες για τα δεδομένα της σημερινής εξέλιξης. Συγγραφέας πολλών βιβλίων και γλύπτρια, φορούσε κάτω από το μαύρο τσαντόρ μια μαντίλα με λουλούδια και φωτεινά χρώματα. Με διδακτορικό στις Πολιτικές επιστήμες έχει διατελέσει πρύτανης του πανεπιστημίου θηλέων (!) Αλ Ζαχρά στην Τεχεράνη και υπήρξε στο παρελθόν σύμβουλος του μεταρρυθμιστή προέδρου Μοχαμάντ Χαταμί.
Η εναντίωση της Ζαχρά στο αντιφεμινισμό που διατρέχει ακόμη όλες τις μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις ίσως να προέρχεται όπως παρατηρεί η αμερικανίδα συγγραφέας Οφήλια Μπένσον (στο πρόσφατο βιβλίο της με τίτλο «Μήπως ο Θεός μισεί τις γυναίκες;»)«…από μια χρονική περίοδο κατά την οποία η ανδρική ανωτερότητα εθεωρείτο απολύτως δεδομένη. Αυτή η περίοδος όμως παρήλθε αλλά η ανωτερότητα του άρρενος Θεού παραμένει…Μήπως ήρθε η ώρα το νέο πνεύμα της εποχής μας να σχηματοποιήσει με άλλο τρόπο το Θεό στον οποίο πιστεύουν ισότιμα άνδρες και γυναίκες;…».Μετά τις εκλογές οι γυναίκες του Ιράν και ιδιαίτερα οι νέες, ακολουθώντας τα κελεύσματα της Ζαχρά συμμετείχαν με αυταπάρνηση στις μεγάλες κινητοποιήσεις που συγκλόνισαν τον Ιούνιο του 2009 για πολύ καιρό την Τεχεράνη και η 26χρονη φοιτήτρια Νέντα Αγκά Σολτάν που πυροβολήθηκε και σωριάστηκε νεκρή σε διαδήλωση, μετατράπηκε σε σύμβολο αντίστασης κατά του καθεστώτος. Η φράση «είμαι η Νέντα» αποτελεί από τότε την πιο εμβληματική διατύπωση εναντίωσης απέναντι σε ένα καθεστώς καταπιεστικό στις γυναίκες και όλες τις ελεύθερες φωνές.

3.Ζακλίν Ντε Ρομιγί / Γαλλίδα ελληνίστρια και ακαδημαϊκός

Η γνωστή γαλλίδα ελληνίστρια με το σπουδαίο συγγραφικό έργο και τη μεγάλη αγάπη για την ελληνική γλώσσα, θα μπορούσε να έχει αποσυρθεί τώρα και πολύ καιρό από κάθε δραστηριότητα. Η ηλικία της (σήμερα πάνω από τα ενενήντα πια) είναι πολύ μεγάλη και το έργο της τόσο πλούσιο που έχει αναμφίβολα εξασφαλίσει απόλυτα την υστεροφημία της. Όμως αισθάνθηκε την ανάγκη να πάρει πρόσφατα το λόγο για μια ακόμη φορά για να υπερασπιστεί αυτό που την έθρεψε για μια ολόκληρη ζωή. Την αρχαία ελληνική γλώσσα. Μίλησε με τον καθαρό και μοναδικό της τρόπο για τις δυνατότητες που έδωσε στους Έλληνες η ίδια τους η γλώσσα, επιτρέποντάς τους να δημιουργήσουν την αφαιρετική σκέψη, να αναπτύξουν τη φιλοσοφία, να αρθρώσουν ένα εξαιρετικό ποιητικό λόγο και να καταστήσουν ένα κώδικα συνεννόησης κοινό σε ολόκληρη τη Μεσόγειο περνώντας τη γλώσσα τους από στόμα σε στόμα μέσα από τα έργα της χωρίς καμιά πολιτική υποστήριξη.
Η γυναίκα αυτή που είναι τυφλή τα τελευταία 30 χρόνια έχει με το έργο της τοποθετήσει την ελληνική γλώσσα στη θέση της ψυχής της. Κάποτε έγραψε πως, Εβραία η ίδια, μπόρεσε να αντέξει τον τρόμο της ναζιστικής κατοχής γιατί είχε διδάξει για χρόνια στο λύκειο τον Λυσία και πάντα την ενθάρρυναν και την συντρόφευαν οι σκέψεις του κατά της τυραννίας. Στην πιο πρόσφατη τοποθέτησή της στη Γαλλία, μιλώντας για τη σχέση μας με τα αρχαία ελληνικά μεταξύ των άλλων σημείωνε- με την οικουμενική της ματιά- και τα παρακάτω:
«…Μια ελληνική αύρα περιβάλλει μέχρι και το όνομα της Ευρώπης. Εμείς εδώ στη Γαλλία, ως συνήθως θεωρούμε πως έχουμε εξασφαλίσει τα πάντα επειδή διαθέτουμε διαβατήριο που γράφει Ελληνική Δημοκρατία.Τη σχέση μας με τα αρχαία ελληνικά την έχουμε ιδεολογικοποιήσει και την έχουμε εγκαταλείψει στην αρμοδιότητα της ψυχοπαθολογικής μας ιδιοσυγκρασίας.Οι μεν, διαδηλώνοντας τον προοδευτισμό τους, νεόπλουτοι της σύγχρονης γλωσσολογίας, υποστηρίζουν πως η γλώσσα μας δεν έχει καμιά σχέση με τα αρχαία ελληνικά και το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να τα ξεχάσουμε για να μην μας μπερδεύουν οι δοτικές τους. Οι δε, συντηρητικοί εκ συντηρητικών, αναμασούν την ανάγκη εκμάθησής τους, χωρίς να κάνουν τον κόπο να αναρωτηθούν το πως και το γιατί. Τα εξισώνουν βλακωδώς με τα υπόλοιπα εθνικά μας σύμβολα και βαυκαλίζονται απαγγέλοντας κάνα δυο στίχους από την «Οδύσσεια» ή την «Αντιγόνη».Μήπως ήρθε η ώρα να σοβαρευτούμε; Mήπως ήρθε η ώρα να συνειδητοποιήσουμε πως η αρχαία Ελλάδα δεν είναι βαρίδι του επαρχιωτισμού μας αλλά ένας τρόπος για να συνυπάρξουμε στη μεγάλη ευρωπαϊκή κοινωνία; Μήπως ήρθε η ώρα το υπουργείο Παιδείας (της Γαλλίας) να αναρωτηθεί όχι πόσες ώρες θα διδάσκονται αρχαία στη μέση εκπαίδευση αλλά πως και γιατί πρέπει να διδάσκονται;…»

