13.8.10

ΙΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ…

Θερινές ώρες τ΄Αυγούστου. Ίχνη ανθρώπων στην άμμο και στ΄ακρογιάλια της ανοιχτάδας- θάλασσας που περιμένει πάντα και υπόσχεται. Πλόες και βλέμματα ανοικτά σε τόπους χωρίς τα όρια των «ιδεών» μας. Μικρoύς κι απέραντους συνάμα και πιο μεγάλους ακόμη με τα άλλα μάτια που χωρούν τα πάντα. Της ψυχής…

Όταν πέφτει το φως κι οι εικόνες χάνονται για λίγο αρχίζουν οι αισθήσεις μας ν΄αποζητούν στις εσχατιές τ΄ουρανού-κόσμου τις απόμακρες απαντοχές του στις Πλειάδες και τον Μπελντεγκέζ κι αφήνεται να ξεχυθεί πάνω στις κορυφές των βουνών και τα ανειρήνευτα κύματα της θάλασσας ο εκμαυλιστικός ψίθυρος της πλάσης που μόνη εκείνη καταφέρνει να γαληνεύει το σπαραγμό του εφήμερου και της ευτέλειας…

Θαρρώ πως την ώρα της ραστώνης που λιγοστεύουν οι έγνοιες φαίνεται να στερεύει μια σταλιά κι η απληστία που θανάσιμη, σαν φαρμάκι κρυφό, καταφέρνει πάντα να μεταμορφώνει το ελάχιστο που μας χρειάζεται σε σκοπό που αγιάζει όλες τις απωθημένες ιδιότητες της ανθρώπινης φύσης… Η μόνη μας εναντίωση ο Πολιτισμός και η εξημέρωση του «μέσα μας» θηρίου με την καταλλαγή και το Λόγο…Η ποίηση, η τέχνη, ο έρωτας… Να, σαν και τα καλοκαιρινά σημάδια…Ίχνη ανεπιτήδευτα κι ανεξίτηλα στην καθημερινή συνθήκη…Ένα κοινό βίο, ενιαίο κι αδιαίρετο παντού όπου κατοικήθηκαν τοπία και πλάστηκαν τόποι με διάθεση φιλοκαλική…΄Ανθρωπος κόσμον ποιεί
Α.Τάσσος, Χαρακτικό για το Άσμα ασμάτων
Από την Οδύσσεια και το έπος του Γκιλγκαμές* ίσαμε το Άσμα ασμάτων**, την Έμιλι*** και τον Νίκο Καρούζο, από τη Νίκη της Σαμοθράκης και τους Μοάι**** στη νήσο του Πάσχα ίσαμε τον αρπυστή της Κέρου και τις φιγούρες του Τζιακομέτι, από τις αρχαίες αττικές ληκύθους και τα φαγιούμ ίσαμε τον Δομήνικο και τον Μάλεβιτς*****, από τα χορικά της Αντιγόνης ίσαμε τον Οθέλλο, τον έρωντα τραγουδιστή του Κορνάρου και την απόλυτη ταύτιση της Γερτρούδης****** με την άδηλη μοίρα μιας βαθιάς ουσίας που κατέλυσε μόνο η ανυπαρξία, οι άνθρωποι βρήκαν τον τρόπο μέσα από την τέχνη να εκφράσουν εκείνη που μόνη μπορεί να μας παρηγορεί και να μας γ(ο)ητεύει (=γιατρεύει) …Την αγάπη…

Odyss, 13.08.2010

Σημειώσεις:
*/To Έπος του Γκιλγκαμές είναι ένα επικό ποίημα από την περιοχή της Βαβυλωνίας κι αποτελεί το αρχαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο που ανάγεται σήμερα στην Ασσυροβαβυλωνιακή φιλολογία. Πρόκειται για τη συλλογή θρύλων και ποιημάτων των Σουμερίων για τον Γκιλγκαμές, μυθικό ή/και ιστορικό πρόσωπο βασιλέα ήρωα της Ουρούκ που θεωρείται ότι έζησε την 3η χιλιετία π.Χ. Το έπος του Γκιλγκαμές, αποτελεί μια ποιητική παράδοση, στην αρχή προφορική, που μετά από κάποιους αιώνες απετέλεσε τον πυρήνα ενός ποιητικού κύκλου σε σουμερική γλώσσα. Οι μεταγενέστεροι ποιητές του Ακκάδ εμπνεύστηκαν ένα έπος όπου στη πληρέστερη μορφή του, (όπως έχει διασωθεί), περιείχε δώδεκα άσματα.Το έπος αυτό περιλαμβάνει και τον περίφημο μύθο του Κατακλυσμού των Σουμερίων, με ήρωα τον Ουτναπιστίμ. Η βασική ιστορία περιστρέφεται γύρω από τη σχέση φιλίας που αναπτύσσεται ανάμεσα στο βασιλιά Γκιλγκαμές και τον Ενκίντου, έναν ημιάγριο άνθρωπο που γίνεται φίλος του βασιλιά και μαζί αναλαμβάνουν ριψοκίνδυνες αποστολές, ενώ δίνει μεγάλη σημασία και στο συναίσθημα απώλειας που διακατέχει τον Γκιλγκαμές μετά το θάνατο του Ενκίντου.Το Έπος του Γκιλγκαμές έχει παρουσιαστεί από πολλούς συγγραφείς είτε ως μετάφραση είτε ως μυθιστορηματική αφήγηση του πρωτότυπου κειμένου.


