ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΑΤΟΥΡΟΣ | ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ, ΔΑΣΚΑΛΟΣ, ΠΟΛΙΤΗΣ

ΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΩΣ ΚΟΡΥΦΩΣΗ
ΜΙΑΣ ΕΠΙΜΟΝΗΣ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΗΣ
ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

'H COGITO ERGO SUM

Εικόνα από την έκθεση/ φωτο.Odyss/29.9.09

Aυτές τις μέρες στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς στην Αθήνα*, πραγματοποιείται η αναδρομική έκθεση που είναι αφιερωμένη στο πολύπλευρο έργο και την «αναγεννησιακή» προσωπικότητα του αρχιτέκτονα, καθηγητή Δημήτρη Φατούρου. Για όσους από μας σπουδάσανε στην Αθήνα και αλλού και όχι βέβαια στη Θεσσαλονίκη όπου δίδαξε για πολλά χρόνια ο Δημήτρης Φατούρος, πολλά από τα περιεχόμενα της έκθεσης λειτουργούν με αποκαλυπτικό τρόπο. Έτσι οι «παραδοσιακές» αποστάσεις που κατά τεκμήριο θεωρούσαμε πως έθετε η "υπόγεια" αντίθεση των δυο –αρχικά- αρχιτεκτονικών σχολών του τόπου, τείνουν να μηδενιστούν καθώς το υλικό που εκτίθεται διατρέχεται με σχεδόν κατακλυσμικό τρόπο από ρεύματα, προτιμήσεις και ωσμώσεις που σε καμιά περίπτωση δεν ανταποκρίνονται στην ιστορική αντίθεση(;) των δυο σχολών αλλά επανασυγκροτεί με επίμονο και σχεδόν χειρουργικό τρόπο την ανασύσταση ολόκληρης της ιδιοπρόσωπης τοιχογραφίας του μεταπολεμικού ελληνικού μοντερνισμού που με τολμηρό για τα δεδομένα της εποχής τρόπο προσπάθησε να συνδεθεί χωρίς ιδεοληψίες με όλες τις ρευματικές προτιμήσεις της νεωτερικότητας και δεν δίστασε ούτε στιγμή να διεκδικήσει την παρουσία της Αρχιτεκτονικής σε ένα ευρύ μέτωπο δράσεων και πολιτικών προγραμμάτων της μετεμφυλιακής κοινωνικής και πολιτικής μας συνθήκης.

Εικόνα από την έκθεση /φωτο.Οdyss/29.9.09

Η επεξεργασμένη και γραμμικά αναπτυγμένη συμπαράθεση πλήθους «εξαιρετικών» παράλληλων προτιμήσεων που παρουσιάζει τις ανήσυχες και πολυεπίπεδες αναζητήσεις του Δημήτρη Φατούρου, λειτουργεί με τρόπο αφηγηματικό χωρίς καμιά ρητορική επιτήδευση και με εμφανή διάθεση περιορισμού κάθε έξαρσης που θα μπορούσε να καταστρέψει τη συνεκτική διατύπωση της ματιάς του. Έτσι την ίδια στιγμή αγγίζει με τρυφερότητα σχεδόν τις εικαστικές και τις κειμενικές καταγραφές, τις ακαδημαϊκές προτιμήσεις και τις διδακτικές πρακτικές, τα αρχιτεκτονικά σχεδιάσματα και τις κτισμένες στοιχειώσεις ενός ριζοσπαστικού προβληματισμού που στις περισσότερες περιπτώσεις αναδύεται μέσα από την πολιτική και ιδεολογική αναζήτηση μιας αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής κατεύθυνσης που υπερασπίζεται το κοινό όφελος και ταυτόχρονα αναδεικνύει με γοητευτικό τρόπο την ιδιαιτερότητα και τη δομημένη απλότητα του «ελάχιστου» τρόπου και τόπου –ίσως- που αποτελεί την επιτομή της πιο λιγομίλητης και -γιατί όχι- βαθιά διανοητικής στάσης.