4.΄Αγκνες Χέλερ / Φιλόσοφος από την Ουγγαρία

Η φιλόσοφος από την Ουγγαρία΄Αγκνες Χέλερ, αγαπημένη μαθήτρια του Γκιόργκι Λούκατς, ενός από τους πιο σπουδαίους στοχαστές του 20ου αιώνα, έχει συμπληρώσει τα 80 της χρόνια. Με το μεστό λόγο της υποστηρίζει πως η φιλοσοφία στην εποχή μας εξακολουθεί να αποτελεί ένα εργαλείο κατανόησης του παρόντος και παράλληλα διαθέτει πάντα ανατρεπτικό χαρακτήρα καθώς αμφισβητεί πάγιες και εδραιωμένες απόψεις και αναζητεί την ελευθερία και την αλήθεια.
Σε μια πρόσφατη συνέντευξη που παραχώρησε στο ιταλικό περιοδικό L΄Espresso μεταξύ των άλλων είπε:
«…Οι ριζοσπάστες φιλόσοφοι του 19ου και του 20ου αιώνα, ο Νίτσε, ο Φρόϊντ, ο Μαρξ, συνέβαλαν αποφασιστικά στην αλλαγή του κόσμου μας. Αν οι φιλόσοφοι δεν είχαν αυτή τη δύναμη δεν θα είχαμε καταλάβει γιατί ο Σωκράτης αναγκάστηκε να πιεί το κώνειο. Υπήρξα οπαδός του μαρξισμού ακόμη και όταν στράφηκα κατά του κομμουνισμού. Αλλά όχι πια. Δεν πιστεύω ότι ο επίγειος παράδεισος είναι συμβατός με τη μεταμοντέρνα κατάσταση. Ούτε θα επιθυμούσα μια εντελώς ισοπεδωμένη κοινωνία. Μια τέτοια κοινωνία δεν θα είχε πλουραλισμό, συγκρούσεις ή πολιτική, κανείς δεν θα μπορούσε να πει «αυτό είναι άδικο», θα ήταν μια κοινωνία χωρίς ζωή. Πιστεύω στην ατομική επιλογή της ηθικής. Η φράση του Σωκράτη «προτιμώ να υποστώ μια αδικία παρά να τη διαπράξω» δείχνει ότι είναι επιλογή του καθενός να είναι καλός άνθρωπος. Αντίθετα, δεν είναι πάντα δυνατό να είσαι καλός πολίτης, εξαρτάται από την πολιτική κατάσταση της χώρας όπου ζεις…Ο έρωτας και οι σχέσεις έπαιξαν μεγάλο ρόλο στη ζωή μου. Έχω καταλάβει πως όταν αγαπάς κάποιον τον αγαπάς για πάντα. Μου συνέβη με τον πρώτο μου άνδρα με τον οποίο χώρισα. Όπως λέει η Τζέιν Όστιν στο μυθιστόρημα «΄Εμμα», οι άνδρες είναι το άλλο πρόσωπο του κόσμου. Με λένε Άγκνες Χέλερ, έκλεισα τα 80 και είμαι ευτυχής που γεννήθηκα γυναίκα, γιατί όλα ήταν πιο δύσκολα κι εμένα τα δύσκολα μ΄αρέσουν…»

