Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞΕΓΕΡΣΕΩΝ

ΣΧΟΛΙΟ ΠΡΩΤΟ*

Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΖΕΙ
Η «αρχιτεκτονική των εξεγέρσεων» της νεολαίας
απέναντι στη βαρβαρότητα
της «θεαματικής» μας κατάπτωσης

Ο Αλέξανδρος δεν ήτανε γραφτό να μεγαλώσει...Στα 15 του έγινε βορά των λύκων που ουρλιάζουν την ώρα που λουφάζουν οι άνθρωποι...Νιος, παιδί με όπλο το χαμόγελό του μοναχά και μια ειρωνεία που περίσσεψε για ένα κόσμο που θαρρεί πως όλοι μοιάζουνε το ίδιο...Βία στην άκρη της ψυχής σπρωγμένη με απίστευτο θυμό ανάκατη βγήκε στους δρόμους μας ξεσπώντας...Όχι δεν είναι «μεμονωμένο περιστατικό» η ρητορεία της«θεαματικής» μας κατάπτωσης...Τα πρόσωπα έχουν συνθλιβεί κάτω από τόνους σκουπιδιών και υποκριτικά καμώματα...Σαν σπίτια ρημαγμένα τα αισθήματα αναζητούν μάταια εικόνες αληθινές που να μην έχουν πάνω τους ψευτιά και τα φτιασίδια της ατέλειωτης μεταλλαγής τους σε εμπορεύματα κάθε λογής…
Ο Γκι Ντεμπόρ στον πυρετό των χρόνων του ’60, προφήτης, μάντεψε τη φοβερή μας μεταμόρφωση.«…Το χρήμα μετά από μια ατέλειωτη διαδικασία υπερσυσσώρευσης θα αρχίσει τελικά να μετατρέπεται σε εικόνες…Αυτή θα είναι η κοινωνία του θεάματος…» Κι εμείς ; Kαφκικά πλάσματα ντυμένα με το φρικτό ένδυμα της πιο λερής και αποκρουστικής δυσωδίας...Η ομορφιά των –αληθινών-εικόνων που θα μπορούσε να σώζει τον κόσμο μας (παραφράζοντας τον Ντοστογιέφσκι),έχει πια αμετάκλητα μετασχηματισθεί από αξία χρηστική σε θλιβερό είδωλο –και παρανάλωμα τελικά- ενός κόσμου που αποθεώνει τα περιτυλίγματα…
Ποιος ήθελε και ποιος νοιαζόταν να ακούσει τον Αλέξη; Ποιος αφουγκράζεται την κραυγή των παιδιών μας σήμερα, έχοντας χάσει από καιρό το άκουσμα των ήχων που δίνουν ζείδωρη πνοή στην καθημερινότητά μας; Ποιος έχει ένα βλέμμα ανοικτό για να χωρέσει μέσα του τη λάμψη τους, την ορμή και το όνειρό τους για μια συνθήκη άλλη που απαιτούν οι σύγχρονοι καιροί μας; Βυθισμένοι όλο και πιο πολύ στο τέλμα μιας αδιέξοδης καταναλωτικής απληστίας, χάσαμε την ίδια τη μιλιά μας…Που είναι ο Λόγος που μπορεί μόνος αυτός να φέρνει την καταλλαγή και την κοινή ελπίδα; Σαν τους τρεις πιθήκους της γιαπωνέζικης παράδοσης, δεν ακούμε, δεν βλέπουμε, δεν μιλάμε…Κι όμως ο ζόφος έρχεται εκεί που κυριαρχεί η σιωπή… Εκκωφαντική όπως στα Άουσβιτς και τα γκουλάγκ της Ιστορίας που σήμερα τα έχουμε αναπλάσει μέσα από τα πογκρόμ, τα γκέτο κάθε είδους και τα γκουαντάναμο της εποχής μας…Και βέβαια ύστερα έρχεται ένας φόβος διαρκής που πέφτει πάνω μας σαν κατακάθι...Καταργώντας την ικμάδα και τη δύναμη και μεταμορφώνοντάς μας σε άβουλο και «νοικοκυρεμένο» κοπάδι…
