ΠΡΟΣΔΕΘΕΙΤΕ...ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ 09/27 [03]

[3Δ_τεε-τακ _30.01.2010 / Και ένα κείμενο πολεμικής πριν ο χρόνος (;) οδηγήσει τα πάντα στον όλεθρο ή για τους θεολογικά ενήμερους πριν οι μωρές παρθένες ξυπνήσουν έντρομες από το βαθύ τους ύπνο και αντιληφθούν τελεσίδικα πως ο Νυμφίος ήλθε εν τω μέσω της νυκτός κι εκείνες … ]

ΠΡΟΣΓΕΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ ΤΟΥ «ΞΕΝΙΑ» ΤΗΣ ΑΜΝΙΣΟΥ ΠΟΥ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΠΩΣ Ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΤΑΙ ΣΤΑΔΙΑΚΑ ΣΕ ΕΡΕΙΠΙΩΝΑ-ΣΠΑΡΑΚΤΙΚΗ ΚΡΑΥΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΗΔΙΑ ΤΩΝ ΑΡΜΟΔΙΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΚΤΙΡΙΑΚΗ ΣΤΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ…

Aν κάποιος έχει ταξιδέψει με αεροπλάνο για το Ηράκλειο της Κρήτης, καθισμένος σε παράθυρο με θέα στην αριστερή σειρά του αεροπλάνου, σίγουρα θα έχει δει την ώρα της προσγείωσης στο διάδρομο 09/27 (1/) του κρατικού αερολιμένα «Νίκος Καζαντζάκης» ανάμεσα στις άλλες εγκαταστάσεις που απλώνονται στην παραλία της Αμνισού και το πολύ ευδιάκριτο συγκρότημα του ξενοδοχείου-μοτέλ «Ξενία», που διαγράφεται με αυστηρά γεωμετρημένο σχηματισμό λίγο πιο μέσα από την άκρη της θάλασσας. Η κάτοψή του από ψηλά ανακαλεί στο νου τις αποτυπώσεις των σπουδαίων μινωικών ανακτόρων (2/) που σε περιμένουν να τα περιηγηθείς βιωματικά στις τέσσερις άκρες της μεγαλονήσου.

Θέα κατά την προσγείωση στο διάδρομο (runway) 09/27 του αεροδρομίου Ηρακλείου
Την εποχή που ο Άρης Κωνσταντινίδης στα μέσα της δεκαετίας του 1960 (1963-66),ολοκλήρωνε το σχεδιασμό και την κατασκευή του, δεν υπήρχαν πολλές εγκαταστάσεις και έντονη οικιστική επέκταση σ΄αυτή την περιοχή, σίγουρα όμως έστεκε εκεί πιο δίπλα η γνωστή βίλα της Αμνισού, πολύ γνωστή από τις ανασκαφές του Σ. Μαρινάτου και την εξαιρετική «τοιχογραφία των κρίνων» που βρίσκεται σήμερα στο μουσείο Ηρακλείου. Η Αμνισός μνημονευόταν στην Οδύσσεια (3/) και ο γεωγράφος Στράβωνας (4/) υποστήριζε πως αποτελούσε το λιμάνι της μινωικής Κνωσού.

Η τοιχογραφία των κρίνων (αριστ.) από τη βίλα τηςΑμνισού, κοντά στην περιοχή του Ξενία.

Δεύτερη λοιπόν-κατά σειρά-επίσκεψη μαζί με τους 3Δ.(5/) (30.01.2010), κατά την παράπλευρη εκείνη διαδικασία περιηγήσεων,του διημέρου που οργάνωσε το τεε_τακ. Τα ζωντανά σπαράγματα της μοντερνικότητας ,εξακολουθούν να είναι ακόμη εκεί ,κόντρα στην αδιαφορία όλων εκείνων που βολεύονται –φαίνεται- με τα κάθε λογής φανταχτερά περιτυλίγματα και τις πλουμιστές όψεις της πιο ακατανόητης αλλά γενικευμένης πια αρχιτεκτονικής «κατανάλωσης» που μας πολιορκεί κάθε μέρα(6/). «Προσδεθείτε» όλοι, όσοι θελήσετε να πάτε εκεί, για να καταφέρετε να αντιμετωπίσετε το ισχυρό σοκ που βιώνει κανείς όταν επισκεφθεί το χώρο αυτό και διαπιστώσει με τα ίδια του τα μάτια την αργή και προμελετημένη παράδοση στη φθορά ενός από τα σημαντικότερα κτίρια της περιόδου των Ξενία –σχεδιασμένου από τον Άρη Κωνσταντινίδη- και ενός από τα δυο του έργα που απομένουν ακόμη στην Κρήτη(7/) , μετά τις κατεδαφίσεις των προηγούμενων χρόνων.