5. Waris Dirie / Η Σομαλή ακτιβίστρια με το αγγελικό πρόσωπο

Η Waris Dirie ,γεννήθηκε το 1965 και μεγάλωσε στην έρημο της Σομαλίας, σε οικογένεια νομάδων. Υπήρξε θύμα ενός βάρβαρου εθίμου, του ακρωτηριασμού των γεννητικών της οργάνων σε ηλικία πέντε ετών. Στα 13 της δραπέτευσε από την οικογένειά της που ήθελε να την παντρέψει με ένα 60χρονο για …πέντε καμήλες και διέσχισε για πολλές εβδομάδες την έρημο για να φθάσει στο Μογκαντίσου. Κατάφερε να φτάσει στο Λονδίνο, όπου την ανακάλυψε ένας φωτογράφος μόδας και ξεκίνησε καριέρα μοντέλου. Το 1997, ήταν η πρώτη γυναίκα που κατέθεσε τη μαρτυρία της στον ΟΗΕ, για λογαριασμό όλων εκείνων των γυναικών που δεν έχουν φωνή. Έγινε ειδική πρέσβειρα του Ταμείου πληθυσμών του ΟΗΕ και έκανε σκοπό της ζωής της την κατάργηση της κλειτοριδεκτομής. Έγραψε βιβλία, δίνει διαλέξεις σε όλο τον κόσμο, προσπαθεί να στηρίξει γυναίκες μέσα από το ίδρυμα για την «Αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα των γυναικών» που ίδρυσε τον Ιανουάριο του 2009.Έχει λάβει δεκάδες διακρίσεις και βραβεία για το έργο της. Έχει 2 παιδιά, αυστριακό διαβατήριο και ζει ως νομάς ανά την Ευρώπη.
Βελούδινη σαν έφηβη, μαχητική σαν αντάρτισσα και πάντα αθυρόστομη και εξωτική, βρέθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα με αφορμή την προβολή της ταινίας της «Λουλούδι της ερήμου» στο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό «΄Εψιλον» της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» , είπε ανάμεσα στα άλλα και τα παρακάτω λόγια:
«…Για κάποια πράγματα αξίζει να ζεις σ΄αυτό τον πλανήτη. Έχουμε βρεθεί εδώ για κάποιο λόγο και όχι για να σκοτώνουμε και να βασανίζουμε τους άλλους. Έχουμε ξεχάσει το μήνυμα της ζωής, είμαστε τυφλωμένοι από την απληστία. Και όλοι πια είναι σούπερ σταρ; Όχι. Τι θα πει σούπερ σταρ; Για ποιο λόγο είσαι σούπερ σταρ; Tι έφερες σ΄αυτό τον πλανήτη, τι έκανες που συνεισέφερε σ΄αυτό τον κόσμο, πέρα από το να επιδεικνύεις την ομορφιά και τα κάλλη σου; Εγώ αναζητώ νόημα στη ζωή ,όχι μόνο σ΄εμένα ,αλλά σε ό,τι με περιβάλλει…Η καρδιά μου είναι πάντα στην Αφρική. Ποτέ δεν έφυγα πραγματικά από εκεί. Υποσχέθηκα να επιστρέψω μια μέρα και ελπίζω να φέρω μαζί μου και κάτι καλό εκεί πίσω…»

Β. ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ

1. Σάνο Χάλο / Η Οδύσσεια της «γιαγιάς από τον Πόντο»

Η γιαγιά των 100 χρόνων, Σάνο Χάλο, γεννήθηκε στο χωριό Άγιος Αντώνιος του Πόντου. Σήμερα ζει στη Νέα Υόρκη Το 1920 στη διάρκεια της ποντιακής γενοκτονίας διώχτηκε μαζί με την οικογένειά της από τους Τούρκους και κατάφερε να επιβιώσει μετά από εξάμηνη πορεία θανάτου στη Μικρά Ασία με κατεύθυνση την έρημο της Συρίας. Σε ηλικία 10 ετών έχασε τους γονείς και τ΄αδέλφια της. Παντρεύτηκε στα 15 της και στα 25 της μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη. Γέννησε 10 παιδιά και αποφοίτησε από το γυμνάσιο στα 56 της αλλά ξέχασε τη μητρική της γλώσσα. Η απώλεια της ταυτότητας απασχολούσε για καιρό τα παιδιά της. Θεωρούσαν ότι είναι Τούρκοι ή Αιγύπτιοι. Επέστρεψε το 1989 στον Πόντο για να αναζητήσει τις χαμένες της ρίζες μαζί με την κόρη της. Εκεί άρχισε να ξετυλίγεται το νήμα της συγκινητικής προσωπικής της περιπέτειας . Σήμερα πια γνωρίζει ποια είναι. Τον Ιούνιο του 2009 απέκτησε την ελληνική υπηκοότητα… Στο σαλόνι της υπάρχει δίπλα στις εικόνες μια ποντιακή λύρα. Η κόρη της Θία Κάλο κατέγραψε την ιστορία της στο βιβλίο με τίτλο «Ούτε το όνομά μου». Αγωνίζεται τώρα για την αναγνώριση της «χριστιανικής γενοκτονίας» όπως την αποκαλεί και λέει:
«…Δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με τη γενοκτονία των Ποντίων. Την ίδια περίοδο διώχτηκαν από τους Τούρκους και οι Έλληνες που ζούσαν στην Ανατολική Θράκη ή στα Μικρασιατικά παράλια του Αιγαίου. Αντίστοιχη ή και χειρότερη ήταν η μοίρα των Ασσύριων και των Αρμενίων. Όταν μιλούμε για γενοκτονία πρέπει να τους συμπεριλαμβάνουμε αλλιώς είναι σαν να τους διαγράφουμε από την Ιστορία. Δεν φταίνε οι λαοί. Δεν έχω τίποτα με τους Τούρκους. Περνούσαμε μια χαρά στην αρχή. Οι πολιτικοί φταίνε…»

2. Νάντια Βαλαβάνη / Η «ποιητική συνείδηση» της πολιτικής δράσης

ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

Αν θέλεις να πεθάνεις

Πρέπει να πληρώσεις

LUIS MACNEICΕ

Charon

Aπό κείνη που επέζησε

απ΄το Μαουτχάουζεν

το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους

ζήτησε ακτινογραφία του ΄44

που ν΄αποδείχνει

πως τα πνευμόνια της έτσι ήταν

από τότε
Μάταια προσπάθησε να εξηγήσει
πως στο στρατόπεδο η περίθαλψη
από αυτή την άποψη

είχε ελλείψεις
27.9.1988

(από την ποιητική συλλογή «Η μεγάλη εποχή»,εκδ.ταξιδευτής,2009)