Στο συλλογικό ασυνείδητο αφυπνίζονται όμως τότε οι καταστατικοί μας μύθοι...Για να να μας δώσουν κίνητρα να πάμε λίγο πιο ψηλά…Πριν δυο μήνες στο θέατρο του Δήμου Αβδελιώδη*, ο (μεγ)Αλέξανδρος της γοργόνας αδερφός, ήτανε ένα μικρό αθώο παιδί...Που βγήκε κι αναμετρήθηκε με τους ενδόμυχους φόβους μας, σκοτώνοντας το δράκο που εμείς οι ίδιοι πλάθουμε και δίνοντάς μας το κουράγιο για μια περίσσια ανάσα...Κράτησα τούτη τη συμβολική και τώρα τόσο επικαιρική εικόνα για καιρό στη θύμησή μου και ιδού ,να η τραγωδία και το θάμα…΄Ενα μικρό παιδί σαν τα δικά μας κι ο Αλέξης, συνάντησε στο δρόμο του το φονικό υποχείριο μιας ανάλγητης μηχανής κι η πάλη ήταν άνιση...Η καρδιά του χτυπημένη όμως μπόρεσε να μιλήσει στη συλλογική μας συνείδηση και να συνεγείρει τις πιο μύχιες αντιστάσεις του ανθού της νεολαίας μας...Ναι, είναι όλοι τους καλύτεροι από μας, γιατί έτσι πρέπει να συμβαίνει, μόνο που εμείς δεν θέλουμε να το αναγνωρίσουμε…
Τους δώσαμε τη βία των προτύπων μας χωρίς να μάθουμε ποτέ πως η δική τους ολόφρεσκη ματιά μπορεί να φτάσει ως την άκρη του ορίζοντα εκεί που βρίσκεται το δικό τους αύριο…Τους μπουκώσαμε με προϊόντα και κάθε λογής άχρηστα γκάτζετ και σκουπίδια και εθελοτυφλώντας ποτέ δεν είδαμε πως τα τεχνητά πρότυπα μιας επίπλαστης και χυδαίας ευμάρειας δεν ήταν εφικτό ποτέ να τους περιλάβουν όλους…Τους καλλιεργήσαμε τον ατομοκεντρισμό και την ιδιώτευση ως προτεραιότητα,θάβοντας κάθε έννοια αλληλεγγύης και μετατρέποντας τα πρόσωπα σε α-πρόσωπα υποκείμενα ενός μονοδιάστατου κόσμου που δοξολογεί μόνο τα κέρδη ,προσπερνώντας επιδεικτικά τις ανάγκες των πολλών και την προκλητική δυστυχία που απλώνεται σε πολλές περιοχές του κόσμου μας…Τους εξωθήσαμε στη γνώση που υπηρετεί τις πιο ακραίες καταναλωτικές μας παρακρούσεις χωρίς να τους διδάξουμε –όπως έγραψε ο Β. Μπέντζαμιν - πως η γνώση που δεν υπηρετεί ριζοσπαστικά την εξέλιξη και τις πιο ηθικές ανθρώπινες αξίες μπορεί να γίνει πραγματικά επικίνδυνη…Τους μάθαμε να είναι υπάκουοι στα κελεύσματα της πολιτικής και ιδεολογικής κληρονομιάς της βαρβαρότητας χωρίς να τους προσφέρουμε την ανακούφιση της αναζήτησης μιας διαφορετικής κοινωνικής αυτοθέσμισης που ξεπερνά τη λογική του εγώ και επαναπροτείνει την αρετή της συλλογικότητας…Τους καθοδηγήσαμε με τα συντρίμμια του πιο χυδαίου δογματισμού και τους διαποτίσαμε με τα δηλητήρια των φανατισμών και της ιδεοληψίας μας και πιστέψαμε πως η ανυπακοή και η αντίδρασή τους ήτανε κάτι που μπορούσαμε να το ρυθμίσουμε σαν καλοδουλεμένο γρανάζι ενός αέναου και απαράλλαχτου συστήματος εξουσιάσεων…Τους διδάξαμε να διαστρεβλώνουν τις λέξεις