EL ETERNAUTA (ή ΑΝΤΙΣΤΑΘΕΙΤΕ)

Ο κοσμοναύτης του απείρου
Συγγραφέας: Hector German Oesterheld

Σχέδιο: Francisco Solano Lopez

Μετάφραση: Ντίνα Σώτηρα

Τίτλοι: Αγγελική Φασιλή
Επιμέλεια: Δημήτρης Αρβανίτης

Εκδόσεις : Jemma Press/2009

"...Δημιούργημα των Έκτορ Έστερχελντ και Φρανσίσκο Σολάνο Λόπες, το "El Eternauta" παραμένει σήμερα (μισό αιώνα από τη δημιουργία του) ένα από τα σημαντικότερα έργα επιστημονικής φαντασίας, αλλά κι ένα από τα λαμπρότερα δείγματα γραφής της ένατης τέχνης. Κλειστοφοβικό, αγωνιώδες και περιπετειώδες, αλλά συνάμα συναισθηματικό, γεμάτο συμβολισμούς και πολιτική αλληγορία, είναι ένα έργο απαιτητικό και πολυεπίπεδο που σίγουρα δεν μπορεί να αφήσει κανένα αναγνώστη αδιάφορο. Όλα ξεκινούν με μια παράξενη χιονόπτωση...

Η ιστορία του Ετερνάουτα είναι η ιστορία του ανθρώπου που έρχεται αντιμέτωπος με τη μοίρα. Ή, καλύτερα, με την εξουσία. Του ανθρώπου που βλέπει να αλλάζει η ζωή του σε ένα λεπτό. Που φοβάται, που νιώθει αδύναμος να αντιδράσει, που πρέπει να παλέψει για να επιβιώσει αλλά δεν ξέρει πώς. Τα καταφέρνει, όμως, επειδή έχει αρχές, επειδή έχει ευθύνη απέναντι στο είδος του, στην οικογένειά του, στους φίλους του, στον εαυτό του. Επειδή το ένστικτο τον οδηγεί άνευ όρων να περισώσει όπως μπορεί το ύψιστο αγαθό της ανθρώπινης ύπαρξης: την ελευθερία"..."

(από την εισαγωγή του Γιάννη Κουκουλά)

Πολύ καιρό τώρα αναζητούσα μια ευκαιρία για μια πρώτη αναφορά στα κόμικ των μεγάλων δημιουργών που κατάφεραν να ανυψώσουν τα –αρχικά- λαϊκά αναγνώσματα των εφημερίδων και των περιοδικών σε πραγματική τέχνη. Όλοι μας κάποια στιγμή στην παιδική ηλικία ήρθαμε σε επαφή με κάποια χάρτινη φυλλάδα που κατάφερνε με άμεσο και ανέξοδο τρόπο να μας φέρνει σε επαφή με περιοχές της λογοτεχνικής και της καλλιτεχνικής έκφρασης απροσπέλαστες για τους περισσότερους με όποιο άλλο τρόπο. Θυμούμαι ακόμη με νοσταλγία τα εικονογραφημένα «Κλασσικά» με τους Άθλιους του Ουγκώ, τον Κόμη Μοντεκρίστο ,την Τζέιν Έιρ, το Μινώταυρο και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Και βέβαια το Γιώργο Θαλάσση και την Κατερίνα στο μικρό ήρωα ή τον Πεπίτο Γκονζάλες στο μικρό κάου μπόι. Αμίγος (φίλοι) είναι μια ισπανική λέξη που μάθαμε νωρίς από εκείνα τα διαβάσματα. Η κορυφαία ανάμνηση είναι το μικρό μπακάλικο του Μανταρίνη στο Κάτω Χωριό της Ιεράπετρας (τη δική μου θερινή διαφυγή ελευθερίας) όπου μπορούσες με ένα πενηνταράκι (μισή δραχμή) στα χρόνια του ‘70, να δανειστείς με επιστροφή ένα οποιοδήποτε κόμικ.

Μεγαλώνοντας ήρθαμε σ΄επαφή με τον περίεργο και αρκετά ξενέρωτο Τεν-τεν του Herge (στις 2.06.09, άνοιξε μουσείο αφιερωμένο σ΄αυτόν στο Βέλγιο), τον πανέξυπνο Αστερίξ των Uderzo/Cossigny(αξεπέραστο σκονάκι στο μάθημα της Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής!) και αργότερα βέβαια γνωρίσαμε τον Hugo Pratt και τον Κόρτο Μαλτέζε του, τον Enki Bilal με τα εκπληκτικά άλμπουμ και τις γοητευτικές κινηματογραφικές του απόπειρες και τους πιο τελευταίους και σύγχρονους Alan Moore και Frank Miller που έχουν κατακλύσει πρόσφατα με ταινίες το box-office. Στο χώρο αυτό βέβαια υπάρχουν πια μεγάλοι δημιουργοί με εκπληκτική συμβολή στην εξέλιξη της γραφής του είδους που μπορεί κανείς να αναζητήσει τη δουλειά τους στα ειδικά βιβλιοπωλεία που υπάρχουν στην Αθήνα (όπως στην αξεπέραστη Βαβέλ, το Σολάρις κ.α.)