Η Νάντια Βαλαβάνη δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Εμβληματική μορφή της αντιδικτατορικής πάλης της ελληνικής νεολαίας κατάφερε μετά τη μεταπολίτευση να παραμείνει έξω από τη φθορά που επεφύλαξε η νέα κοινωνική και πολιτική συνθήκη σε μερικούς από τους σημαντικότερους εκφραστές αυτού του αγώνα. Γυναίκα με ενεργητικό ρόλο στους προβληματισμούς της γενιάς της διατήρησε ανέγγιχτη τη διαρκή της ευαισθησία για όλα τα ζητήματα και τις μεγάλες εκκρεμότητες της εποχής μας και της Αριστεράς και παράλληλα μέσα από την προσωπική διανοητική και πνευματική της ενασχόληση κατάφερε να καταδυθεί στο μπρεχτικό σύμπαν και να αρθρώσει ένα ποιητικό λόγο αντίστοιχο με το ηθικό ανάστημα της ιστορικής της εμπειρίας από την πολυεπίπεδη αφήγηση του Τόπου μας και του κόσμου.
Η ποίηση αποτελεί αναμφίβολα ένα πολύ προσωπικό πεδίο προσεγγίσεων και κατανόησης των προσλήψεών της και της έδωσε τη δυνατότητα να διατυπώσει με μοναδικό τρόπο μια εκτεταμένη προσωπική μυθολογία που δεν αρκείται στις ερμηνείες του «θεαματικού» και εικονικού τοπίου της σύγχρονης εξέλιξης αλλά εξακολουθεί πάντα να διαμορφώνεται μέσω μιας καταστατικά και βαθιά επεξεργασμένης νοηματικής αναζήτησης του ανέφικτου μέσω μιας σχεδόν τρυφερής και νοσταλγικής εμμονής .Η συναίρεση όλων των χαμένων προσδοκιών και της ρεαλιστικής ουτοπίας της επανάστασης και των ρήξεων του προηγούμενου αιώνα με μια ολοφάνερα επαγωγική διανοητική διαδικασία που βρίθει ερωτημάτων μετασχηματίζεται σε ένα διαρκές ηθικό διακύβευμα. Ο πυκνωτής του θεάτρου της ιστορίας μεταμορφώνεται σε διαρκή διερώτηση για την άδηλη αλλά υπαρκτή κυοφορία της αλλαγής ,της μετάβασης, του προσδιορισμού της νέας «μεγάλης εποχής».
Στο ερώτημα αν υπάρχουν μεγάλες εποχές και τι είναι αυτό που τις κάνει μεγάλες, κατά την πρόσφατη παρουσίαση της τελευταίας ποιητικής της συλλογής με τίτλο «Η μεγάλη εποχή» στο Ηράκλειο, η Νάντια Βαλαβάνη απάντησε:
«…Οι μεγάλες εποχές είναι πάντοτε εποχές «μεγάλων αλλαγών».Είναι εποχές που έστω και για λίγο ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας από αντικείμενο εκμετάλλευσης και χειραγώγησης γίνεται δρων υποκείμενο,συνειδητός δημιουργός της Ιστορίας. Είναι επίσης εποχές που, όχι τυχαία,συνδυάζονται με εκρήξεις στον τομέα του πολιτισμού, των γραμμάτων και της τέχνης. Για όσους είχαν την τύχη να ζήσουν αυτή την εμπειρία, έστω κι εντελώς περιθωριακά και περιορισμένα, έστω και για ελάχιστα 24ωρα, όπως έγινε το Μάη του΄36 στη Θεσσαλονίκη ή πολύ αργότερα στο Πολυτεχνείο ή για πολύ ευρύτερα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας και για πολύ μεγαλύτερο χρόνο κατά την Εθνική Αντίσταση, αποτελεί τη συγκλονιστικότερη εμπειρία της ζωής τους…»

3. Αφροδίτη Αλ Σαλέχ / «Διαβατήριο» για όσους δεν έχουν πατρίδα

Η Αφροδίτη Αλ Σαλέχ είναι ένα από τα πρόσωπα που έχουν όσο ελάχιστοι ασχοληθεί και δώσει μάχες για τα ζητήματα της ανθρώπινης μεταχείρισης των προσφύγων και των μεταναστών για πολλά χρόνια στον τόπο μας. Είναι από αυτούς που ανέδειξαν το θέμα των παιδιών τους αφιερώνοντας πολύ κόπο και χρόνο. Ηθοποιός, συγγραφέας και πολιτικός επιστήμονας, αρθρογραφεί στο μεταναστευτικό περιοδικό «Διαβατήριο» και στην εφημερίδα «Athens Voice».Με αφορμή την επλογή της στη θέση του ειδικού συμβούλου μετανάστευσης του υφυπουργού Προστασίας του Πολίτη δέχτηκε πρόσφατα αήθεις και ετερόκλητες επιθέσεις με σεξιστικό και κακοπροαίρετο τρόπο ,αρκετές σχετικές και με την καταγωγή του πατέρα της, που είχαν ολοφάνερο στόχο να τη θίξουν προσωπικά και πολιτικά αγνοώντας βέβαια επιδεικτικά την επιστημονική της κατάρτιση και την ανθρωπιστική της δράση.
Σε πρόσφατη συνέντευξή της στην εφημερίδα «ΑΥΓΗ» ,όταν ρωτήθηκε αν την επηρεάζουν στον αγώνα της όλα αυτά απάντησε:
«…Προφανώς με επηρεάζουν αλλά κυρίως με προβληματίζουν. Με προβληματίζει που ένα μέρος της κοινωνίας μας επιδίδεται σε ανθρωποφαγικές τελετές όχι γιατί είναι κακοί άνθρωποι αλλά γιατί νιώθουν ότι δεν έχουν άλλο τρόπο να εκφραστούν, νιώθουν ματαιωμένοι, νιώθουν πληγωμένοι, νιώθουν εγκαταλελειμμένοι. Φυσικά και το αναγνωρίζω αυτό το συναίσθημα, κι εγώ νιώθω συχνά έτσι. Απλώς δεν επιτρέπω στον εαυτό μου, όπως και πολλοί άλλοι, να γίνεται φερέφωνο, να αναζητά αποδιοπομπαίους τράγους και να κατασκευάζει εχθρούς. Είναι βαρετό και άνευ αποτελέσματος, δεν θα κάνει τη ζωή μας καλύτερη…Με προβληματίζει που μια Ελληνίδα με μητέρα Ελληνίδα και πατέρα πολιτογραφημένο Έλληνα συριακής καταγωγής, αντιμετωπίζεται ως αλλοδαπή…Αλλά βέβαια με γεμίζει χαρά και αισιοδοξία που ένας σημαντικός αριθμός άγνωστων σε μένα ανθρώπων εξέφρασε άμεσα τη συμπαράστασή του και καταδίκασε εξ ολοκλήρου , με αφορμή εμένα, κάθε είδους ρατσιστική και σεξιστική ρητορική…Προφανώς και στην Ελλάδα του 2009,μπορούμε να έχουμε το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, το δικαίωμα στην επιλογή, το δικαίωμα στην αφήγηση…Μερικά πράγματα πρέπει να είναι πέρα από από μικροπολιτικές σκοπιμότητες, στερεότυπα και ανταγωνισμούς…»