και τα νοήματά τους-κατά πως έγραφε ο Θουκυδίδης στα Κερκυραϊκά- και να βαφτίζουν την υποκρισία και την πιο γλοιώδη ανέλιξη «τεράστια προσωπική και επαγγελματική επιτυχία», την ώρα που τους καταδικάζαμε στην ανεργία και τη στέρηση και τους επιφυλάσσαμε το περιθώριο και την πιο ευτελιστική μεταχείριση…Τους αποκλείσαμε σε γκέτο, τους κατατάξαμε σε φυλές, τους βαφτίσαμε ταραχοποιούς και αποστρέψαμε το πρόσωπό μας και την ίδια στιγμή τους κυνηγήσαμε σαν λυσσασμένα θεριά και τους πυροβολήσαμε, τους ρίξαμε σαν και τους μετανάστες σε χαντάκια, τους ποδοπατήσαμε σε πεζοδρόμια και πορείες, τους καταδικάσαμε και τους επιφυλάξαμε την πιο αναίσχυντη κι απάνθρωπη συμπεριφορά…
Κι όμως αυτοί άντεξαν και μετατρέποντας το θυμό και τη δικαιολογημένη τους οργή σε σιδερένια αυτοπεποίθηση, κατέβηκαν στους δρόμους και μας πέταξαν κατάμουτρα τα είδωλα που τους επιφυλάξαμε υπερασπίζοντας με τόλμη κι αρετή την Ελευθερία τους…΄Ενας στο χώμα, χιλιάδες στον αγώνα… Πόσες φορές ακόμη η Ιστορία θα επανασυστήσει τους θρύλους της μετασχηματίζοντας τη σκληρότητα της στιγμής σε θρηνητικά μοιρολόγια για τα νιάτα που άδικα πετάχτηκαν και σκόρπισαν στο χώμα για να ξεφυτρώσει ξανά η προσμονή κι η προσδοκία ενός κόσμου που θα μπορέσει να τους καταλάβει; ...Ως τότε ας κοιτάξουμε πίσω από τον καθρέπτη με τις σπασμένες εικόνες και ας περάσουμε μέσα από τα ρήγματα και τα οδοφράγματα διαβαίνοντας τα όρια του θαυμαστού –δικού τους- κόσμου όπου κυριαρχεί το αυθόρμητο και η πιο απρόσμενη καταστασιακή συνθήκη της ριζοσπαστικής τους ενόρασης…Αλίμονο τους αν θέλαμε να περιδιαβαίνουν με τη δική μας τυφλότητα, τα νεανικά κι αθώα βλέμματα τους, στα άδυτα βάθη της ψυχής τους… Εκεί κατοικούν μόνο τα δικά τους οράματα που χρειάζονται μια ματιά καθάρια σαν κρύσταλλο για να μπορούν να γευτούν τα ανόθευτα νάματά της…
Ζει ο νεαρός Αλέξανδρος; Ναι, όταν θα πάψουμε να υποκύπτουμε στη ρητορεία της πιο ακραίας θεαματικής αποχαύνωσης που μετατρέπει σε θολό αδιέξοδο την απληστία της καταναλωτικής μας κατάπτωσης…Οι νέοι που με θάρρος αντιστέκονται είναι οι μόνοι που μπορούν να επαναθεμελιώνουν ηθικά τον κόσμο μας...Την ίδια ώρα, μπορούν να ανακαλούν στον πυρήνα της -απομένουσας- συλλογικής μας συνείδησης, στίχους μιας καταστατικής ποιητικής ,που έχει εκφράσει με συγκλονιστικό τρόπο μια εύθραυστη αμερικανίδα το 19ου αιώνα...Εκείνη μ΄έκανε ν΄ αγαπήσω πιο πολύ το Λόγο, που ανεπιτήδευτος και λαμπερός σαν νεανικό βλέμμα μπορεί να δονεί μέσα μας τη μυστική χορδή που καθορίζει τα πάντα…Νεανικό βλέμμα….
Τόσο απαλό καθώς το μακελειό των Ήλιων
Σφαγμένων από τα σπαθιά του Δειλινού