Ξενία_30.01.2010/ Η επίσκεψη των 3Δ. με το τεε-τακ/φωτο.Νίκος Κουτάντος
Φτάνοντας εκεί, μετά από χρόνια, προσγειωθήκαμε όλοι στη θλιβερή σκηνή μιας αποκρουστικής εγκατάλειψης, που έχει πια γίνει τόσο κοινότοπη σε όλες τις συντεταγμένες του τόπου, που όταν συμβαίνει κάτι διαφορετικό αποτελεί εξαίρεση. Αλήθεια ποιοί είναι εκείνοι που έχουν την ευθύνη για τη διάσωση και την προστασία αυτού του πλούτου (δημόσιας περιουσίας για να γίνω πιο σαφής) και αποφεύγουνε να κάνουν τη δουλειά τους ; Mπορούν αλήθεια να μας πουν οι κάθε λογής καρεκλοκένταυροι και ανεύθυνοι γραφειοκράτες περιφερειακά αλλά και κεντρικά, που χάθηκε ο φάκελος της κήρυξης του έργου υπό καθεστώς προστασίας που έχει σταλεί τώρα και πέντε χρόνια από το Ηράκλειο στις κεντρικές υπηρεσίες του ΥΠΠΟ(8/);

Ξενία_30.01.2010/φωτο.Οdyss

Ξενία_30.01.2010/φωτο.Κάλλια Πλατύρραχου
Το κτιριακό συγκρότημα αποτελείται από χαμηλούς ισόγειους χώρους που είναι τοποθετημένοι με την έμπνευση και την ιδιοφυή συνθετική δεινότητα του μεγάλου δημιουργού, σε θέσεις που ορίζουν τόσο την ιδιαίτερη σχέση τους με το εξαιρετικό περιβάλλον της περιοχής και τη θάλασσα όσο και μεταξύ τους. Δυο μεγάλες κεντρικές αυλές αποτελούν τους πυρήνες γύρω από τους οποίους αναπτύσσεται η διάταξη των όγκων, με μια μοναδική επεξεργασία των μεταβάσεων, των ημιυπαίθριων χώρων και των στεγασμένων περασμάτων, που ενσωματώνουν όλες τις παραμέτρους ενός σχεδιασμού φιλικού στο χρήστη και παράλληλα αξιοποιούν με τόσο ευφυή τρόπο τους προσανατολισμούς και τις θέες, την ανάγκη για ιδιωτικότητα, την πρόσθετη χρήση απλών κατασκευαστικών στοιχείων για την παθητική ηλιοπροστασία, την προσαρμογή σε κλίμακες και μεγέθη αναγνωρίσιμα και συμβατά με την κυρίαρχη γεωμετρία και τα μεγέθη της γύρω περιοχής ,μιας περιαστικής ζώνης του αναπτυσσόμενου τότε ακόμη Ηρακλείου, τόσο κοντά στον αρχαιολογικό χώρο μιας άλλης πρώιμης εποχής.

Τίποτα δεν έχει χαθεί σήμερα από τις ποιότητες αυτές. Μόνο ίσως το αίσθημα ντροπής που θα έπρεπε να νιώθουν όσοι δεν κάνουν το παραμικρό για να σταματήσει η καταστροφή και ο βανδαλισμός των χώρων που αντικρύσαμε μπροστά μας εκείνο το σαββατιάτικο πρωινό. Πόρτες ορθάνοιχτες με υλικά διάσπαρτα και πυρπολημένα, εξοπλισμοί πεταμένοι μέσα κι έξω παντού τριγύρω, τοίχοι φθαρμένοι και υποστηλώματα γδαρμένα από το χρόνο και την αλμύρα (στα όρια μιας οριακής καταπόνησης), έπιπλα σπασμένα και σκορπισμένα τριγύρω κι όμως μοναδικά σχεδιασμένα με μεράκι κι ελάχιστο κοστολόγιο για εκείνη την δύσκολη εποχή της δεκαετίας του ΄60. Τότε που ο τόπος δεν είχε την αντοχή της πολυτέλειας γιατί είχε το προνόμιο να του περισσεύουν ακόμη μερικές αξίες που είχαν σχέση με μια «αληθινή αρχιτεκτονική» όπως εκείνη που δημιούργησε και του άρεσε κι έτσι να την αποκαλεί, μέχρι τέλους ο Άρης Κωνσταντινίδης, ένας άνθρωπος που είχε κτισμένα όλα τούτα πρώτα μέσα του για να μπορεί να τα μοιραστεί μετά με τους πολλούς.