4.Κωνσταντίνα Κούνεβα / Μια εργαζόμενη μετανάστρια που «ενοχλεί»

Η Κωνσταντίνα Κούνεβα είναι μια γυναίκα από τη Βουλγαρία που βρέθηκε στην Ελλάδα να δουλεύει ως καθαρίστρια σε μια από τις δουλειές που δεν συναντά πια κανείς πολλές ντόπιες γυναίκες. Είχε όμως και το θάρρος να ασχολείται ως συνδικαλίστρια με το συνολικότερο ζήτημα των εργασιακών σχέσεων που επικρατούν στον κλάδο της και να αγωνίζεται συνειδητά για τη βελτίωση της κατάστασης και την υπεράσπιση των νόμιμων δικαιωμάτων των δικών της και των συναδέλφων της. Επεδίωξε να φέρει στην επιφάνεια τα προβλήματα και το καθεστώς εκμετάλλευσης στο οποίο υπόκεινται χιλιάδες εργαζόμενες μετανάστριες γυναίκες. Δεν υπέκυπτε σε υποδείξεις και απειλές και αυτό της κόστισε μια βιτριολική δολοφονική επίθεση που την καθήλωσε για πολύ καιρό στη μονάδα εντατικής θεραπείας και έδωσε το έναυσμα για την έκφραση ενός κινήματος συμπαράστασης από ολόκληρη την ελληνική κοινωνία που υπήρξε πραγματικά πρωτοφανές.
Η αλληλεγγύη αυτή έστρεψε την προσοχή της κοινής γνώμης στις συνθήκες εργασίας που επικρατούν στο χώρο του καθαρισμού και ανέδειξε όχι μόνο αυτό το θλιβερό περιστατικό αλλά και την επισφαλή απασχόληση στον τομέα ιδιαίτερα των αδύναμων γυναικών μεταναστριών όπου συγκλίνουν η σκληρή εργασιακή εκμετάλλευση, η απαξίωση της εργασίας και οι ρατσιστικές προκαταλήψεις.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο δημοσιογράφο Στ. Θεοδωράκη αποκαλύπτεται μέσα από τις απλές της απαντήσεις το πραγματικό ανάστημά της ως ανθρώπου και πραγματικού ενεργού πολίτη. Η παρακάτω σταχυολόγηση είναι ενδεικτική:
Πότε σκεφτήκατε την Ελλάδα για πρώτη φορά;
Επειδή σπούδαζα Ιστορία, ήθελα πολύ να δω την Ελλάδα. Πήρα βίζα, ήρθα, η μαμά μου ήταν ήδη εδώ, αλλά είδα μόνο την Ακρόπολη. Δεν ήξερα ελληνικά ούτε αγγλικά, και δεν κατάφερα να δω τίποτα άλλο. Γύρισα στη Βουλγαρία και είπα ότι θα έρθω άλλη φορά οργανωμένα, αλλά η ζωή μού σέρβιρε άλλα.
Μια ιστορικός να καθαρίζει τον σταθμό του ΗΣΑΠ.
Εθνογράφος είμαι.
Και πόσα λεφτά;
Α, στην αρχή ήταν 700 ευρώ. Μετά, σιγά σιγά έπεφταν οι μισθοί, μέχρι που είχαν φτάσει γύρω στα 520 ευρώ.
Ποια ήταν η βασική προσπάθειά σας ως γραμματέα στο σωματείο των καθαριστριών;
Η δουλειά μας ήταν να ενημερώνουμε τους εργαζόμενους για τα δικαιώματά τους. Κάναμε ελέγχους με την Επιθεώρηση Εργασίας σε διάφορα έργα, για να αποδείξουμε ότι όντως παρανομούν. Και προσπαθούσαμε να κάνουμε πρόταση νόμου να γραφτεί ως επάγγελμα ο καθαριστής, γιατί ακόμη δεν υπάρχει επάγγελμα καθαριστής.