Έμιλυ Ντίκινσον

Ο Τιοντόρ Αντόρνο έγραφε στο τέλος μιας ζοφερής εποχής του περασμένου αιώνα που τα ουρλιαχτά ταυτίστηκαν με την ανθρώπινη λαλιά, πως«...η ποίηση μετά το Άουσβιτς είναι βαρβαρική...».Και ο Μανόλης Αναγνωστάκης συμπληρώνοντας το αίσθημα με την κραυγή του στην πολιτική έρημο της μετεμφυλιακής Ελλάδας δεν μπορούσε παρά να σημειώσει πως «...περπατούσα μόνος μέσα στη νύχτα χωρίς να γνωρίζω κανένα, κι ούτε κανένας με γνώριζε...» Tα σπίτια, παρατηρούσε ο ποιητής Paul Valery, μπορούν να είναι άφωνα,να σιγοψιθυρίζουν κάποτε ή και να τραγουδούν καμιά φορά σ΄ εκείνους που μπορούν να ακούνε...Αυτές οι αποστροφές του λόγου-με το δικό της νοηματικό περιεχόμενο η καθεμιά- αποτελούν θεμελιώδεις και προφητικές περιγραφές της σημερινής συγκλονιστικής «αρχιτεκτονικής της εξέγερσης» που με περίσσιο θάρρος, εντιμότητα και οξυδέρκεια έχουμε την υποχρέωση να δούμε κατά πρόσωπο...Είναι ολοφάνερο πως στον καθένα μας μιλά με άλλο τρόπο, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν έχουμε το δικαίωμα να την προσπεράσουμε μετρώντας τη μέσα από την προκρούστεια οπτική μιας κυρίαρχης μέσης προσέγγισης… Πρέπει να σκύψουμε με όλη την ευαισθησία που μας απόμεινε, να ανιχνεύσουμε τις πραγματικές αιτίες, να ξεκινήσουμε μια καινούρια συζήτηση, να αλλάξουμε πορεία αν χρειαστεί , να συναντηθούμε στα όρια εκεί που βράζει το καμίνι με τις όποιες ιδέες των άλλων, να οραματιστούμε επιτέλους μια περισσότερο ευρύχωρη για όλους μας ανθρώπινη κοινότητα και κυρίως να δώσουμε στη νεολαία μια ευκαιρία και τον πρώτο λόγο… Οι φλόγες όταν καίνε έχουν για προσάναμμά τους το θυμό και πολλές φορές και την απελπισία που περίσσεψε, για τις όψεις ενός παλιού κόσμου που φαίνεται κι όλας να ξεφτίζει πριν μπορέσει να σταθεί στα πόδια του, αλλά την ίδια ώρα δεν παύουν να κυοφορούνε το καινούριο...