Εκείνη τη μέρα προσέτρεξαν εκεί και άνθρωποι που κινούμενοι από ενδιαφέρον ή και αγάπη για το κτίριο, είπαν καθένας τον καλό του λόγο ,τις προτάσεις του για ένα αύριο που μπορεί να το περιλαμβάνει στις προτεραιότητες του τόπου και της εκεί ανθρώπινης κοινότητας ,τους τρόπους που μπορεί να επισκευαστεί -άμεσα όμως - αν μας ενδιαφέρει να σωθεί και ν΄ αποκτήσει μια διαδρομή καινούρια. Αντάλλαξαν μαζί μας ιδέες, μίλησαν με τρόπο ενθαρρυντικό με τους 3Δ. και μ΄ όλους εμάς και πιο πολύ τους νέους αρχιτέκτονες που ήρθαν εκεί για να δουν, να γνωρίσουν και να κινητοποιηθούν θα πρόσθετα, γιατί εκείνοι είναι μονάχα σε θέση σήμερα να ξεκινήσουν ένα διαρκή αγώνα για να μην καταρρεύσουν όλα και παντού στο τέλος.

Ξενία_30.01.2010/φωτο.Οdyss
Την ώρα εκείνη κάμποσα αεροπλάνα πέρασαν από πάνω μας χαμηλά, σημαδεύοντας το διάδρομο για το τέλος του δικού τους ταξιδιού, ένα θέ(α)μα που πάντα όπως και οι πτήσεις με συγκινεί γιατί περιέχει μέσα του την ιδέα της γρήγορης περιήγησης και του κοντινού προορισμού που στην εποχή μας άλλαξε τον κόσμο και μας επέτρεψε να πάμε παντού ,ακόμη και κοντά στα αστέρια, εισάγοντας στην καθημερινότητα μας την ταχύτητα και την πτήση που μια άλλη εποχή στις αρχές του προηγούμενου αιώνα αποτελούσαν πηγή διαρκούς έμπνευσης για φουτουριστές κάθε λογής και αποτυπώθηκαν σε μερικά από τα πιο εμβληματικά σχέδια αρχιτεκτόνων και καλλιτεχνών των πιο ριζοσπαστικών εκφράσεων της αβαν-γκαρντ.(V.Ταtlin,I.Leonidov κλπ). Εγώ σκεφτόμουν συνεχώς εκείνη την ώρα τη φράση «προσδεθείτε» γιατί θυμόμουν τις φορές της δικής μου επιστροφής στην πόλη ,κέντρο πάντα της Κρήτης και κοινή μας αναφορά, και φανταζόμουνα την ώρα που η καλή αρχιτεκτονική θα κάνει τη δική της πτήση και θα μας δώσει τη δυνατότητα για «έφοδο στον ουρανό», για το ξεπέρασμα της μετριότητας, για την ανάγκη μιας διαρκούς ευαισθησίας που θέλουμε να υπάρξει όσοι έχουμε την πεποίθηση πως τους αρχιτέκτονες –και όχι μόνο- κάποια ζητήματα αξίζει να μας κινητοποιούν… Η περίπτωση της διάσωσης και της αξιοποίησης του Ξενία στην Αμνισό είναι σήμερα μια τέτοια ΑΜΕΣΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ(9/) …

Οdyss,16.02.2010

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1/Ο κωδικός του κεντρικού διαδρόμου του αεροδρομίου του Ηρακλείου,όπως αναφέρεται στον επίσημο διαδικτυακό τόπο της Υ.Π.Α.:

http://www.tcdn.teiher.gr/hcaa/DesktopDefault.aspx

2/Κνωσός, Φαιστός, Μάλια, Ζάκρος & Ζώμινθος

3/Ομήρου Οδύσσεια,19,190 (ραψ.τ΄,στ.186 -190)