Είσαστε ενταγμένη σε κάποιο κόμμα;
Όχι, δεν ασχολούμαι με κόμματα. Κάθε κόμμα είναι ένα πλαίσιο και κάθε άνθρωπος που συμμετέχει στο κόμμα είναι μια τελεία μέσα στο πλαίσιο. Υπάρχει ιεραρχία εκεί μέσα, κατά συνέπεια υπάρχει και ανταγωνισμός - ποιος θα πάρει την πρώτη θέση. Και αυτός ο ανταγωνισμός βγαίνει έξω, στην κοινωνία, και τελικά μεταδίδεται ένα άρρωστο πνεύμα σε όλη την κοινωνία.
Ποια είναι η ιδεολογία σας όμως;
Δεν έχω. Δεν χρειάζεται ιδεολογία στη ζωή, χρειάζεται σοφία. Οι άνθρωποι χιλιάδες χρόνια πριν από εμάς έχουν ανακαλύψει τη σοφία.
Στη δουλειά υπήρχαν άνθρωποι που σας έλεγαν «πρόσεξε, Κωνσταντίνα, θα βρεις τον μπελά σου»;
Τώρα θα μπλέξω ανθρώπους άμα το δηλώσω αυτό το πράγμα, αλλά ερχόντουσαν και μου έλεγαν «τι θα πετύχεις με αυτά που κάνεις;». Ότι εγώ κάνω λάθος και αυτοί είναι σωστοί. Εγώ δεν νομίζω ότι έκανα λάθος, να βοηθάς τον κόσμο δεν είναι λάθος, αυτό είναι το καλό.
Δηλαδή, αν γυρνούσατε τον χρόνο πίσω, τα ίδια πράγματα θα κάνατε;
Δεν το έχω σκεφτεί ποτέ, αλλά δεν πιστεύω ότι θα έκανα κάτι άλλο. Αφού με είχαν προειδοποιήσει
Ξέρετε ότι βγήκαν πολλοί στους δρόμους για σας. Όχι πάρα πολλοί, αλλά πολλοί.
Ναι, το έμαθα. Στην αρχή δεν μπορούσα να το συνειδητοποιήσω. Μου φαινόταν περίεργο. Δεν υποστήριξαν όμως μόνον εμένα, προσπαθούσαν να βοηθήσουν τον εαυτό τους, ήταν ένας τρόπος αντίδρασης.
Έγιναν διαδηλώσεις, έγραψαν συνθήματα.
Με αυτό, που γράφουν δηλαδή συνθήματα στους τοίχους, δεν συμφωνώ. Καλό είναι να έχεις άποψη, αλλά να μη χαλάς κάτι που δεν μπορείς να το φτιάξεις ξανά ο ίδιος. Πρέπει να προσέχουμε το περιβάλλον γύρω μας. Και τα μαγαζιά, τον κόσμο.
Δεν πιστεύετε δηλαδή στη βία. Ούτε ως απάντηση στη βία του κράτους.
Ε βέβαια, η βία δεν χρειάζεται. Υπάρχει ένας τρόπος πολύ καλός: ο λόγος.
Μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο μόνο με τον λόγο;
Δεν είναι καθόλου δύσκολο. Βία σημαίνει φόβος. Βία χρησιμοποιεί αυτός που φοβάται. Για ποιον λόγο να χρησιμοποιήσει βία ο εργαζόμενος; Τι έχει να κερδίσει;
Μιλάτε σαν να μην έχετε μίσος μέσα σας.
Όντως δεν έχω μίσος, ναι.
Ούτε καν γι' αυτόν, τον συγκεκριμένο άνθρωπο που το 'κανε;
Τον λυπάμαι, αυτός ο άνθρωπος έχει προβλήματα μεγάλα. Πρόβλημα με την ψυχή του, τον εαυτό του. Έχει εγωισμό και φόβο.
Η ταπεινότητα, ο αυτοέλεγχος ταιριάζουν με τον ρόλο μιας δυναμικής συνδικαλίστριας;
Ε, μάλλον ταιριάζουν, αφού εγώ είμαι έτσι…

5. Τέτα Παπαδοπούλου / Μια αντιδογματική γραφή -όαση στην έρημο του φανατισμού και της επιλεκτικής λήθης