Ο δολοφόνος υπουργός του Χίτλερ Γιόζεφ Γκαίμπελς, έλεγε πως «…όταν ακούω τη λέξη κουλτούρα, τραβάω περίστροφο..».Ήταν υπεύθυνος της προπαγάνδας των ναζί που εξαχρειωμένοι οδήγησαν τον κόσμο στον πάτο της κόλασης πριν καούν κι οι ίδιοι στα αποκαϊδια του παραλογισμού τους που ξεκίνησε με «νύχτες κρυστάλλων» για τους Εβραίους και κορυφώθηκε με ολοκαυτώματα και αφανισμούς αθώων στη Χιροσίμα… Ποιος θα ακούσει τη φωνή του Αλέξανδρου, σήμερα στην αρχή ενός καινούριου αιώνα, χωρίς να τραβήξει το κουμπούρι που οπλίζει δολοφονικά το χέρι του; Πότε επιτέλους θα δώσουμε στα παιδιά μας και τα νιάτα ,χώρο να σταθούν και βήμα να μιλήσουν για την έγνοιά τους για ένα κόσμο που ο όποιος «άλλος» δεν θα΄ ναι αποδιοπομπαίος αλλά αδελφός και η μέρα που θα ξημερώνει αύριο θα΄χει το σχήμα το δικό τους χωρίς να μεταμορφώνει τα όνειρά τους σε προαναγγελθέντες εφιάλτες; Πότε θα συμφιλιωθούμε όλοι μας με τον όποιο ξένο και θα τον αφήσουμε να κατοικήσει μέσα μας;...Αυτόν, τον «άλλο» πραγματικά εαυτό μας…Οι νέοι Αλέξανδροι είναι εδώ ζωντανοί και μας δείχνουν το δρόμο…

Ο.Σ. 12.12.08

*Κέιμενό μου που δημοσιεύτηκε στο ένθετο "Εξ ανατολών" της τοπικής εφημερίδας ΑΝΑΤΟΛΗ στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης στις 23.12.08, μαζί με 4 ακόμη κείμενα φίλων με το γενικό τίτλο "Ο Δεκέμβρης του Αλέξανδρου", ως ελάχιστο σχόλιο σε μια επικαιρότητα που μας υποχρεώνει να δούμε τα πράγματα με ένα ανοιχτό βλέμμα.

ΣΧΟΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΓΑΖA
Σταματήστε τη γενοκτονία σε ένα τόπο
όπου περισσεύει η "αρχιτεκτονική του μίσους"

Τι να πει κανείς σήμερα στην αυγή μιας καινούριας χρονιάς...Πριν από λίγες μέρες κάποιος φίλος μου έστειλε τις φωτογραφίες από το "Δεκέμβρη του Αλέξανδρου"...Κράτησα και σας δείχνω αυτή τη φωτογραφία (στο πρώτο σχόλιο) με τα λαμπερά νεανικά πρόσωπα που πιασμένα χέρι χέρι διαδηλώνουν με δυνατή φωνή κι ένα απαλό φως να λούζει τις νεανικές τους μορφές, απέναντι σε μια συνθήκη φοβική που γνωρίζει να πιθηκίζει μόνο το δικό της λόγο κι έχει μάθει να βλέπει τον κόσμο μόνο μέσα από τις θολές εικόνες που με τόση ελαφρότητα έστησε όλα τούτα τα χρόνια... Οι νέοι αντιστέκονται με το δικό τους ξεχωριστό παλμό στη γερασμένη όψη μιας επίπλαστης καθημερινότητας που δεν απέχει πολύ από τις κάθε λογής βιωμένες ιστορικές βαρβαρότητες...Γράφω στο πρώτο σχόλιο πως περίσσεψαν τα Άουσβιτς και τα γκουλάγκ σε όλους τους τόπους του 20ου αιώνα και δεν πρόλαβε να στεγνώσει ο θρήνος και ήρθαν στη θέση τους τα πογκρόμ, οι αποκλεισμοί, τα γκουανάναμο και οι πόλεμοι του νέου αιώνα...