Tα κόμικ ήταν πάντα για μένα ένας χώρος ελεύθερης –χωρίς περιορισμούς και κυρίως σοβαροφάνειες- έκφρασης που κατάφερνε με τον τρόπο μιας δημιουργικής έκρηξης να εκφράζει τις αυτονόητες αλήθειες της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας και πολλές φορές να διαχέει με διαλυτικό τρόπο τις πιο ριζοσπαστικές οπτικές για τα πράγματα και να διαμορφώνει συνειδήσεις αντίστασης σε κάθε λογής εξουσίες χωρίς να χρειάζεται να καταφεύγει σε συνθήματα, επιδεικτικές ρητορικές ή επικίνδυνες ταυτίσεις με τις ιδεοληψίες ή τους επικαιρικούς φανατισμούς κάθε εποχής. Τα κόμικ δικαιωματικά εξυψώθηκαν σε (ένατη) τέχνη καθώς με το χρόνο κατάφεραν να εκφράσουν το ιδίωμα της εποχής των εικόνων με τρόπο που αμφισβήτησε καταγωγικά τη χρήση τους σε κάθε απόπειρα χειραγώγησης των συνειδήσεων ή επιβολής της μιας και μόνης -«αποκρουστικής» ενίοτε- αλήθειας που μετατρέπει τον κόσμο σε άβουλο κοπάδι.

Τα κόμικ είναι Τέχνη γιατί όπως κάθε πραγματική τέχνη «ενεργοποιούν» την αλήθεια της ουσίας της ανθρώπινης κατάστασης. Η αντοχή τους στο χρόνο σχετίζεται με τον τρόπο που διατυπώνουν αυτό το «ουσιώδες» το οποίο και τους απονέμει τη δυνατότητα –ή το χάρισμα – της διάρκειας. Αυτό είναι ακριβώς αυτό που συμβαίνει στην περίπτωση του El Eternauta,του «κοσμοναύτη του απείρου» των Οesterheld και Lopez. Μετά από σχεδόν 50 χρόνια, το έργο αυτό εξακολουθεί να διαθέτει τη δύναμη και την εξαιρετική γοητεία που εξέπεμπε και όταν δημιουργήθηκε. Ο άνθρωπος απέναντι στη μοίρα του, που δεν συμπεριφέρεται ως άβουλο άθυρμα στα χέρια εκείνων που επιβουλεύονται την ίδια του την ύπαρξη αλλά ως ενεργό υποκείμενο που αντιδρά, αντιστρατεύεται στα σχέδια μιας κακόβουλης επίθεσης και αντιστέκεται υπερασπίζοντας το σημαντικότερο πράγμα που μπορεί να εκφράζει την προσωπική του ιδιαιτερότητα και την ύπαρξή του την ίδια ως όντος, δηλαδή την Ελευθερία του.

Μια εκπληκτική ιστορία που ξεκινά με μια αθώα χιονόπτωση...Που είναι όμως καταστροφική...Πως μπορούν αλήθεια οι τόσο μαλακές νιφάδες του χιονιού να μετατρέπονται σε όργανα αφανισμού του ανθρώπινου είδους;…Η συμβολική αφετηρία είναι από μόνη της πολύ δυνατή και σχεδόν προδιαγράφει την εξέλιξη…Ο κοσμοναύτης του απείρου μπορεί να αποτελέσει ένα παράδειγμα για τη στάση μας απέναντι σ΄αυτούς που απεργάζονται με πολυποίκιλους τρόπους να μας κατατροπώσουν μετατρέποντάς μας πολλές φορές σε φοβισμένα και κλειστοφοβικά άβουλα πλάσματα…Ο Κάφκα έχει περιγράψει μοναδικά την περιδιάβαση στις εσχατιές της σωματικής και ψυχικής καταβύθισης, εκεί που μόνο εφιάλτες και φαντάσματα μπορούν να κατοικήσουν…Ο ήρωας του Oesterheld, είναι το χέρι που προσπαθεί να αφυπνίσει και να μας ανασύρει από αυτή την περιδίνηση…Αντισταθείτε λοιπόν με κάθε τρόπο απέναντι σε κάθε λογής εξουσίες…Η ανθρώπινη ιδιότητα είναι ό,τι μας απέμεινε να υπερασπιστούμε...

Odyss, 6.06.2009