Η δημοσιογράφος Τέτα Παπαδοπούλου είναι αρθρογράφος στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία». Κάθε 15 ημέρες ,στο φύλλο της Παρασκευής, επί πολλά χρόνια τώρα, η διάπλατα ανοικτή στον τόπο και τον κόσμο ματιά της ,μας μεταφέρει με το μοναδικό της αντιδογματικό και απροκατάληπτο λόγο σε μια πραγματική όαση, αληθινή ανάσα μέσα στην εκτεταμένη έρημο του φανατισμού και της μονομέρειας που –κακά τα ψέμματα- εξακολουθεί να συνυπάρχει με την απύθμενη μετριότητα ή και να είναι η κυρίαρχη κατάσταση στο χώρο της έντυπης και της ηλεκτρονικής μας πληροφόρησης.
Η οικουμενική της οπτική, η βαθιά ουμανιστική της συνείδηση και η ελεύθερη από δεσμεύσεις και συγκυριακές σκοπιμότητες και προτιμήσεις γραφή της μέχρι σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις υπήρξαν μοναχικά δείγματα στο χώρο του ελληνικού τύπου και αθροίζονται αριθμητικά στα ελάχιστα ιδιώματα μιας επίμονης, υπεύθυνης και μοναχικής ίσως πορείας μέσα στο χάος της καθημερινής από-πληροφόρησης.
Η γραφίδα της δεν δίστασε ούτε στιγμή να στηλιτεύσει τις κάθε είδους ιδεολογικές ή και πραγματικές τρομοκρατίες της εποχής μας, τις σχεδόν απροσπέλαστες για τον ελληνικό τύπο μαζικές γενοκτονίες όπως εκείνη της μαρτυρικής Σρεμπρένιτσα τον τραγικό Ιούλη του 1994,τις στυγερές δολοφονίες δημοσιογράφων σαν την Άννα Πολιτκόφσκαγια που έκαναν το λάθος να αναζητούν την αλήθεια με τίμημα την ίδια τους τη ζωή. Την ίδια ώρα αντιμετώπισε σχεδόν με τρυφερότητα τις νεαρές επαναστατημένες κατά της θεοκρατίας γυναίκες σ΄όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου και στο Ιράν, συντάχθηκε με το δικαιωματικό σπαραγμό για το αίμα των αθώων παλαιστίνιων αλλά και ισραηλινών πολιτών από τις τυφλές βόμβες των κάθε λογής φανατικών και έσπευσε θαρραλέα να επισημάνει την ανάδυση και την ανάδειξη σε διακεκριμένους πολιτικούς ρόλους των κάθε λογής δικτατορίσκων του αναπτυσσόμενου κόσμου που αυτοχρίζονται σε επαναστάτες ηγέτες και κοσμούν με πόστερ τα αθώα νεανικά δωμάτια των παιδιών μας.
Σε πάμπολλες περιπτώσεις αναφέρθηκε στη φοβικότητα και τον αντισημιτισμό μας και καταδίκασε απερίφραστα την ολοφάνερη απέχθειά μας για την πραγματική ευρωπαϊκή προοπτική του τόπου μας για την οποία πάλαιψαν και πολιτικοί μας ηγέτες που τελικά ο τόπος δεν τους επεφύλαξε την καλύτερη μοίρα καθώς ποτέ δεν κατάφεραν να ενσωματωθούν στο λαϊκιστικό παραλήρημα που χαρακτηρίζει για πολλές δεκαετίες την πολιτική μας συνθήκη.
Ο δημόσιος λόγος της Τέτας Παπαδοπούλου είναι μια δοκιμασία για να ελέγχεται η αδρανούσα ευαισθησία μας και να καταδικάζεται απερίφραστα η εμφανής μας ροπή στην άκριτη και ιδεοληπτική μας προσαρμογή σε όλα όσα μας έχουν μέχρι τώρα γαλβανίσει ανεπίστροφα και αρνούμαστε πολλές φορές να παραδεχτούμε ή και να κατανοήσουμε πως προδίδουν την ίδια την ανθρωπιά και τη συνείδησή μας. Ο λόγος της, μια διαρκής και νηφάλια επίκληση στη «δίκαιη μνήμη» και περισσότερο στην αναζήτηση της αλήθειας του καθενός που καμιά φορά μπορεί να διαφέρει από εκείνη του «άλλου», ναι είναι ικανός να επαναθεμελιώνει –έστω και κάθε δεύτερη Παρασκευή -την κατά τεκμήριο χαμένη αξιοπιστία του ελληνικού τύπου και μαζί της βέβαια και ηθικά τον «κόσμο» μας…

Ο.Σ. / 22.12.2009

*Όσα αξίζει να θυμόμαστε_02