Στην τραγική Γάζα, επί δικαίων και αδίκων η επίθεση μιας φονικής μηχανής που μοιάζει να έχει ολότελα ξεχάσει τη φοβερή "σοά",το ολοκαύτωμα που επιφυλάξανε για εκατομμύρια εβραίους στα χρόνια του ζόφου τα τέρατα μιας άλλης φρικτής εποχής, μετατρέπει ένα φτωχό τόπο σε τοπίο μιας σύγχρονης κόλασης...Εκατόμβες κι ανάμεσά τους παιδιά, αθώα κορίτσια που πήγαιναν να μαζέψουν νερό για να ξεδιψάσουν τη δίψα που για χρόνια τώρα συνεχίζεται...Η απελπισία των ανθρώπων χωρίς όρια...Ο Άμος Οζ , είπε να "σταματήσουν να σκοτώνονται" πριν λίγες μέρες σε κάποιο ελληνικό κανάλι...Μου φαίνεται πολύ λίγο από τα χείλη ενός υπηρέτη του Λόγου, που πρέπει να κάνει αγώνα καθημερινό για να επαναθεμελιώνει ηθικά τον κόσμο (μας)... Είμαι περίεργος τι θα απαντούσαν σήμερα ο Βάλτερ Μπέντζαμιν, ή η Χάννα Άρεντ που στηλίτευσαν κάθε μορφής ολοκληρωτισμό, αν γίνονταν μάρτυρες αυτής της διαρκούς βαρβαρότητας που δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στο ρεβανσισμό και την εκδίκηση αλλά κάποια στιγμή οφείλει να αναγνωρίσει κατά πρόσωπο την ανάγκη για ένα πιο δίκαιο μοίρασμα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας...

Οι Παλαιστίνιοι έχουν δικαίωμα κι αυτοί για μια δική τους πατρίδα...Εκεί θα μπορέσουν να ξεπεράσουν την αρχιτεκτονική του μίσους που τόσο βολεύει τους κάθε λογής ανεγκέφαλους και θα καταφέρουν να κτίσουν και να δημιουργήσουν το δικό τους κόσμο και μια δική τους αρχιτεκτονική της ζωής...Αλήθεια πόσο μπορούν να χωρέσουν οι εντυπωσιακές εικόνες της δικής μας άπληστης ευμάρειας και του κάθε λογής αρχιτεκτονικού εντυπωσιασμού στα σοκάκια με τις λάσπες και στα νέα μπετονένια τείχη της πιο ακραίας απομόνωσης που έχουν κτιστεί από τους ισραηλινούς στην Παλαιστίνη και όπου το μόνο σκηνικό που μπορεί να στηθεί είναι εκείνο μιας διαρκούς ιντιφάντα (θα μπορούσαμε να την πούμε και ανυπακοή) ,της μόνης στάσης που απέμεινε για ένα λαό και μια νεολαία που εξακολουθεί με κάθε τρόπο να αντιστέκεται...

Μια άλλη εικόνα μιλάει όσο χίλιες λέξεις κι αυτή...Τραβηγμένη λίγες μόλις μέρες μετά από τις εικόνες της Αθήνας , δηλώνει με ένα άλλο τρόπο την ίδια αλήθεια...Κι εδώ πρωταγωνιστές οι νέοι και μάλιστα τα μικρά παιδιά...Με μοναδικό τους όπλο στα χέρια τις πέτρες του χωματένιου δρόμου μιας πατρίδας που δεν πρόλαβαν ακόμη να γνωρίσουν, που δεν είδαν ακόμη να κτίζεται με τα υλικά που κτίστηκε ο κόσμος -τη γη και το νερό - παρά μόνο με τον πόνο και το αίμα...Να σταματήσουμε τη γενοκτονία στη Γάζα...Εμείς που μεγαλώσαμε διαβάζοντας και τα βιβλία του Πρίμο Λέβι, του Βάλτερ Μπέντζαμιν, της Χάννα Άρεντ, του Μικαέλ Λεβί, του Ίρβιν Γιάλομ και του Άμος Οζ και την ίδια ώρα γοητευτήκαμε από την ποίηση του Ομάρ Καγιάμ, του Τζελαλαντίν Ρουμί και του Άδωνη και τη δυνατή γραφή του 'Εντουαρντ Σαϊντ ,του Ναγκίμπ Μαχφούζ ,του Ταρίκ Αλί , έχουμε την πεποίθηση πως ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός και για εκείνη την τόσο κοντινή μας γη...Το Ισραήλ και την Παλαιστίνη...

Οdyss 3.01.2009