μετατρέπει ένα ανοιχτό βήμα για την Αρχιτεκτονική
σε "ηχηρή" και αμήχανη περιήγηση σε ένα άδειο περίπτερο
Αρχιτεκτονική πέρα απ' τα κτίρια
Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΡΦΑΡΑ
Σε καιρούς ανεξέλεγκτης αστικοποίησης, με την αναβάθμιση του κοινωνικού ρόλου της αρχιτεκτονικής να γίνεται επιτακτική, η 11η Διεθνής Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας επιλέγει ως θεωρητικό της άξονα έναν προκλητικό τίτλο: «Αρχιτεκτονική πέρα από το κτίριο».
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του καλλιτεχνικού διευθυντή της, Ααρών Μπέτσκι, γνωστού για την πρωτοποριακή δουλειά του στο Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής του Ρότερνταμ και το πλούσιο συγγραφικό του έργο, η φετινή μπιενάλε ενδιαφέρεται για μια αρχιτεκτονική πέρα από τους βασικούς τύπους κτιρίων και τις κυρίαρχες αρχιτεκτονικές τυπολογίες του μοντερνισμού. Η διοργάνωση, που εγκαινιάζεται στις 14 Σεπτεμβρίου, θα παρουσιάσει πειραματικά πρότζεκτ και επιτόπου εγκαταστάσεις «που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τον κόσμο». Δεν είναι τυχαίο ότι ο αμερικανός επιμελητής θα τιμήσει για το συνολικό έργο του έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του αρχιτεκτονικού μεταμοντερνισμού, τον Φρανκ Γκέρι. Υπέρμαχος της άποψης ότι η αρχιτεκτονική είναι τέχνη, ο Μπέτσκι πιστεύει ότι η αρχιτεκτονική πρέπει να υπερβαίνει τα δεδομένα της οικοδομικής κατασκευής και να μην περιορίζεται στο κτίριο. «Τα κτίρια είναι αντικείμενα στα οποία καταλήγουμε μέσα από την πράξη του οικοδομείν, ωστόσο η αρχιτεκτονική είναι κάτι άλλο. Είναι ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε και μιλάμε για τα κτίρια, το πώς τα απεικονίζουμε, πώς τα υλοποιούμε. Αυτό είναι αρχιτεκτονική».Για έναν καλύτερο κόσμοΓια τον επιμελητή της 11ης Μπιενάλε, η αρχιτεκτονική οφείλει να προτείνει εναλλακτικούς τρόπους διαβίωσης μέσα στο ήδη διαμορφωμένο από τον άνθρωπο περιβάλλον. Στην πραγματικότητα τα κτίρια, επιμένει ο Μπέτσκι, δεν είναι αρκετά: «Είναι οι τάφοι της αρχιτεκτονικής, τα λείψανα της επιθυμίας μας να φτιάξουμε έναν άλλο κόσμο, έναν καλύτερο κόσμο, έναν κόσμο ανοιχτό στο πιθανό πέρα από την καθημερινότητα. Η αρχιτεκτονική είναι αυτή που μας επιτρέπει να νιώσουμε ξανά στον κόσμο σαν στο σπίτι μας». Για τον λόγο αυτό η φετινή Μπιενάλε δεν θα παρουσιάσει κτίρια που έχουν ήδη γίνει ή που πρόκειται να πραγματοποιηθούν, αλλά θα επικεντρωθεί σε πειραματικές μελέτες που θα μας επιτρέψουν να «επιβραδύνουμε τον χώρο» και να δούμε ποια περιθώρια έχουμε ακόμα για δόμηση και απο-δόμηση. Στόχος μας, συνεχίζει ο Μπέτσκι, δεν είναι να αναζητήσουμε αφηρημένες λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα αλλά να δούμε αν η αρχιτεκτονική, μέσα από τις πειραματικές μορφές της, μπορεί να καταθέσει συγκεκριμένους τρόπους διαβίωσης και να καταδείξει τα αδιέξοδα και τα προβλήματα του σύγχρονου αστικού σχεδιασμού. Παρά τις αντιδράσεις που συναντούν οι δηλώσεις του Ααρών Μπέτσκι στον χώρο των «ρεαλιστών» αρχιτεκτόνων, η 11η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, που θα ολοκληρωθεί στις 23 Νοεμβρίου, είναι κάτι περισσότερο από ένα εγκεφαλικό κατασκεύασμα του επιμελητή της: τα πειραματικά σχέδια αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της δραστηριότητας πολλών σημαντικών αρχιτεκτόνων. Θυμίζουμε ότι η πρόσφατη αναδρομική έκθεση του Ρίτσαρντ Ρότζερς στο παρισινό Πομπιντού έδινε ιδιαίτερη έμφαση στην πειραματική δράση του δημοφιλούς αρχιτέκτονα παρουσιάζοντας μεταξύ άλλων τη μελέτη του 1986 για τη ριζική αναδιαμόρφωση της περιοχής γύρω από την πλατεία Τραφάλγκαρ στο Λονδίνο και τη μετατροπή της σε έναν τεράστιο πεζόδρομο. Κάθε άλλο παρά συνώνυμα με την ουτοπία, τα πειραματικά σχέδια είναι υλοποιήσιμα. Καθώς υπερβαίνουν τους περιορισμούς που επιβάλλουν αθόρυβα στην καθημερινότητά