**/Ενδεικτικά μεταφέρω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο «Σχόλια στο Άσμα Ασμάτων» του Χρ.Γιανναρά (Εκδ.Δόμος)


Μέλαινά εἰμι καὶ καλή.


ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟ κορμί, ντυμένο τὴ μαυριδερὴ λαμπράδα τοῦ ἥλιου. Ἄφοβη γύμνια στιλπνῆς ὀμορφιᾶς καὶ χρειάστηκαν αἰῶνες γιὰ νὰ τολμηθεῖ αὐτὴ ἡ ἀμφίστομη ἀφοβία. Νὰ ἰσορροπήσει τὸ θάμβος ἄκρη στὴν κόψη τοῦ ἐπισφαλοῦς. Χαίνων τῶν πουριτανῶν ὁ πανικὸς ἀπὸ τὴ μιά, ἀπόκρυμνη φοβία ὑφασμένη στὴν ἁπτὴ εἰκὁνα τῆς ψυχῆς γιὰ τὸ κορμί της. Κι ἀπὸ τὴν ἄλλη, ρομαντικὲς κατωφέρειες ναρκισσικῆς ἀδηφαγίας, βρηχυθμοὶ πόθου καλυμμένοι στὸ μελώδημα τρυφερῶν αἰσθημάτων…


***/Έμιλι Ντίκινσον


Η Έμιλι Ελίζαμπεθ Ντίκινσον ήταν αμερικανίδα ποιήτρια του 19ου αιώνα (10 Δεκεμβρίου 1830-15 Μαΐου 1886). Αν και όχι τόσο διάσημη όσο ήταν εν ζωή, πλέον θεωρείται, μαζί με τον Ουώλτ Ουίτμαν, από τους πιο αναγνωρισμένους ποιητές και αντιπροσωπευτικούς αμερικανούς ποιητές του 19ου αιώνα. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της μένοντας αποκλεισμένη στο σπίτι των γονιών της στο Άμχερστ και ολόκληρη η εργογραφία της παρέμεινε ανέκδοτη και κρυμμένη μέχρι και το θάνατό της. Εξαίρεση αποτέλεσαν μονάχα πέντε ποιήματα, από τα οποία τρία δημοσιεύτηκαν ανώνυμα και ένα εν αγνοία της ίδιας της ποιήτριας.


****/Μοάι


Το «νησί του Πάσχα» στον Ειρηνικό ωκεανό παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, εξαιτίας της ύπαρξης των μνημειακών διαστάσεων λαξευμένων μορφών, των ταφικών της μνημείων, κτηρίων και μνημείων που αποδίδονται σε γηγενείς αρχαιότερων εποχών. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζουν τα γιγάντια λίθινα αγάλματα ή μοάι, ύψους και 10m, πολλά από τα οποία είναι ημιτελή. Τα αρχαιότερα αγάλματα χρονολογούνται στον 8ο αι. Το 1995 η UNESCO χαρακτήρισε την περιοχή (Εθνικό Πάρκο Ράπα Νούι) ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.


*****/Καζιμίρ Μάλεβιτς


Καζιμίρ Μάλεβιτς Severinovich [ρωσικά : Казимир Северинович Малевич, πολωνικά : Kazimierz Malewicz, Ουκρανικά : Казимир Северинович Малевич [kazɪmɪr sɛʋɛrɪnoʋɪtʃ mɑlɛʋɪtʃ] , γερμανικά : Kasimir Malewitsch], (23.02.1879 [στο παρελθόν 1878] – 15.05.1935) ήταν Ρώσος ζωγράφος και θεωρητικός της τέχνης που γεννήθηκε στην Ουκρανία από Πολωνούς γονείς. Υπήρξε πρωτοπόρος της γεωμετρικής αφηρημένης τέχνης και ένας από τους δημιουργούς της ρώσικης αβαν-γκαρντ και του κινήματος του σουπρεματισμού.


