ميدان التحرير

ή Midan Tahrir δηλαδή Πλατεία Απελευθέρωσης [στο Κάιρο]

Το αθάνατο βλέμμα και η επίκληση της Νεφερτάρι

[αφιερωμένο στους Αιγύπτιους διαδηλωτές από έναν κεφτιού*]

Αίγυπτος. Eίναι μια μεγάλη χώρα. Τόπος ενός σπουδαίου πολιτισμού. Κατοικημένη χιλιάδες χρόνια, φιλοξενεί μερικά από τα πιο συγκλονιστικά ανθρώπινα δημιουργήματα. Οι άνθρωποί της είναι ένας λαός ευγενικός που ξέρει να σε υποδέχεται. Βρίσκεται τόσο κοντά στην Κρήτη και είχε σχέσεις με τους κεφτιού (τους κρητικούς) από εκείνα τα παλιά χρόνια που οι μινωίτες έπλεαν ατρόμητοι στα νερά της Μεσογείου για να κατακτήσουν τα μακρινά όρια μιας διαδρομής που άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη της στο πέρασμα των χρόνων.

Το μελαψό τους χρώμα είναι και σήμερα το ίδιο με τα σκουρόχρωμα καφετιά μπούστα και τις μυθικές φιγούρες που κατοικούν για χιλιάδες χρόνια κοσμημένους ναούς και κρύπτες μυστικές μεταφέροντας μέχρι σήμερα σε μας τα στιγμιότυπα μιας συγκλονιστικής αφήγησης από ατέλειωτες δυναστείες και μερικές γυναίκες φαραώ που στοίχειωσαν την αιωνιότητα τυλιγμένες σε προστατευτικές γάζες και αποθέτοντας τα σπλάχνα τους ξεχωριστά μέσα σε καμαραϊκά** αγγεία που έφτασαν ίσαμε τις μέρες μας, μάρτυρες ενός μοναδικού και τόσο παράξενου πολιτισμού που ώρες ώρες ακόμη και τώρα μοιάζει στα μάτια μας απόκοσμος.

Η αρχαία αιγυπτιακή ζωγραφική αλώβητη σχεδόν μέσα στα ζωντανά της χρώματα μετέφερε ίσαμε σήμερα σπουδαίες γραφές και πληροφορίες απίστευτες για την καθημερινότητα και τις ιδέες αυτού του σπουδαίου τόπου και των ανθρώπων που τον κατοίκησαν σε όλες τις ιστορικές στιγμές ενός κοινού με μάς βίου μεσογειακού. Αν περιηγηθεί κανείς μόνο σε μερικές από αυτές τις υπέροχες παραστάσεις με τη σταμπωτή σχεδόν επίπεδη επεξεργασία ,όπου ανακατεύονται με μοναδική δεινότητα μορφές ανθρώπων και γερακόσχημων θεών και ιερογλυφικά περίτεχνα πλεγμένα με ιερά σύμβολα της αιωνιότητας και του ατελεύτητου ταξιδιού στο χρόνο, θα νιώσει σίγουρα αυτή την περίεργη έλξη και τη γοητεία που μόνο τα σπουδαία δημιουργήματα του πολιτισμού μπορούν να προκαλούν.

Για την αιγυπτιακή αρχιτεκτονική με τις κοσμικές χαράξεις και την αναζήτηση μιας ιερής αρμονίας που είναι γερά κτισμένη πάνω σε ένα ακραίο σχεδόν διανοητικό υπόβαθρο τα πρότυπα μόνο της κατασκευής και οι προσεγγίσεις κλίμακας δεν είναι κατά την άποψή μου επαρκή για να υποστηρίξουν με πειστικό τρόπο μια ερμηνεία της. Έχω μέχρι σήμερα διαβάσει πολλά πομπώδη κείμενα για την υπερφυσική και τυμβώδη γεωμετρία των ναών της Αιγύπτου, με επιχειρήματα βασισμένα κυρίως στην εμμονή μιας γραμμικής ερμηνείας του κτισμένου, με αυθαίρετες αναφορές σε φαραωνικά μεγέθη και κυρίως στην περιγραφή των ιεραρχικών δομών εκείνης της πανάρχαιας θρησκευτικά δομημένης κοινωνίας που έθετε στο κέντρο τον ύψιστο ηγέτη φαραώ και την ιερή του κάστα ισοπεδώνοντας όλους τους υπόλοιπους σε μια χαμηλή υπηρετική τάξη υπάκουη και εξαντλητικά εργατική.