μας κοινωνικοί, κατασκευαστικοί και αισθητικοί κώδικες, μπορούν να βοηθήσουν την αρχιτεκτονική να προχωρήσει ένα ακόμη βήμα παραπέρα. Οι ερευνητικές μελέτες θα συνέβαλλαν καθοριστικά στην αναβάθμιση της ζωής μας στις μεγαλουπόλεις αν το πολιτικό και οικονομικό κόστος τούς επέτρεπε να βγουν κάποια στιγμή από τα συρτάρια. Πέρα από τις εθνικές συμμετοχές, που φέτος ανέρχονται στις 56, οι ομαδικές εκθέσεις θα αρθρωθούν γύρω από τους ακόλουθους άξονες:**θΡΑΥΣΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣΣτην Αρσενάλε θα παρουσιαστεί η έκθεση «Αίθουσα θραυσμάτων». Οι επιμελητές της Ντέιβιντ Ρόκγουελ, Κέισι Τζόουνς και Ριντ Κρολόφ θα παρουσιάσουν μια σειρά από βιντεο-εγκαταστάσεις με θέμα πόλεις επιστημονικής φαντασίας που έχουμε δει στη μεγάλη οθόνη αλλά και εικονικές αναπαραστάσεις χαμένων πολιτισμών, ανοίγοντας έναν διάλογο μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος. Στον ίδιο εκθεσιακό χώρο θα παρουσιαστεί και μια σειρά από επιτόπου εγκαταστάσεις με θέμα το πώς μπορούμε να οικειοποιηθούμε το... σπίτι μας σε έναν κόσμο όπου η έννοια του ιδιωτικού χώρου μοιάζει να έχει χαθεί μέσα σε μια «δημόσια», εικονική πραγματικότητα. Πρόκειται για μια ενότητα-κλειδί στη φετινή διοργάνωση, όπου θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις σχέσεις της αρχιτεκτονικής με τη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη, προσκαλώντας γνωστούς αρχιτέκτονες όπως ο Μασιμιλιάνο Φούκσας και η Ζάχα Χαντίντ να πειραματιστούν με διάφορες τεχνικές (κολάζ, ασαμπλάζ) αλλά και με ευτελή και εφήμερα υλικά, ιδιαίτερα δημοφιλή στον χώρο της εικαστικής πρωτοπορίας. **ΡΩΜΗ, ΑΝΟΧΥΡΩΤΗ ΠΟΛΗΤο αφιέρωμα με τίτλο «Αν-αιώνια πόλη», που θα παρουσιαστεί πάντα στους χώρους της Αρσενάλε, επικεντρώνεται στη Ρώμη, η οποία θα αντιμετωπιστεί ως μια πόλη-μοντέλο του δυτικού κόσμου. Η ιταλική πρωτεύουσα θα αποτελέσει την αφορμή για να τεθούν ζωτικά ερωτήματα όπως: Πώς καθορίζεται ο αστικός πολεοδομικός σχεδιασμός; Από τι εξαρτάται η ποιότητα της ζωής μας στις μεγαλουπόλεις; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την ποιότητα των δημόσιων χώρων και των νέων τόπων συνάθροισης (ξενοδοχεία, εστιατόρια, εμπορικά κέντρα); Τριάντα χρόνια μετά την ιστορική πλέον, διεθνή έκθεση «Roma interrotta», που προσπαθούσε να βρει λύσεις για το αρχιτεκτονικό ύφος της Αιώνιας Πόλης ανατρέχοντας στην αισθητική του 18ου αιώνα, ο Ααρών Μπέτσκι στρέφει την προσοχή του στο πλέον απρόσωπο και γκρίζο κομμάτι της ιταλικής πρωτεύουσας: την περιφέρεια. Η έκθεση επικεντρώνεται στα (γνωστά για τα πολλαπλά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν) προάστια της Ρώμης, προσκαλώντας αρχιτέκτονες όχι μόνο από την Ιταλία αλλά και από το Τόκιο, το Πεκίνο και την Καλιφόρνια να παρέμβουν στο υπερδομημένο αστικό περιβάλλον και να προτείνουν τρόπους, ρεαλιστικούς ή φανταστικούς, αναδιαμόρφωσής του. **ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΦΟΡΜΕΣΣτους εκθεσιακούς χώρους του ιταλικού περιπτέρου θα φιλοξενηθεί η έκθεση με τίτλο «Πειραματική αρχιτεκτονική». Ο Εμιλιάνο Γκαντόλφι θα συγκεντρώσει εδώ με τη μορφή μικρών μονογραφιών πειραματικές μελέτες και μανιφέστα δημοφιλών αρχιτεκτόνων όπως ο τιμώμενος Φρανκ Γκέρι, οι Χέρτζογκ και Ντε Μερόν ή οι εικονοκλάστες της ομάδας «Morphosis». Στον ίδιο χώρο θα παρουσιαστεί και μια εικονική έκθεση με τίτλο «Upload City», όπου οι δυνατότητες της τεχνολογίας θα τεθούν στην υπηρεσία της νέας γενιάς αρχιτεκτόνων (επαγγελματιών και ερασιτεχνών), παρουσιάζοντας φανταστικά κολάζ κτιρίων που θα ανατρέπουν τους νόμους της βαρύτητας αλλά και τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον μας.**Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΤη χώρα μας θα εκπροσωπήσουν φέτος οι αρχιτέκτονες Νατάσσα Καρανδεινού, Στυλιανός Γιαμαρέλος και Χριστίνα Αχτύπη, με την αρχιτεκτονική πρόταση «Athens by sound». Λαμβάνοντας υπόψη τους τον κεντρικό άξονα της φετινής διοργάνωσης «Αρχιτεκτονική πέρα από το κτίριο», οι αρχιτέκτονες θα προτείνουν μια πρωτότυπη χαρτογράφηση του ηχητικού τοπίου της Αθήνας. Μέσα από μια διαδραστική εγκατάσταση ο επισκέπτης θα μεταφέρεται εικονικά σε συγκεκριμένες αθηναϊκές περιοχές συνηγορώντας με το σκεπτικό του Ααρών Μπέτσκι ότι, πέρα και πάνω από την υλικότητα των κτιρίων, η αρχιτεκτονική σημαίνει τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε, με όλες μας τις αισθήσεις, την καθημερινότητα μιας πόλης.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ 7 της ΚΥΡ.ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ ,31/08/2008
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του καλλιτεχνικού διευθυντή της, Ααρών Μπέτσκι, γνωστού για την πρωτοποριακή δουλειά του στο Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής του Ρότερνταμ και το πλούσιο συγγραφικό του έργο, η φετινή μπιενάλε ενδιαφέρεται για μια αρχιτεκτονική πέρα από τους βασικούς τύπους κτιρίων και τις κυρίαρχες αρχιτεκτονικές τυπολογίες του μοντερνισμού. Η διοργάνωση, που εγκαινιάζεται στις 14 Σεπτεμβρίου, θα παρουσιάσει πειραματικά πρότζεκτ και επιτόπου εγκαταστάσεις «που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τον κόσμο». Δεν είναι τυχαίο ότι ο αμερικανός επιμελητής θα τιμήσει για το συνολικό έργο του έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του αρχιτεκτονικού μεταμοντερνισμού, τον Φρανκ Γκέρι. Υπέρμαχος της άποψης ότι η αρχιτεκτονική είναι τέχνη, ο Μπέτσκι πιστεύει ότι η αρχιτεκτονική πρέπει να υπερβαίνει τα δεδομένα της οικοδομικής κατασκευής και να μην περιορίζεται στο κτίριο. «Τα κτίρια είναι αντικείμενα στα οποία καταλήγουμε μέσα από την πράξη του οικοδομείν, ωστόσο η αρχιτεκτονική είναι κάτι άλλο. Είναι ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε και μιλάμε για τα κτίρια, το πώς τα απεικονίζουμε, πώς τα υλοποιούμε. Αυτό είναι αρχιτεκτονική».Για έναν καλύτερο κόσμοΓια τον επιμελητή της 11ης Μπιενάλε, η αρχιτεκτονική οφείλει να προτείνει εναλλακτικούς τρόπους διαβίωσης μέσα στο ήδη διαμορφωμένο από τον άνθρωπο περιβάλλον. Στην πραγματικότητα τα κτίρια, επιμένει ο Μπέτσκι, δεν είναι αρκετά: «Είναι οι τάφοι της αρχιτεκτονικής, τα λείψανα της επιθυμίας μας να φτιάξουμε έναν άλλο κόσμο, έναν καλύτερο κόσμο, έναν κόσμο ανοιχτό στο πιθανό πέρα από την καθημερινότητα. Η αρχιτεκτονική είναι αυτή που μας επιτρέπει να νιώσουμε ξανά στον κόσμο σαν στο σπίτι μας». Για τον λόγο αυτό η φετινή Μπιενάλε δεν θα παρουσιάσει κτίρια που έχουν ήδη γίνει ή που πρόκειται να πραγματοποιηθούν, αλλά θα επικεντρωθεί σε πειραματικές μελέτες που θα μας επιτρέψουν να «επιβραδύνουμε τον χώρο» και να δούμε ποια περιθώρια έχουμε ακόμα για δόμηση και απο-δόμηση. Στόχος μας, συνεχίζει ο Μπέτσκι, δεν είναι να αναζητήσουμε αφηρημένες λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα αλλά να δούμε αν η αρχιτεκτονική, μέσα από τις πειραματικές μορφές της, μπορεί να καταθέσει συγκεκριμένους τρόπους διαβίωσης και να καταδείξει τα αδιέξοδα και τα προβλήματα του σύγχρονου αστικού σχεδιασμού. Παρά τις αντιδράσεις που συναντούν οι δηλώσεις του Ααρών Μπέτσκι στον χώρο των «ρεαλιστών» αρχιτεκτόνων, η 11η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, που θα ολοκληρωθεί στις 23 Νοεμβρίου, είναι κάτι περισσότερο από ένα εγκεφαλικό κατασκεύασμα του επιμελητή της: τα πειραματικά σχέδια αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της δραστηριότητας πολλών σημαντικών αρχιτεκτόνων. Θυμίζουμε ότι η πρόσφατη αναδρομική έκθεση του Ρίτσαρντ Ρότζερς στο παρισινό Πομπιντού έδινε ιδιαίτερη έμφαση στην πειραματική δράση του δημοφιλούς αρχιτέκτονα παρουσιάζοντας μεταξύ άλλων τη μελέτη του 1986 για τη ριζική αναδιαμόρφωση της περιοχής γύρω από την πλατεία Τραφάλγκαρ στο Λονδίνο και τη μετατροπή της σε έναν τεράστιο πεζόδρομο. Κάθε άλλο παρά συνώνυμα με την ουτοπία, τα πειραματικά σχέδια είναι υλοποιήσιμα. Καθώς υπερβαίνουν τους περιορισμούς που επιβάλλουν αθόρυβα στην καθημερινότητά μας κοινωνικοί, κατασκευαστικοί και αισθητικοί κώδικες, μπορούν να βοηθήσουν την αρχιτεκτονική να προχωρήσει ένα ακόμη βήμα παραπέρα. Οι ερευνητικές μελέτες θα συνέβαλλαν καθοριστικά στην αναβάθμιση της ζωής μας στις μεγαλουπόλεις αν το πολιτικό και οικονομικό κόστος τούς επέτρεπε να βγουν κάποια στιγμή από τα συρτάρια. Πέρα από τις εθνικές συμμετοχές, που φέτος ανέρχονται στις 56, οι ομαδικές εκθέσεις θα αρθρωθούν γύρω από τους ακόλουθους άξονες:**θΡΑΥΣΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣΣτην Αρσενάλε θα παρουσιαστεί η έκθεση «Αίθουσα θραυσμάτων». Οι επιμελητές της Ντέιβιντ Ρόκγουελ, Κέισι Τζόουνς και Ριντ Κρολόφ θα παρουσιάσουν μια σειρά από βιντεο-εγκαταστάσεις με θέμα πόλεις επιστημονικής φαντασίας που έχουμε δει στη μεγάλη οθόνη αλλά και εικονικές αναπαραστάσεις χαμένων πολιτισμών, ανοίγοντας έναν διάλογο μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος. Στον ίδιο εκθεσιακό χώρο θα παρουσιαστεί και μια σειρά από επιτόπου εγκαταστάσεις με θέμα το πώς μπορούμε να οικειοποιηθούμε το... σπίτι μας σε έναν κόσμο όπου η έννοια του ιδιωτικού χώρου μοιάζει να έχει χαθεί μέσα σε μια «δημόσια», εικονική πραγματικότητα. Πρόκειται για μια ενότητα-κλειδί στη φετινή διοργάνωση, όπου θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις σχέσεις της αρχιτεκτονικής με τη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη, προσκαλώντας γνωστούς αρχιτέκτονες όπως ο Μασιμιλιάνο Φούκσας και η Ζάχα Χαντίντ να πειραματιστούν με διάφορες τεχνικές (κολάζ, ασαμπλάζ) αλλά και με ευτελή και εφήμερα υλικά, ιδιαίτερα δημοφιλή στον χώρο της εικαστικής πρωτοπορίας. **ΡΩΜΗ, ΑΝΟΧΥΡΩΤΗ ΠΟΛΗΤο αφιέρωμα με τίτλο «Αν-αιώνια πόλη», που θα παρουσιαστεί πάντα στους χώρους της Αρσενάλε, επικεντρώνεται στη Ρώμη, η οποία θα αντιμετωπιστεί ως μια πόλη-μοντέλο του δυτικού κόσμου. Η ιταλική πρωτεύουσα θα αποτελέσει την αφορμή για να τεθούν ζωτικά ερωτήματα όπως: Πώς καθορίζεται ο αστικός πολεοδομικός σχεδιασμός; Από τι εξαρτάται η ποιότητα της ζωής μας στις μεγαλουπόλεις; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την ποιότητα των δημόσιων χώρων και των νέων τόπων συνάθροισης (ξενοδοχεία, εστιατόρια, εμπορικά κέντρα); Τριάντα χρόνια μετά την ιστορική πλέον, διεθνή έκθεση «Roma interrotta», που προσπαθούσε να βρει λύσεις για το αρχιτεκτονικό ύφος της Αιώνιας Πόλης ανατρέχοντας στην αισθητική του 18ου αιώνα, ο Ααρών Μπέτσκι στρέφει την προσοχή του στο πλέον απρόσωπο και γκρίζο κομμάτι της ιταλικής πρωτεύουσας: την περιφέρεια. Η έκθεση επικεντρώνεται στα (γνωστά για τα πολλαπλά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν) προάστια της Ρώμης, προσκαλώντας αρχιτέκτονες όχι μόνο από την Ιταλία αλλά και από το Τόκιο, το Πεκίνο και την Καλιφόρνια να παρέμβουν στο υπερδομημένο αστικό περιβάλλον και να προτείνουν τρόπους, ρεαλιστικούς ή φανταστικούς, αναδιαμόρφωσής του. **ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΦΟΡΜΕΣΣτους εκθεσιακούς χώρους του ιταλικού περιπτέρου θα φιλοξενηθεί η έκθεση με τίτλο «Πειραματική αρχιτεκτονική». Ο Εμιλιάνο Γκαντόλφι θα συγκεντρώσει εδώ με τη μορφή μικρών μονογραφιών πειραματικές μελέτες και μανιφέστα δημοφιλών αρχιτεκτόνων όπως ο τιμώμενος Φρανκ Γκέρι, οι Χέρτζογκ και Ντε Μερόν ή οι εικονοκλάστες της ομάδας «Morphosis». Στον ίδιο χώρο θα παρουσιαστεί και μια εικονική έκθεση με τίτλο «Upload City», όπου οι δυνατότητες της τεχνολογίας θα τεθούν στην υπηρεσία της νέας γενιάς αρχιτεκτόνων (επαγγελματιών και ερασιτεχνών), παρουσιάζοντας φανταστικά κολάζ κτιρίων που θα ανατρέπουν τους νόμους της βαρύτητας αλλά και τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον μας.**Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΤη χώρα μας θα εκπροσωπήσουν φέτος οι αρχιτέκτονες Νατάσσα Καρανδεινού, Στυλιανός Γιαμαρέλος και Χριστίνα Αχτύπη, με την αρχιτεκτονική πρόταση «Athens by sound». Λαμβάνοντας υπόψη τους τον κεντρικό άξονα της φετινής διοργάνωσης «Αρχιτεκτονική πέρα από το κτίριο», οι αρχιτέκτονες θα προτείνουν μια πρωτότυπη χαρτογράφηση του ηχητικού τοπίου της Αθήνας. Μέσα από μια διαδραστική εγκατάσταση ο επισκέπτης θα μεταφέρεται εικονικά σε συγκεκριμένες αθηναϊκές περιοχές συνηγορώντας με το σκεπτικό του Ααρών Μπέτσκι ότι, πέρα και πάνω από την υλικότητα των κτιρίων, η αρχιτεκτονική σημαίνει τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε, με όλες μας τις αισθήσεις, την καθημερινότητα μιας πόλης.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ 7 της ΚΥΡ.ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ ,31/08/2008
To παραπάνω άρθρο της εφημερ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ (31.08.08), είναι αρκετά κατατοπιστικό καθώς παρουσιάζει με όσο πιο συνοπτικό και περιεκτικό τρόπο μπορεί ένα γενικό περίγραμμα του –ιδεολογικού κυρίως –περιεχομένου της φετινής μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας που ξεκίνησε στις 14.09.08 και θα διαρκέσει μέχρι το Νοέμβριο (23.11.08) .Παράλληλα ενημερώνει για τις διάφορες εκθεσιακές ενότητες και χωρίς να σταθεί σε αναλυτικές περιγραφές εθνικών περιπτέρων, καταλήγει και στην ελληνική παρουσία. Οι υπεύθυνοι για τη φετινή μας συμμετοχή από τον τρόπο που παρουσιάζεται στο ελληνικό περίπτερο έδειξαν ότι μάλλον το είδαν κάπως αμήχανα για να μην πω πως περιέπεσαν σε μια σχετική σύγχυση.
«Αthens by sound» λοιπόν με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μια χαρτογράφηση του ηχητικού τοπίου της Αθήνας !Αρχιτεκτονική σημαίνει «…τον τρόπο που βιώνουμε με όλες μας τις αισθήσεις την καθημερινότητα της πόλης..»!!
Είναι πραγματικά θλιβερό να φτάνει η α-φωνία της αρχιτεκτονικής μας πρότασης σε τέτοιο επίπεδο παραίτησης και να κατατίθεται ως εθνική συμμετοχή μια αντίστοιχη προσέγγιση…Γιατί όχι αλήθεια και μια περιγραφή του τοπίου των οσμών της Αθήνας (να μιλήσουμε για τις πολύπαθες Δραπετσώνα και Ελευσίνα) ή των γεύσεων (όπου θα αθροίζαμε και μια σειρά από ατέλειωτες νέες γεύσεις ειδικά στις περιοχές του νέου αποκλεισμού περί την Ομόνοια) ή των απτικών εμπειριών(από τους συνωστισμούς στα μέσα μεταφοράς ίσαμε τα πλακώματα στα γήπεδα και τις πρυτανικές εκλογές); ..Για να παραλείψω βέβαια το τοπίο των οπτικών εμπειριών που αντιπροσωπεύει μιας χωρίς προηγούμενο καταστροφή του ελληνικού τοπίου μιας και όλη η χώρα έχει από καιρό μετατραπεί σε άρτιο και οικοδομήσιμο οικόπεδο χωρίς περιορισμό ξεχνώντας την ποίηση και τις συναισθηματικές τοπογραφίες κάθε Πικιώνη…
Κρίμα, και πάλι κρίμα. Στη χώρα που, παρά τα μεγέθη και τις περιπέτειες της, στη διάρκεια του 20ου αιώνα υπήρξε μια αληθινή πρωτοπορία που μπόρεσε να εκφράσει με μοναδικό τρόπο μέσα από τη κτισμένη εμπειρία την αγωνία της Αρχιτεκτονικής και των Αρχιτεκτόνων για μια ουσιαστική συμβολή στα πιο πρoωθημένα πολιτικά προγράμματα της εποχής τους, δημιουργώντας μια εξαιρετική παράδοση κτισμένων εμβληματικών κτιρίων όπως τα σχολειά του ΄30 και τα Ξενία του ΄60,η σύγχρονη αρχιτεκτονική παραγωγή και συνακόλουθα και η οπτική μας έχει τόσο πολύ περιοριστεί που αδυνατεί να διαπραγματευτεί ο,τιδήποτε πέρα από τους θορύβους και τις ηχητικές μπάντες της πόλης…Η σιωπή είναι διαφορετική στη Φιλοθέη απ΄ότι στην Αργυρούπολη, σε κάθε περίπτωση όμως δεν μπορεί να θεωρείται χρυσός….
«Αthens by sound» λοιπόν με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μια χαρτογράφηση του ηχητικού τοπίου της Αθήνας !Αρχιτεκτονική σημαίνει «…τον τρόπο που βιώνουμε με όλες μας τις αισθήσεις την καθημερινότητα της πόλης..»!!