******/ "Γερτρούδη" / "Gertrud" [1964] _Μια ταινία του Καρλ Ντράγιερ

Ο Ντράγιερ είχε δέκα χρόνια να κάνει νέα ταινία μετά το Λόγο, όταν επιχείρησε το 1964 να μεταφέρει στην οθόνη ένα θεατρικό έργο του όχι και τόσο γνωστού συγγραφέα Χάλμαρ Σέντερμπεργκ, γύρω από μια ηρωίδα στις αρχές του αιώνα μας. Η υποδοχή της κριτικής ήταν κάτι παραπάνω από απογοητευτική: η Γερτρούδη κατηγορήθηκε σαν μια ανιαρή, ψευτο-φεμινιστική ταινία ενός ξεμωραμένου γέρου, που δε θύμιζε σε τίποτα το δραματικό μεγαλείο των προηγούμενων έργων του. Μόνο τα Cahiers du Cinema υπερασπίσθηκαν με πάθος την ταινία, γιατί είχαν τη διαύγεια να δουν ότι πίσω από την φαινομενική απλότητα του Ντράγιερ κρυβόταν μια συγκεκριμένη αισθητική και ηθική άποψη, που συμβάδιζε με τα ρεύματα της ανίχνευσης νέων εκφραστικών μορφών στη γλώσσα του κινηματογράφου στις αρχές της δεκαετίας του '60. Σήμερα η Γερτρούδη θεωρείται μια κλασική πλέον δημιουργία, που έχει γίνει αντικείμενο πολλών αναλύσεων, μια άξια διαθήκη με την οποία κλείνει το έργο του Ντράγιερ.


«Amor omnia» /(Η αγάπη είναι το παν) γράφει η Γερτρούδη, όσο είναι ακόμα ζωντανή, στο σταυρό του τάφου της κι η φράση αυτή αποτελεί το κλειδί της ταινίας. Ποια είναι η Γερτρούδη; Μια γυναίκα που αγάπησε, αλλά η δίψα της για έναν απόλυτο έρωτα, όπου θ' αποτελεί το κέντρο του ενδιαφέροντος κι ο άντρας δε θα την μοιράζεται με κανένα άλλο πάθος του, την οδηγεί στην ηθελημένη μοναξιά... Στο τέλος βρίσκουμε τη γερασμένη Γερτρούδη να βαδίζει προς το θάνατο, σοφή και μόνη, αλλά ικανοποιημένη, γιατί όπως γράφει σ' ένα ποίημά της: "Ήμουν όμορφη; Όχι... αλλά αγάπησα. Ήμουν νέα; Όχι... αλλά αγάπησα. Έζησα; Όχι... αλλά αγάπησα".


Ο Ντράγιερ προσεγγίζει το θέμα του με συγκλονιστική λιτότητα: μεγάλα πλάνα σεκάνς, ένα μίνιμουμ διαλόγου, τα ουσιαστικά στοιχεία που πρέπει να τονισθούν, αποδραματοποίηση, όχι όμως ψυχρότητα. "Στο θέατρο έχει κανείς το χρόνο να σταθεί στις λέξεις και στα συναισθήματα. Κι ο θεατής έχει με τη σειρά του το χρόνο να αντιληφθεί αυτά τα πράγματα. Στον κινηματογράφο είναι διαφορετικά. Γι' αυτό και μ' αρέσει να το συμπυκνώνω όσο μπορώ περισσότερο" λέει ο σκηνοθέτης σε μια συνέντευξή του. Κι ένα τέλειο παράδειγμα "αποκάθαρσης" είναι η Γερτρούδη:


"Πίσω από τις ελάχιστα δραματικές εικόνες αναπτύσσεται ένα δεύτερο νόημα, ένα σύστημα σημείων ανεξάρτητων από την αφήγηση... Μέσα από τη φτώχεια των γεγονότων προβάλλει σιγά-σιγά ο διάλογος της Γερτρούδης πάνω στο νόημα της ζωής της... Καθρέφτες και φώτα ενός σπιτιού του 1900 γίνονται το συμβολικό ντεκόρ της γνώσης και της εμφάνισης του εσωτερικού εαυτού. Αυτό που λέγεται στη Γερτρούδη μετρά περισσότερο απ' ότι γίνεται κι αυτά τα λόγια είναι ειπωμένα πιο πολύ για να εκφράσουν εκείνους που τα προφέρουν παρά για να συγκινήσουν αυτούς που τα ακούν" (Jean Semolue).


("Studio 1916-1986, μια συλλογή ταινιών", Επιμέλεια κειμένων Μπ. Ακτσόγλου)

1 σχόλιο:

Triantafyllou Giorgos είπε...

Τελικά δεν το είχα σκεφτεί ότι τελικά "την ώρα της ραστώνης που λιγοστεύουν οι έγνοιες φαίνεται να στερεύει μια σταλιά κι η απληστία" Έχεις μωρέ πολύ δίκιο, γιατί αυτό ακριβώς βιώνουμε εδώ στην Βόρεια Εύβοια, στη Λίμνη με φίλους που στην Αθήνα κρύβονται στα χαρακώματα με βορύ οπλισμό για την εξασφάλιση της απληστίας τους. Εδώ τώρα όλα είναι μέλι- γάλα. Χαθηκε βέβαια ο έρωτας και μετά βίας χωράει η ποίηση. Παρ΄ όλα αυτά εμείς συνεχίζουμε..., και σήμερα ανέβασα στο δικό μου μπλογκ και μια ακόμη πτυχή του πολιτισμού: τα γλέντια! Εκεί να δείς τι αποκαλύπτεται...
Φίλε μου η φωτογραφία με τα "Ίχνη ανθρώπων στην άμμο και στ΄ακρογιάλια της ανοιχτάδας- θάλασσας"με συγκίνησε. Νάσαι καλά.