Αυτή η βαθιά μεταφυσική σε αναζητήσεις κοινωνία, παρήγαγε μερικά από τα πιο ιδιότυπα και μοναδικά αρχιτεκτονήματα των αιώνων. Οι πυραμίδες και οι ναοί με τις απίστευτες παραστάσεις και τα μνημειακά γλυπτά βασιλέων που ορίζουν μέχρι τώρα για χιλιάδες χρόνια τη ροή του Νείλου και το πέρασμα των νερών του στη Μεσόγειο, θεωρώ πως αντιπροσωπεύουν δημιουργήματα που έχουν ανάγκη μιας πολύ πιο σύνθετης οπτικής και μιας ερμηνείας που οφείλει να ενσωματώνει μέσα της και όλες τις αναφορές όχι μόνο στο κτισμένο άλλα αλλά και το άυλο και εκείνο που δεν εκφράστηκε ποτέ μέσα από τη λογική του ορατού και του απτού αλλά κινείται στις περιοχές μιας δοξαστικής σχεδόν ερμηνείας του εποικοδομήματος και του «θορύβου υποβάθρου» που συνοδεύει το συμπαντικό κενό. Η αιγυπτιακή αρχιτεκτονική κατά την απόψή μου δεν μνημειώθηκε μόνο με τα υλικά που σύρθηκαν με κόπο πάνω σε ξύλινα έλκηθρα στην καυτή άμμο της ερήμου αλλά εγκατέστησε μέσα στην αιωνιότητα μια ευδιάκριτη ματιά στις πιο απομακρυσμένες εσχατιές του απείρου και κατάφερε να εκφράσει με τις φοβερές πομπές των κριαρόμορφων λεόντων και την εικονογραφία των κυνοκέφαλων θεών, την ανάδυση και τη δοξαστική αναφορά σε ένα κόσμο που προσμένει πάντα να στρέψομε το βλέμμα μας ψηλά και να υπερβούμε τη χθόνια έδραση και τα πιο χαμερπή χαρακτηριστικά με τα οποία μας έχει εξοπλίσει ο πηλός από τον οποίο πλαστήκαμε για να μετατραπεί στο τέλος και πάλι σε αστρική σκόνη και να επιστρέψει στα νεφελώματα και τους γαλαξίες εκεί που θα συνεχιστεί η αέναη αναγέννηση των όντων και η επιστροφή του υπάρχοντος.



Αρχαία Αίγυπτος_Η παράσταση
της Νεφερτάρι









Κάιρο 2011_Νεαρή αυγύπτια διαδηλώτρια

Σκέφτομαι αυτές τις μέρες τα χιλιάδες πρόσωπα στην πλατεία Ταχρίρ, με τα ζωγραφιστά τους μάτια και τις βαθύχρωμες καστανές ίριδες που μοιάζουν με τη ματιά της βασίλισσας Νεφερτάρι που διαπερνά αγέρωχη με το στιβαρό της βλέμμα την αιωνιότητα στεφανωμένη με βάγια και υψώνοντας τελετουργικά τα χέρια της σε ένα κόσμο συμβόλων που την περιβάλλει με γραφές ανεξίτηλες προορισμένες να μας μεταφέρουν λες την αέναη μαρτυρία μιας μυστικής επίκλησης.


Κοιτάζω επίμονα τη φωτογραφία της όμορφης νεαρής αιγύπτιας διαδηλώτριας με τη μαντήλα και τα σημάδια τις αντίστασης γραμμένα πάνω στο σώμα της –σημαία της εξέγερσης και συγκρίνω τα σηκωμένα χέρια της που σκίζουν με τα μοντέρνα δάκτυλα τον ουρανό κραδαίνοντας το σημερινό δικό της οργισμένο πάπυρο και σκέφτομαι πόσο προφητικός φαντάζει ο αρχαίος καλλιτέχνης την ώρα που ζωγράφιζε την κομψή φιγούρα της θεϊκής Νεφερτάρι , επικαλούμενος με τρόπο άδηλο και συγκλονιστικό συνάμα την πόζα μιας χειρονομίας που μοιάζει να στοιχειώνει την αιωνιότητα. 