Είναι πραγματικά θλιβερό να φτάνει η α-φωνία της αρχιτεκτονικής μας πρότασης σε τέτοιο επίπεδο παραίτησης και να κατατίθεται ως εθνική συμμετοχή μια αντίστοιχη προσέγγιση…Γιατί όχι αλήθεια και μια περιγραφή του τοπίου των οσμών της Αθήνας (να μιλήσουμε για τις πολύπαθες Δραπετσώνα και Ελευσίνα) ή των γεύσεων (όπου θα αθροίζαμε και μια σειρά από ατέλειωτες νέες γεύσεις ειδικά στις περιοχές του νέου αποκλεισμού περί την Ομόνοια) ή των απτικών εμπειριών(από τους συνωστισμούς στα μέσα μεταφοράς ίσαμε τα πλακώματα στα γήπεδα και τις πρυτανικές εκλογές); ..Για να παραλείψω βέβαια το τοπίο των οπτικών εμπειριών που αντιπροσωπεύει μιας χωρίς προηγούμενο καταστροφή του ελληνικού τοπίου μιας και όλη η χώρα έχει από καιρό μετατραπεί σε άρτιο και οικοδομήσιμο οικόπεδο χωρίς περιορισμό ξεχνώντας την ποίηση και τις συναισθηματικές τοπογραφίες κάθε Πικιώνη…
Κρίμα, και πάλι κρίμα. Στη χώρα που, παρά τα μεγέθη και τις περιπέτειες της, στη διάρκεια του 20ου αιώνα υπήρξε μια αληθινή πρωτοπορία που μπόρεσε να εκφράσει με μοναδικό τρόπο μέσα από τη κτισμένη εμπειρία την αγωνία της Αρχιτεκτονικής και των Αρχιτεκτόνων για μια ουσιαστική συμβολή στα πιο πρoωθημένα πολιτικά προγράμματα της εποχής τους, δημιουργώντας μια εξαιρετική παράδοση κτισμένων εμβληματικών κτιρίων όπως τα σχολειά του ΄30 και τα Ξενία του ΄60,η σύγχρονη αρχιτεκτονική παραγωγή και συνακόλουθα και η οπτική μας έχει τόσο πολύ περιοριστεί που αδυνατεί να διαπραγματευτεί ο,τιδήποτε πέρα από τους θορύβους και τις ηχητικές μπάντες της πόλης…Η σιωπή είναι διαφορετική στη Φιλοθέη απ΄ότι στην Αργυρούπολη, σε κάθε περίπτωση όμως δεν μπορεί να θεωρείται χρυσός….
Δ.Πικιώνης,Πεζόδρομος κάτω από την Ακρόπολη
Κυριάκος Κρόκος, Σχέδιο, Γκαλερί "΄Αστρα",2008
Σε μια χώρα που ο Κωνσταντινίδης και ο Ζενέτος κατάφεραν με μύριες δυσκολίες και προσωπικό αυτοχειριασμό στο τέλος να συμπυκνώσουν το σπαραγμό για την αληθινή ουσία της Αρχιτεκτονικής ως δοχείου ζωής ή διαδραστικού χώρου που μπορεί να ανιχνεύει την όψη των πραγμάτων που έρχονται , σε μια χώρα που ο Πικιώνης και ο Κρόκος κατάφεραν με τη λεπταίσθητη και γεμάτη από ιδέες και χρώματα γραφή τους να μετατρέψουν σε αποκαλυπτικό φως τη δύσκολη νεοελληνική επικαιρική τους συγκυρία, οι σύγχρονοι επίγονοι δεν κατάφεραν ακόμη να ξεπεράσουν τις πρώιμες αισθητηριακές εμπειρίες-που κι αυτές βεβαίως υπάρχουν- και να κατακτήσουν την ωριμότητα μιας γενναίας πράξης που θα μπορεί να κάνει τις κοινές μας εμπειρίες –αστικές και μη- απτές και βιωματικές συναισθηματικές πληρώσεις, δημιουργημένες από τη χαρά της μετοχής στο δημόσιο γεγονός μιας καλοσχεδιασμένης πλατείας, ενός αξιόλογου δημόσιου κτιρίου, ενός δρόμου που θα μπορεί να είναι χώρος περιπάτου και για τους πεζούς, μιας πλαγιάς ή μιας ερημικής παραλίας στα νησιά μας που θα παραμένει ΑΚΤΙΣΤΗ, χαρά στην σπόλαυση των ματιών και των αισθήσεών μας…
Τάκης Ζενέτος,Ηλεκτρονική Πολεοδομία
(βλ. και το βιβλίο των Ε.Καλαφάτη-Δ.Παπαλεξόπουλου Τάκης Ζενέτος/Ψηφιακά οράματα στην Αρχιτεκτονική, Εκδ.LIBRO
& ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ/τ.8/1974))
Σε μια χώρα που η Αρχιτεκτονική του άκτιστου κάλλους στα μοναστήρια των νησιών και των βουνών μας, η αρχιτεκτονική του άρρητου από τη Χοζοβιώτισσα των αισθήσεων και του πιο ακραίου συναισθηματικού φόρτου ίσαμε την Παραπορτιανή του «παραπαίοντος και μορφολογούντος» (κατά το Μιχελή) στη Μύκονο και τη Νέα Μονή των θησαυρών της εκκλησιαστικής μαστορικής τέχνης στη Χίο, η αρχιτεκτονική του αόρατου και του υψηλού από τους ακατάλυτους βράχους των Μετεώρων και των μετεωριζόμενων αισθήσεων ίσαμε την ουρανοϋψή Σιμωνόπετρα και τις πέτρινες εκκλησιές στα Ζαγόρια καταστατικό μέρος του τοπίου των βουνών και της πέτρας, είναι να απορεί κανείς πως δεν μπορούν ακόμη ορισμένοι να δούν με ένα βλέμμα που ξεπερνά τις φυσικές τους δυνατότητες και μπορεί να οραματίζεται στις περιοχές του μη αισθητού, τα μέρη εκείνα όπου η επιθυμία ζυγώνει την εμπειρία μιας σχεδόν μεταφυσικής μνημείωσης….