Δ.Φατούρος/ Εκθεσιακό περίπτερο/φωτο.Odyss/29.9.09

Ο κόσμος του Δημήτρη Φατούρου δεν είναι μόνο το σχεδιαστήριο και το εργοτάξιο μιας κατασκευαστικής άρθρωσης που παρακολουθεί τις επιλογές και τις επιταγές του πελάτη και του χρήστη, που μεταφέρει την εμπειρία της επαγγελματικής και της καθηγητικής αυθεντίας και τη μετατρέπει σε κοινωνική και οικονομική επρροή. Κινείται στον αντίποδα ακριβώς μιας τέτοιας ελλειμματικής προσέγγισης καθώς ανυψώνεται διαρκώς στο σύμπαν μιας ατέρμονης πτήσης που παρατηρεί με βλέμμα οξύ όλες τις πιο μικρές αλλά και τις μεγάλες –ακόμη και τις πιο απίθανες- λεπτομέρειες ενός γεμάτου βίου και τις μετασχηματίζει σε επίμονες και εμπνευσμένες διατυπώσεις ενός προσωπικού οράματος που πατάει γερά στην αγωνία, την ευαισθησία, τις ίδιες τις ανάγκες μιας εποχής διάπυρης από τα νεφελώματα και τις καταιγίδες της πολιτισμικής αφύπνισης, της πολιτικής μετάβασης και της αντίστασης στην εκτροπή μαζί, του μετασχηματισμού εν τέλει του Λόγου σε σταθερή συνιστώσα του αιτήματος για μια ηθική επαναθεμελίωση του τόπου και του κόσμου.

Το πρόταγμα μιας προσωπικής ποιητικής ενόρασης αρδεύεται ακατάπαυστα από τις ανακατατάξεις του μεταπολεμικού αναβρασμού που με αφετηρία το τέλος ενός καταστροφικού εμφυλίου ,εμβρυουλκεί την πολιτική και κοινωνική μας συνθήκη σε μια παροξυσμική αλληλουχία ενθαρρυντικών γεγονότων και διαψεύσεων, σε μια πρωτόφαντη άνθηση της πιο ολοκληρωμένης νεοκυματικής διανοητικής και δημιουργικής οριοθέτησης, σε ένα αντιφατικό σε πολλές περιπτώσεις ιστορικό παλίμψηστο. Εδώ πια (και αναφέρομαι στην περίοδο της χουντικής γελοιότητας ’67-΄74) οι διαδοχικές εναποθέσεις των ιζημάτων της ριζοσπαστικής εικαστικής, καλλιτεχνικής και αρχιτεκτονικής νεωτερικότητας του μεταπολέμου, προσπαθούν να εναντιωθούν στις διαδικασίες αφανισμού της ελάχιστης ανθρώπινης και πολιτικής συνθήκης σε μια περίοδο που ρευστοποιεί και καταστρέφει τις προτιμήσεις κάθε ενορατικού αλλά και ορθολογικού ιδιώματος.

Δ.Φατούρος/Κολυμβητήριο στον Πειραιά/μακέτα/φωτο.Οdyss/29.9.09

Ο γοητευτικός "αναγεννησιακός" άνθρωπος Δημήτρης Φατούρος, καταφέρνει μέσα από τις συμπληγάδες και τις σειρήνες ενός ατέρμονος και εξελισσόμενου συλλογικού και προσωπικού γεγονότος, να μας πλουτίσει με την κατάθεση ενός κτισμένου αστερισμού όπου λάμπουν με το δικό τους φωτερό ιδίωμα οι μοναδικές εμπνεύσεις της επίμονης, συστηματικής, σχολαστικής και αναμφίβολα ποιητικής του δημιουργικής κατάθεσης. Το κολυμβητήριο μιας πρώιμης ανόθευτης κατάδυσης στο τυπολογικό και συνθετικό ήθος του μοντερνισμού, το περίπτερο μιας οργανικής περιδίνησης στον αυτοτελή και εφήμερο χαρακτήρα ενός εκθεσιακού χώρου, η πινακοθήκη μιας εξαιρετικής δομικής και σημασιολογικής ανάδειξης του δημόσιου κτιρίου σε γεωμετρικό γεγονός μιας ανθεκτικής αστικής εικονογραφίας, το πέρασμα από τη Μόσχα της καταστατικής πρωτοπορίας για μια εμβληματική κατάθεση στην αφανή μνήμη της πιο ακραίας ριζοσπαστικής προσμονής και το κτισμένο δοκιμιακό πολυεπίπεδο ρασιοναλιστικό ντελίριο της απλότητας της Αίγινας με τον ερειπιώδη υπομνηματισμό του δημιουργικά ατελεύτητου ως αυτονόητου ποιητικού σχολίου, είναι μόνο μερικές στιγμές που ανακαλώ σε μια εκ των υστέρων διατυπωμένη διαδικασία προτίμησης…

