Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΚΩΝ ΜΥΘΩΝ ΩΣ ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΚΙΑΣ

Πως το θέατρο «συμβάντων» του Καραγκιόζη

μετατρέπεται από το σκηνοθέτη Δήμο Αβδελιώδη
σε πολυεπίπεδο «εγκώμιο (των τεχνικών) της σκιάς»
και σε καταστατική ανασύνθεση του δημόσιου χώρου
ως κοινού τόπου μιας διαδραστικής συλλογικής εμπειρίας

«Καραγκιόζης».Ένα ελληνικό θέατρο σκιών. Η επαφή με τις κλίμακες και οι «μεταβάσεις» στην ερμηνεία των πολύπλοκων σχέσεων του καθημερινού δημόσιου θεάτρου μέσα από τη γοητευτική -ιδρυτική της σχέσης μας με την ιδέα της αναπαράστασης- γνωριμία με τη σκηνική οικονομία και τον ολοφάνερα διαδραστικό κόσμο των σκιών και της πολύπλευρης ανεκτικής γλώσσας του καραγκιόζη...

Η παραπάνω φράση είναι παρμένη από το πρώτο κείμενό μου με τίτλο «Εμείς και οι άλλοι» (βλ. παλαιότερες αναρτήσεις/ 3.3.2008) και διατυπώνει μεταξύ των άλλων (πέντε συνολικά) τις προσωπικές μου προτιμήσεις και τις επιρροές που θεωρώ πως εξακολουθούν πάντα να αποτελούν μεγάλη δεξαμενή έμπνευσης στην αρχιτεκτονική –και όχι μόνο- περιήγησή μου.

Ο Δήμος Αβδελιώδης, ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες της γενιάς του, με μοναδική κινηματογραφική γραφή και διαρκές ενδιαφέρον για τις αμφισημίες του κόσμου και του τόπου μας, ανεβάζει στην Αθήνα αυτή την εποχή (θέατρο Βεάκη / Στουρνάρη 32 / Πολυτεχνείο) την παράσταση «Ο Μεγαλέξανδρος και ο καταραμένος δράκος»,προϊόν της συνεργασίας των ΔΗΠΕΘΕ Β.Αιγαίου και Πάτρας.Πριν από 2 χρόνια τέτοια εποχή είχαμε τη χαρά της επαφής και της γνωριμίας με τον Δήμο Αβδελιώδη, στη διάρκεια ενός αφιερώματος στο Θέατρο σκιών και τον Ευγένιο Σπαθάρη, που είχε οργανωθεί στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης από τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου. Ανάμεσα στα άλλα μας δόθηκε τότε η μοναδική ευκαιρία να δούμε μια παράσταση Wayang φερμένη από την Ινδονησία, από εκπληκτικούς δασκάλους (dalang) που μας πρόσφεραν μια σπάνια εμπειρία, μεταφέροντας στην Κρήτη τη διήγηση των σκιών και τη δράση μιας πολύχρονης παράδοσης, ενώ στην κορύφωση της συνάντησης τη δεύτερη μέρα είδαμε τον Ευγένιο Σπαθάρη να παίζει το «Μεγαλέξαντρο και το καταραμένο φίδι» υποβοηθούμενος για αρκετή ώρα από τους ινδονήσιους dalang…

Σπαθάρηδες και ινδονήσιος dalang (παίκτης του θεάτρου σκιών Wayang), 30.09.06,

Kινηματοθέατρο REX στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης

(Αφιέρωμα του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου ,

στο Θέατρο Σκιών και τον Ευγένιο Σπαθάρη) /φωτο. Odyss

Πριν λίγες μέρες στην Αθήνα καλεσμένος του Δήμου Αβδελιώδη αυτή τη φορά, είχα την τύχη να βιώσω μια σπάνια θεατρική και εικαστική πρόταση, αποτέλεσμα μιας εξαιρετικής δουλειάς που μου έδωσε για μια ακόμη φορά την ευκαιρία να πλησιάσω το μοναδικό κόσμο του θεάτρου σκιών και του Καραγκιόζη μέσα από τη δύναμη του λόγου και το «λάξευμα» της σκιάς και του φωτός, με τον αποκαλυπτικό τρόπο που μόνο οι αληθινοί δημιουργοί - ποιητές μπορούν να σου προσφέρουν.

Η διαρκής επεξεργασία της «υλικότητας» του φωτός και του χρώματος, σμιλεμένη από μια έμπνευση ευαίσθητη στο παραμικρό παιχνίδισμα της σκιάς και της κίνησης των πραγμάτων, μετατρέπεται μέσα από τη ματιά και την καλλιτεχνική χειρονομία του Αβδελιώδη σε μια παραληρηματική αλληλουχία εικόνων που μετασχηματίζονται σε διανοητικά μετεικάσματα και μνημειώνονται στο χώρο του μυαλού σαν αέναα οπτικά ερεθίσματα. Επανερμηνεύεται έτσι ,όλη η - ατέρμονη - εικονογραφική εμπειρία του θεάτρου σκιών καθώς μετατρέπει και επαναπροτείνει το δημόσιο χώρο μεταξύ καλύβας και σαραγιού από στατικό τοπίο μιας αφήγησης, σε διαδραστικό ευφορικό περιβάλλον θεσμίσεων ενός αειφόρου και ανατρεπτικού φαντασιακού που απευθύνεται στις πιο δυνατές και απόκρυφες-ίσως-πτυχές της εσωτερικής μας όρασης μέχρι τις πιο ακραίες της εσχατιές. Με τον τρόπο αυτό καταφέρνει να ωθήσει την αισθητική μας εμπειρία στις πιο απροσπέλαστες περιοχές του προσωπικού μας οράματος και να τη μετατρέψει σε μυστική σχεδόν προσευχή και «συνείδηση» της ίδιας της ύπαρξης.

Δ.Αβδελιώδη, Ο Μεγαλέξανδρος και ο καταραμένος δράκος

Στη «δημοσιά» της αυλής του Καραγκιόζη, που στέκεται πάντα απέναντι στις πομπώδεις εκφράσεις και τη μεγαλαυχία της θεσμικής τάξης, πραγματοποιείται η συνάντηση των συλλογικών μύθων του γένους και των διαθλαστικών σπαραγμάτων του λαϊκού παραμυθιού καθώς η γρανιτώδης σκληρότητα του όλου γεγονότος του βίου σιγά-σιγά μεταμορφώνεται σε παρηγορητική μετοχή στην κοινή εμπειρία συμβάντων που εξελίσσεται σε πολυεπίπεδη φωτεράδα, συμπλέκoντας τη δράση και την αφύπνιση με την καταβύθιση στα ανεπίστροφα βάθη του εσώτερου εαυτού, εκεί που όμως όλα λάμπουν σαν κρύσταλλα και οι συρμές του πάθους της ύπαρξης και των θηρίων που τη συνέχουν μετουσιώνονται σχεδόν σε τρυφές ενός λυτρωτικού πόθου για τη σπαρακτική ανθρώπινη κατάσταση. Ο Καραγκιόζης δεν είναι η μίζερη εκδοχή μιας δουλικής ή μοιρολατρικής βίωσης των σχέσεων εξάρτησης από τις καταστατικές ιεραρχίες ενός συστήματος εξουσιάσεων, δεν είναι το μαύρο πρόβατο μιας αγελαίας πρόσληψης των δομημένων στερεοτύπων μιας ανηλεούς πατριαρχίας, αλλά στο πρώτο και έσχατο επίπεδο της παρουσίας του στην τοιχογραφία του κοινωνικού συμβάντος αποτελεί την ανυπότακτη, αποστασιοποιημένη, βαθιά ανθρώπινη και σχεδόν τρυφερή εντέλει στάση που αποκαλύπτει το σπαραγμό της την ώρα της δι-ερώτησης προς τον Μεγαλέξανδρο «γιατί δεν κλαίει πια», που διατυπώνεται με σχεδόν λυγμικό και συγκλονιστικό τρόπο, τοποθετώντας οριστικά το νοηματικό περίγραμμα της παράστασης σε ανηλεή διερώτηση για την ίδια την οντότητα μας...

Δ.Αβδελιώδη, Ο Μεγαλέξαντρος και ο καταραμένος δράκος

Ο χώρος των δράσεων και των δια-δράσεων της σκηνής,του ενδιάμεσου και του απώτερου-σχεδόν κρυπτικού-αλλά στοιχειωμένου αποκαλυπτικά -μόνο στη συνείδησή μας- τέρατος που κατατρώγει και τιμωρεί για να διατηρείται η αιώρηση των μύθων, σιγά σιγά μεταμορφώνεται σε θέατρο της πάλης των ίδιων των συνειδήσεών μας με τον περιρρέοντα κενό χώρο της αίθουσας και του ίδιου του σύμπαντος. Ο μικρόκοσμος των σκιών και των εκλάμψεων του φωτός αποχρωματίζεται από τη σκοτεινή λάμψη της σκηνικής οικονομίας και εξυψώνεται σε ελεγεία και λαϊκή όπερα που δοξολογεί και ανυμνεί το γεγονός της ανθρώπινης κατάστασης. Οι ιδιότητες των πραγμάτων δεν είναι επαρκείς για να περιγράψουν το μεγαλείο των προσώπων αλλά και τις στοιχειωμένες βαθιά στο χρόνο φοβίες και προκαταλήψεις μας, που διασώζουν ακόμη την αγοραφοβική μας κατάπτωση.Τα εγκώμια όμως που αφειδώλευτα μας επιφυλάσσει στη σκηνή το γοητευτικό λάξευμα ενός τεράστιου μωσαϊκού σκηνοθετικών εμπνεύσεων του Δήμου Αβδελιώδη φτάνει για να μας παρηγορεί και να μας προσφέρει γενναιόδωρα τα χαρίσματα μιας διανοητικής και καλλιτεχνικής περιδιάβασης που καταφέρνει να μας δονεί και να μας χαρίζει μέχρι το τελευταίο λεπτό την ευωχία μιας μοναδικής μετοχής…

Εντέλει οι ωσμώσεις που συνεπιφέρει η σκηνική εικονοκλαστική εμπειρία της παράστασης στην προσωπική μας οπτική, μετασχηματίζονται στο τέλος με διαδοχικές μεταβάσεις σε μια ουσιώδη και βαθιά ουμανιστική κατανόηση της απλότητας και της ταπείνωσης (μας) ως της «..μεγαλύτερης κατάκτησης στο χρόνο» όπως σημείωνε στο τέταρτο βιβλίο του κουαρτέτου ο Τ.Σ.Έλιοτ…Oι μεγαλύτερες μάστιγες της ανθρώπινης κατάστασης –κατά τη διατύπωση του Όρσον Ουέλς- είναι «η ανάγκη και ο φόβος»…Ευλογημένοι εκείνοι που μπορούν να τις πολεμούν με όπλο τη «μνήμη» και να δίνουν πνοή στις προσδοκίες μας …

Οdyss 30.10.08