[ἔνθ᾽ Ὀδυσῆα ἐγὼν ἰδόμην καὶ ξείνια δῶκα.καὶ γὰρ τὸν Κρήτηνδε κατήγαγεν ἲς ἀνέμοιο,ἱέμενον Τροίηνδε παραπλάγξασα Μαλειῶν·στῆσε δ᾽ ἐν Ἀμνισῷ, ὅθι τε σπέος Εἰλειθυίης,ἐν λιμέσιν χαλεποῖσι, μόγις δ᾽ ὑπάλυξεν ἀέλλας]

4/Strab.X 4,7-8:
[Έχει δ΄επίνειον το Ηράκλειον η Κνωσσός. Μίνω δε φασιν επινειω χρήσασθαι τω Αμνισώ, όπου το της Ειλειθυίας ιερόν.Εκαλείτο δε Κνωσσός Καίρατος πρότερον,ομώνυμος τω παραρρέοντι ποταμώ]

5/Οι 3Δ.,δηλαδή, Δημήτρης Φατούρος,Δημήτρης Φιλιππίδης,Δημήτρης Αντωνακάκης

6/Χαρακτηριστικό το παρακάτω απόσπασμα κειμένου του ΄Αρη Κωνσταντινίδη,
από το βιβλίο του «Προλεγόμενα,1989»
«…Και τι καλά που θα ΄τανε, αν γίνονταν να γίνει, αυτό που γίνεται να γίνει:-να αποδειχτεί, δηλαδή πως το αληθινό(-που είναι το ουσιαστικό και το γόνιμο)ζει ακόμα, απέθαντο, τόσο μέσα μας, όσο και έξω μας. Κι ας ταράζεται, σήμερα, το σύμπαν, από τα πολλά μασκαρέματα και τα τόσα φτιασίδια και τις τόσες τρέλες και τις ανισορροπίες και τα παρανοϊκά παρασκευάσματα και με τις απειράριθμες ψευδολογίες.Κι άλλωστε πως δεν έχουνε χαθεί, οριστικά και αμετάκλητα, όλες οι αλήθειες, όλες οι σοφίες, όλες οι ομορφιές, στα τοπία και στα σπίτια, που μπορεί να δει κανείς ακόμη και σήμερα στον ελληνικό χώρο, αρκεί να το θέλει και να το επιδιώκει κι όπως θα το γυρεύει, ακόμη, όλη του η ψυχή…-αλήθειες και σοφίες και ομορφιές, που όσο κι αν είναι παλιές, πανάρχαιες, τόσο γίνεται να σταθούνε και σαν πρωτόβγαλτες, στη εποχή μιας τωρινής αισιοδοξίας.Και γιατί έχουμε να κάνουμε, λοιπόν, με τοπία και με σπίτια, που λες και τα ΄χουνε χτίσει και κάποιοι Θεοί και όχι μονάχα ανθρώπινα χέρια. Γι΄ αυτό και θεόχτιστα και "από αιώνων και εις αιώνα τον άπαντα" καλοβγαλμένα και ισορροπημένα και καλοζυγισμένα και απλά και αυτονόητα…»

7/ Το «Ξενία» Αμνισού στο Ηράκλειο και οι εργατικές κατοικίες
στον ΄Αγιο Νικόλαο Κρήτης.

8/Ο φάκελος για την κήρυξη του κτιρίου ετοιμάστηκε το 2005 στο Ηράκλειο και έχει αποσταλεί από τότε για τελική απόφαση στο ΥΠΠΟ. Το 2008, ήταν έτος αφιερωμένο στον Άρη Κωνσταντινίδη και κηρύχτηκαν με αφορμή αυτό το γεγονός, ως διατηρητέα τα 3 πρώτα Ξενία, στην Καλαμπάκα, το Παλιούρι Χαλκιδικής και την Ηγουμενίτσα.Το Ξενία Αμνισού γιατί δεν περιλήφθηκε στον κατάλογο;

9/Για υπογραφή στο αίτημα για την προστασία των Ξενία, επισκεφθείτε τη σχετική σελίδα του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ:

http://www.sadas-pea.gr/xenia_petition.htm