Στην Αλεξάνδρεια με το φάρο που φώτισε τη ρότα των αρχαίων ταξιδευτών και όπου σήμερα ξανακτίστηκε μια λαμπρή καινούρια βιβλιοθήκη που φέρει χαραγμένα πάνω της όλα τα γράμματα του γλωσσικού πλούτου που διασώζει ο κόσμος μας, έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του ο ποιητής του διεθνούς Ελληνισμού ο Κ.Π.Καβάφης. Αντί σχολίου για όσα συμβαίνουν σήμερα στις επαναστατημένες πόλεις της Αιγύπτου, της μεγάλης κοινής αφετηρίας του παγκόσμιου πολιτισμού, θέλω να αφιερώσω τους παρακάτω λιγοστούς στίχους στα νεαρά πρόσωπα που πυρπολούν με το πάθος τους για Ελευθερία, την Πλατεία της Απελευθέρωσης στο Κάιρο, τις πλατείες όπου τα πλήθη παίρνουν στα χέρια τους τον κόσμο σηκώνοντας τα χέρια σ΄αυτή τη μυστική χιλιόχρονη προσευχή της ύπαρξης που αρνείται να υποκύψει και μετασχηματίζει διαρκώς στο χρόνο τους κυματισμούς της σε αίτημα για αξιοπρέπεια…

Ο Βασιλεύς Δημήτριος



Ώσπερ ου βασιλεύς, αλλ' υποκριτής,

μεταμφιέννυται χλαμύδα φαιάν αντί

της τραγικής εκείνης, και διαλαθών

υπεχώρησεν.





ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, ΒΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Σαν τον παραίτησαν οι Μακεδόνες

κι απέδειξαν πως προτιμούν τον Πύρρο

ο βασιλεύς Δημήτριος (μεγάλην

είχε ψυχή) καθόλου - έτσι είπαν -

δεν φέρθηκε σαν βασιλεύς. Επήγε

κ' έβγαλε τα χρυσά φορέματά του,

και τα ποδήματά του πέταξε

τα ολοπόρφυρα. Με ρούχ' απλά

ντύθηκε γρήγορα και ξέφυγε.

Κάμνοντας όμοια σαν ηθοποιός

που όταν η παράστασις τελειώσει,

αλλάζει φορεσιά κι απέρχεται.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης,1906

Οdyss,4.02.2011

Σημειώσεις:

*κεφτιού / κρητικός στην αρχαία αιγυπτιακή γλώσσα.
**καμαραϊκά αγγεία / Κεραμική της Μεσομινωικής περιόδου που διακρίνεται για την πολύχρωμη διακόσμησή της και την υψηλή καλλιτεχνική της ποιότητα. Παραγόταν προφανώς σε ανακτορικά εργαστήρια (κυρίως στην Κνωσό και τη Φαιστό) και εξαγόταν στην Αίγυπτο και τη Συροπαλαιστίνη. Το επίθετο «καμαραϊκός» προέρχεται από τον τόπο εύρεσης της πρώτης μεγάλης ομάδας αυτών των αγγείων στην Κρήτη, το σπήλαιο των Καμαρών στις νότιες παρυφές του Ψηλορείτη.

Ο προϊστορικός πολιτισμός, που αναπτύχθηκε κυρίως στην Κρήτη και από κει διαδόθηκε και στην ηπειρωτική Ελλάδα και σε μερικά νησιά του Αιγαίου Πελάγους, επικράτησε να λέγεται Αιγαίος πολιτισμός, επειδή εντοπίστηκε απ' αυτήν τη θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου. Από τα διάφορα, λοιπόν, κρητικά καλλιτεχνήματα, που βρέθηκαν μέσα σε αιγυπτιακούς τάφους και από προϊόντα της αιγυπτιακής τέχνης, που βρέθηκαν σε τάφους της Κρήτης, ο Έβανς έβγαλε το συμπέρασμα ότι η αρχή του μινωικού πολιτισμού πρέπει να τοποθετηθεί στην εποχή των πρώτων δυναστειών της Αιγύπτου, δηλαδή περίπου στα 3400 π.Χ. Με αρχή αυτήν την πιθανή χρονολογία προχώρησε ο Έβανς στη διαίρεση του μινωικού πολιτισμού σε τρεις περιόδους:

Πρωτομινωική περίοδος που διάρκεσε δώδεκα αιώνες, από το 3400 μέχρι το 2200 π.Χ

Μεσομινωική περίοδος με διάρκεια έξι αιώνων από το 2200 π Χ έως το 1580 π.Χ. και

Υστερομινωική περίοδος που συμπίπτει με τη Μυκηναϊκή και διαρκεί από το 1580 έως το 1200 π.Χ., οπότε εξαφανίζεται απότομα από την Κρήτη αλλά εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι το 1100 π.Χ. στη Ν. Ελλάδα και μέχρι το 1000 π.Χ. στα παράλια της Μ. Ασίας και στη Φοινίκη, όπου υπήρχαν μινωικές αποικίες.(από την Wikipedia)