Η περιήγηση στις φανερές και άδηλες συνεκδηλώσεις του έργου ζωής ενός κορυφαίου αρχιτέκτονα-πολίτη, όπως είναι ο Δημήτρης Φατούρος, μπορεί να αποτελέσει μια από τις πιο εύφορες εκθεσιακές εμπειρίες αυτής της εποχής που κατά κανόνα έχει την τάση να αλέθει τα πάντα και να απονέμει πρωταγωνιστικούς ρόλους σε κάθε λογής ασημαντότητες…Να την επισκεφθείτε οπωσδήποτε μέχρι την 1.11.2009 που θα είναι ανοικτή…

Οdyss, 18.10.2009

* ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΑΤΟΥΡΟΣ / Οι νέες πραγματικότητες και η συνεχής αναζήτηση

Έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς στην Αθήνα

Διάρκεια: 29.09.2009-1.11.2009

Το παρακάτω κείμενο είναι παρμένο από τον ιστότοπο του Μουσείου Μπενάκη

Η αρχιτεκτονική ως μια συνεχής δημιουργία μορφών ζωής της ανθρώπινης κοινότητας, αναζητεί τις συνέχειες και ασυνέχειες με τις διαδρομές της και αναπτύσσει τις δικές της πρωτοβουλίες μέσα στις συνθήκες της σημερινής νέας πραγματικότητας. Σε αυτές αναφέρεται η έκθεση και συζητά τις εκφορές της αρχιτεκτονικής από τα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια του ελληνικού τόπου, τη δυναμική του ’60 ως ένα ανοιχτό σύστημα και τις επιθετικές παρεμβάσεις της τρέχουσας έντασης. Η αρχιτεκτονική, η εικαστική πρόταση, η υπαρξιακή αγωνία του καταφύγιου και η εκπαιδευτική διαδικασία βρίσκονται σε συνεχή διάλογο στο έργο του Δημήτρη Φατούρου, όπου ο ποιητικός λόγος του υλικού και της πολλαπλότητας του χώρου είναι ένα συνεχές εγχείρημα. Ο Δημήτρης Φατούρος από το 1952, που τελείωσε την αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ, συμμετέχει συνεχώς στον διεθνή διάλογο για την αρχιτεκτονική και την εκπαίδευση του αρχιτέκτονα, διασταυρώθηκε με την τέχνη, την καθημερινή πολιτική και την καθημερινή ζωή και τις συζητήσεις για τις θεμελιώδης υποθέσεις συμβίωσης και ευτυχίας της ανθρώπινης κοινότητας. Μεγάλα και μικρά κτίρια, κείμενα έκφρασης και διεκδίκησης, αναλυτικές προτάσεις, πρωτοβουλίες ειδικών δράσεων, επιμονή στο διάλογο για την πολλαπλότητα της αρχιτεκτονικής και του λόγου της, την αδιάρρηκτη συγκρότηση του ποιητικού και του επιστημονικού κόσμου ως δημιουργική πρόταση της τεχνολογικής έξαρσης. Όπως αυτή η αναζήτηση, η έκθεση είναι μια πρόταση σε συνεχή επεξεργασία.