90 χρόνια
ανατροπές / μεταβάσεις / συνέχειες
Η περίπτωση Μαχ Bill (1908-1994)
Η περίπτωση Μαχ Bill (1908-1994)
Walter Gropius, Bauhaus Dessau, 1925-26 /φωτο. Lucia Moholy, 1926
Καθώς συμπληρώθηκαν 90 χρόνια από τη δημιουργία της σχολής του Bauhaus στο Dessau της Γερμανίας, που άσκησε και εξακολουθεί να διαθέτει θεμελιώδη επιρροή στον αρχιτεκτονικό μοντερνισμό και αποτέλεσε σημείο καμπής όχι μόνο στην εξέλιξη της πρακτικής αλλά κυρίως των ιδεών της Αρχιτεκτονικής στη διάρκεια όλων αυτών των 90 χρόνων, η φετεινή χρονιά δίνει μια ευκαιρία αποτίμησης τόσο σε προσωπικό όσο και γενικότερο πλαίσιο.
Από την πρώτη εμπειρία της γνωριμίας με την «υπόθεση» Bauhaus, μέσα από την περιήγηση στο φωτογραφικό υλικό που μας είχε εφοδιάσει η – εφαπτομενική- αλήθεια διδασκαλία στη σχολή ίσαμε τις σημερινές πολυποίκιλες εικονογραφικές ωσμώσεις του στην προσωπική μου αρχιτεκτονική εμπειρία ή στην ανάγνωση της στρωματογραφίας που διασώζει τις πρωτόλειες εκφράσεις του ίσαμε στην πιο μικρή πόλη του τόπου μου, το Bauhaus εξακολουθεί να συναιρεί με γοητευτικό τρόπο την πιο ενδιαφέρουσα κτισμένη επιτομή μιας αρχιτεκτονικής που δεν αρκείται μόνο σε χειρονομίες για τη σύνθεση του ορατού καμβά που μας περιβάλλει αλλά αίρεται στο ύψος μιας βαθιά συλλογικής πολιτικής στάσης.
Το Bauhaus ξεκίνησε μετά την ήττα του α΄ παγκοσμίου πολέμου σε μια ταπεινωμένη Γερμανία και κατάφερε στα χρόνια του μεσοπολέμου να διατυπώσει με απτό τρόπο την ανάγκη για ένα καινούριο αρχιτεκτονικό και δημιουργικό όραμα ,που εκτός των άλλων θα ήταν αφοσιωμένο και θα μπορούσε να παρακολουθεί και να υποστηρίζει τα πολιτικά προτάγματα και τα προγράμματα για εκσυγχρονισμό που έθεταν με επιτακτικό τρόπο οι πολλαπλές μεταβάσεις εκείνης της περιόδου. Κατάφερε να αντέξει για 14 χρόνια, μέχρι το 1933 που οι ναζί έκλεισαν τη σχολή και ξεκίνησαν οι νύχτες των κρυστάλλων και η επώαση του αυγού του φιδιού ολοκληρώθηκε σταδιακά μέχρι ν΄ ανοίξουν οι πύλες της κόλασης στα Άουσβιτς της εποχής του ερέβους και του τρίτου ράιχ. Το τραγικό ήταν πως στην πόρτα αυτών των φονικών τόπων ήτανε γραμμένο ένα από τα συνθήματα του εκσυγχρονισμού («arbeit macht frei” /η εργασία απελευθερώνει) που μετατράπηκε έτσι στον πιο αποκρουστικό εφιάλτη , σαρώνοντας κάθε ίχνος ανθρώπινης ιδιότητας και εγκαθιστώντας την «κοινοτοπία του κακού» στο κέντρο κάθε απόφασης.