Aλήθεια δεν είναι «πέρα από το κτίριο» το ανέγγιχτο ελληνικό ΤΟΠΙΟ που δια-σώζεται ακόμη, ο ελλειματικός και ανοργάνωτος αλλά ανακλαστικός και διαθλαστικός ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ της πόλης, θέατρο συνάντησης και βίωσης του συλλογικού γεγονότος, η συκλονιστική διαμόρφωση του πεζόδρομου κάτω από την Ακρόπολη του ΠΙΚΙΩΝΗ, έμπνευση και χάραξη που ξεπερνά τη γραμμική διανοητική επεξεργασία του σχεδιασμού και αποκαθιστά τη σχέση μας με ένα πρωτόγνωρο αρχιτεκτονικό σύμπαν, τα ηλεκτρονικά οράματα και οι ουτοπικές συλλήψεις του προφητικού ΤΑΚΗ ΖΕΝΕΤΟΥ, τα δοχεία ζωής,κτισμένη κοσμοθεωρία καταστατικά δεμένη με το τοπίο του ΑΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ,οι υλικές στα όρια του υπαρκτού στοιχειώσεις των μοναδικών τόπων λατρείας που εγκιβωτίζουν σε θόλους και τρούλλους τη δοξολογία του άρρητου στις ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ και τα ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ;
Κι αν θέλει κανείς να σκύψει στην ανθρώπινη γεωγραφία του τόπου μας και την τεράστια συναισθηματική του τοπογραφία ( που θα’λεγε κι ο Πικιώνης) δεν θα μπορούσε να αναφερθεί στις εφήμερες λαϊκές αγορές και τις «καλύβες» των μικροκαλλιεργητών στο Πάνορμο Ρεθύμνου, στους καταυλισμούς του «ανθεκτικού» αποκλεισμού των Ρομά που τόσο μας αφήνουν ακόμη αδιάφορους, στην ιδιοτυπία των θερινών κινηματογράφων ακόμη και σε ταράτσες της πόλης, στα κοιμητήρια και τη σχέση τους με τις σημερινές χωματερές ,θλιβερή και στο βάθος φοβική χειρονομία εξορκισμού για το «δημόσιον σήμα» που στην αρχαία Αθήνα φιλοξενούσε ο Κεραμεικός, το καλύτερο σημείο της πόλης;…
Πάνορμο Ρεθύμνου,"Καλύβα", φωτο. Οdyss/2003
Oροπέδιο Καθαρού στην Κριτσά Λασιθίου/φωτο. Phil Bebbington,2007
Τι άλλο μπορεί να πεί κανείς για να στηλιτεύσει τη «χαμένη» αυτή συμμετοχή στη πιο μεγάλη Μπιενάλε αρχιτεκτονικής του κόσμου, τόπο συνάντησης και διαλόγου των Αρχιτεκτόνων και της Αρχιτεκτονικής με τα ρεύματα και τις εξελίξεις που διατρέχουν με απίστευτη ταχύτητα τη σημερινή όψη του μικρού μας πλανητικού χωριού; Eίναι πραγματική απρέπεια η μετατροπή μιας συλλογικής παρουσίας που μπορεί να εκφράζει τις αντοχές ενός Τόπου και τις όποιες αρχιτεκτονικές του καταβολές κτισμένες ή άκτιστες, σε μια φαιδρή σχεδόν κατά την προσωπική μου άποψη προσπάθεια ηχογράφησης των συγκυριακών θορύβων και ήχων της Αθήνας. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια συνοδευτική ηχογράφηση σε μια ταινία, ή έστω μουσικό φόντο σε μια βουβή περιήγηση στα αδιέξοδα –αν θεωρούμε ότι αυτά μας αντιπροσωπεύουν- της σημερινής αρχιτεκτονικής και όχι μόνο παραγωγής…
Τι άλλο μπορεί να πεί κανείς για να στηλιτεύσει τη «χαμένη» αυτή συμμετοχή στη πιο μεγάλη Μπιενάλε αρχιτεκτονικής του κόσμου, τόπο συνάντησης και διαλόγου των Αρχιτεκτόνων και της Αρχιτεκτονικής με τα ρεύματα και τις εξελίξεις που διατρέχουν με απίστευτη ταχύτητα τη σημερινή όψη του μικρού μας πλανητικού χωριού; Eίναι πραγματική απρέπεια η μετατροπή μιας συλλογικής παρουσίας που μπορεί να εκφράζει τις αντοχές ενός Τόπου και τις όποιες αρχιτεκτονικές του καταβολές κτισμένες ή άκτιστες, σε μια φαιδρή σχεδόν κατά την προσωπική μου άποψη προσπάθεια ηχογράφησης των συγκυριακών θορύβων και ήχων της Αθήνας. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια συνοδευτική ηχογράφηση σε μια ταινία, ή έστω μουσικό φόντο σε μια βουβή περιήγηση στα αδιέξοδα –αν θεωρούμε ότι αυτά μας αντιπροσωπεύουν- της σημερινής αρχιτεκτονικής και όχι μόνο παραγωγής…
Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου (ΚΑΜ) , Χανιά
Εγώ θα πρότεινα για συμμετοχή στο εθνικό μας περίπτερο την (πέρα από το κτίριο) εμπειρία του ΚΑΜ (Κέντρου Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου).Εκεί τώρα και πολλά χρόνια ένας σημαντικός άνθρωπος και δημιουργός Αρχιτέκτονας (και δάσκαλος πολλών από μας) ,ο Δημήτρης Αντωνακάκης, με επιμονή και αυταπάρνηση, με πολύ κόπο και ευαισθησία συναιρεί και μεταγράφει στις περιοχές του ορατού και του λόγου τη μεγάλη και τη μικρή Αρχιτεκτονική κατάθεση της Κρήτης και του Τόπου μας .Επιδιώκει την επαφή με αυτό που σαν ιστορία έχει αντέξει στο χρόνο και στη ματιά μας εκφράζοντας τις πρωτοπορίες κάθε εποχής, την καλλιέργεια της φυσικής σχέσης των Αρχιτεκτόνων και το διαρκή τους διάλογο με ό,τι κτίζεται μα και με ό,τι δεν κτίζεται, τη δια βίου εκπαίδευση των νέων μα και των παλιών και την κοινή τους εμπειρία όχι μόνο μέσω του αρχιτεκτονικού αλλά ευρύτερα του συλλογικού γεγονότος. Διατηρεί την εποπτεία και ένα ανοικτό βλέμμα σε ό,τι συμβαίνει σε όλες τις περιοχές της καλλιτεχνικής και της διανοητικής δραστηριότητας και μπορεί να μετατρέπει την Αρχιτεκτονική σε ευαίσθητο πυκνωτή εμπειριών και θετικής διαδραστικής επιρροής και να επανεκπέμπει σε ένα μήκος κύματος που μπορεί να συντονίζεται με τον προβληματισμό και την ελπίδα για ένα καλύτερο κόσμο… Η επανασύσταση του αρχιτεκτονικού λόγου είναι μια πρωτεύουσα χειρονομία ηθικής επαναθεμελίωσης του ίδιου του κόσμου μας..Αυτή η ευκαιρία χάθηκε στη φετινή μπιενάλε…Ελπίζω να΄ναι η τελευταία φορά που η Αρχιτεκτονική μας παρουσία θα μείνει άφωνη και αδύναμη να χειριστεί ένα λόγο προοπτικής και αναζήτησης του χαμένου της χρόνου…Επιτέλους αυτοί που ορίζουν τη συμμετοχή μας έχουν μια μια ευθύνη…Στο μέλλον ας προσέξουν περισσότερο…Ο Paul Valery στο έργο του «Ευπαλίνος ή ο Αρχιτέκτων» τα λέει όλα….
Odyss 13.10.2008
1 σχόλιο:
Οδυσσέα
Τόσο το άρθρο της Ελευθεροτυπίας όσο και η απάντηση σου - ξετύλιγμα ενός πυρηνικού-κυτταρικού μίτου που αναπόφευκτα συντροφεύει τη ζωή μας-κόβουν την ανάσα στον αναγνώστη που θέλει να κάνει την υπέρβαση των ημερών -και τι ημέρες αλήθεια ζούμε-.
Το ά-κτιστο ως απάντηση στην α-φωνία ξεπερνάει το χώρο της αρχιτεκτονικής ως σκέψη και πράξη. Η αρχιτεκτονική ξεπερνάει τις δομές, τα κλισέ και τo εφήμερο. Ή έτσι τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι. Είμαι χαρούμενος που η πολυσημαντική σου ανάλυση διατέμνει τις εποχές και διεγείρει τις αισθήσεις του αναγνώστη. Είμαστε ρέκτες ενός άλλου Κόσμου, ενός Κόσμου-Κοσμήματος και όχι ενός κόσμου που απαρτίζεται απο υποκείμενα επενδύσεων και μέσους πολίτες και καταναλωτές. Τανυούμε το δoξάριπου έλεγε ο Καζαντζάκης και αρνούμαστε να φορέσουμε την λιβρέα του εξευτελισμού.
Ζητούμε το άπιαστο και το άκτιστο.
Ζούμε με μανιφέστα ανθρωπισμού και όχι υλιστικής κακοφορμισμένης ευμάρειας.
Μιας και μιλάμε για άκτιστο ας μιλήσουμε για το α-όρατο χέρι του Adam Smith και των επιγόνων του. Ας μιλήσουμε για Αρχιτεκτονική και Οικονομία ή καλύτερα για μια Αρχιτεκτονική της Οικονομίας. Το μόνο δεδομένο με τα σημερινά τεκταινόμενα είναι ότι το καπιταλιστικό οικοδόμημα καταρρέει. Καθημερινά οι καταβόθρες του συστήματος καταπίνουν χωρίς ανθρακικό πακτωλούς χρημάτων. Προκύπτει η άμεση ανάγκη να αλλάξει άρδην η σημερινή τακτική καταλήστευσης του παγκόσμιου αλλά και του τοπικού πλούτου. Ναι και τα χρήματα και οι κόποι μας αξίζουν εξίσου όσο και του κάθε ζάπλουτου επιχειρηματία. Οι επενδύσεις έχουν ρίσκο. Όμως το μέτρο χάθηκε και βιώνουμε την τύρβη της ύβρεος.
Οδυσσέα
Ζούμε σε καιρούς επικίδυνους. Οφείλουμε να θωρακίσουμε τις ζωές μας και τις κοινωνίες μας, τη σφαίρα του ιδιωτικού και του δημόσιου με ανθρωπιά και δημιουργικότητα, με λογισμό και μ' όνειρο.
Δημοσίευση σχολίου