Λες και μετά την ανθοφορία μιας απίστευτης διανοητικής, καλλιτεχνικής και ιδεολογικής ενατένισης που εξέφρασε η σχολή του Bauhaus, ο κόσμος αλλά και οι ίδιοι οι γερμανοί αθώοι έπρεπε να περάσουν μέσα από τις μυλόπετρες μιας τραγικής μοίρας. Προσωπικά θεωρώ πως οι άνθρωποι που τοποθέτησαν τον μοντερνισμό στην αιχμή του τεράστιου μετασχηματισμού μιας εποχής που προσπαθούσε να απαλλαγεί από τις δεσμεύσεις του παρελθόντος και την υστέρηση και να ανακαλύψει το θαυμαστό καινούριο κόσμο που θα δημιουργούσε μια περισσότερο δημοκρατικά μοιρασμένη ευημερία σε όλους, είχαν και εξακολουθούν και σήμερα να έχουν μια μοναδική αίσθηση της σχέσης μας με ένα υλικό και πρακτικό κόσμο που εκτός των άλλων έχουμε ανάγκη για να μπορούμε να στεγάζουμε ακόμη και τις πιο μεταφυσικές μας –στο τέλος – φιλοδοξίες ή ενοράσεις.
Οι Γερμανοί πάντα ήξεραν να φτιάχνουν καλά ένα υλικό και να το χρησιμοποιούν κιόλας με το σωστό τρόπο. Στη σχολή του Bauhaus, συντελέστηκε ένα μικρό θαύμα. Η συστηματικότητα, η επινοητικότητα, η τελειομανία κάποτε και η πραγματική γνώση για τους τρόπους δομής κατάφερε να συναντηθεί με την αφαίρεση, τη δημιουργικότητα, την έμπνευση και ακόμη την τρέλα των αναζητήσεων της περιόδου και να μετατραπεί στην πιο καταστατική και στιβαρή αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική έκφραση που μέχρι σήμερα διατρέχει την παράδοση του μοντερνισμού και των πολύμορφων μετασχηματισμών της νεωτερικότητας.
Η επιρροή και η εξάπλωση του Βauhaus, ακόμη και στην περιφερειακή Ελλάδα, όπου βρήκε γόνιμο έδαφος λόγω των μεγάλων οικιστικών και στεγαστικών αναγκών εκείνης της περιόδου ,υπήρξε εντυπωσιακή και κατάφερε να δημιουργήσει σε λίγα χρόνια μια εκτεταμένη δεξαμενή εμπειριών από την οποία ο μοντερνισμός μέχρι σήμερα ποτέ δεν έπαψε να αρδεύεται και να αντλεί πληθώρα αναφορών.
O Max Bill και έργα του Πριν από λίγες μέρες μαζί με την πρόσκληση πήρα και το πρόγραμμα προβολών του διεθνούς φεστιβάλ κινηματογράφου Ecofilms ΄09 που θα γίνει και πάλι στη Ρόδο από τις 23-28.06.09 (καλλιτ. Διευθ. Λουκία Ρικάκη). Εκεί ανάμεσα στα άλλα εξαιρετικά φιλμ που θα προβληθούν ανακάλυψα και την ταινία ντοκιμαντέρ Max Bill του Eλβετού σκηνοθέτη Erich Schmid. Αναφέρεται στην προσωπικότητα και τη ζωή του σπουδαιότερου Ελβετού απόφοιτου της σχολής του Bauhaus Dessau, του Max Bill ,που με τη δραστηριότητα και τη δημιουργική του κατάθεση κατάφερε να γίνει στη χώρα του ο σημαντικότερος εκπρόσωπος μιας ολοκληρωμένης καλλιτεχνικής και πολιτικής αντίληψης που με μοναδικό τρόπο τροφοδοτήθηκε από τις σπουδές του στη διάσημη αυτή σχολή εκείνη την ηρωική εποχή. Αντιφασίστας, εικαστικός και αρχιτέκτονας, ευαίσθητος σε ζητήματα καλλιτεχνικής έκφρασης και ενεργός σε θέματα περιβαλλοντικής προστασίας υπήρξε ίσως ο σημαντικότερος Ελβετός καλλιτέχνης του 20ου αιώνα και της εποχής των μεγάλων ρήξεων και των ανακατατάξεων που δημιούργησε η αέναη κυοφορία του ριζοσπαστικού και του καινούριου.
Odyss, 22.05.2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου