Το μόνο που θέλω να πω αστράφτει απρόσιτο*

Tomas Transtrőmer

Graffiti του Banksy 

H μονοτροπία έχει πια κυριαρχήσει απόλυτα. Μόνο λογιστικές και οικονομικές αναλύσεις παντού. Μια ρητορεία καθημερινή μετασχηματίζει όλες μας τις έγνοιες σε αντικείμενα του τεράστιου χρηματοπιστωτικού καζίνου που έχει απλωθεί παντού σαν την πανούκλα και καταστρέφει όλες τις υπόλοιπες προσλήψεις, όλα τα ενδιαφέροντα και τις ανθρώπινες και οικουμενικές ιδέες και αξίες. Η μόνη προτεραιότητα που επιβάλλεται και προβάλλεται είναι η λογική των αγορών δηλαδή των καιροσκόπων και των κερδοσκόπων στους οποίους η πολιτική τάξη του κυρίαρχου συστήματος έχει εκχωρήσει πια –σε υπερεθνικό επίπεδο- τη δυνατότητα να ορίζουν και να καθορίζουν κάθε δραστηριότητα. Ο κόσμος είναι χωρισμένος στα ποσοστά που καθορίζει η κυριαρχία της οικονομικής ελίτ. Το 80% των υλικών πόρων και των προσόδων στα χέρια του 20%. Στις περισσότερες περιπτώσεις το 1% αυτού του 20% είναι εκείνο που ελέγχει με οργουελικό τρόπο και τη δυνατότητα να αποφασίζει και να κατευθύνει τις εξελίξεις της παγκόσμιας οικονομίας. Το ερώτημα βέβαια αν αντιπροσωπεύουν και ένα αξιακό πολιτικό και πολιτισμικό φορτίο- δηλαδή αν έχουν και το ηθικό κύρος- θαρρώ πως έχει την αυτονόητη αρνητική του απάντηση.

Οι σύγχρονοι μηχανισμοί ακόμη και εκείνοι που παρουσιάζονται με το θεσμικό μανδύα του κράτους δεν έχουν καμιά σχέση με το διανοητικό πλούτο ή την παγκόσμια κληρονομιά του πολιτισμού. Αποτελούν μόνο σχηματισμούς ισχύος που εκφράζουν με όλους τους τρόπους το δίκαιο του δυνατότερου, του έχοντος απέναντι σε όσους στερούνται, του πολεμοκάπηλου εκεί που έχουν στερέψει τα επιχειρήματα της διπλωματίας, του αποκρουστικού κεντρικού αποφασιστικού μηχανισμού των μεγάλων χρηματοπιστωτικών οικογενειών της διεθνοποιημένης μαφίας του κεφαλαίου που μόνη της κατεύθυνση είναι η εξυπηρέτηση της συσσώρευσης και της συγκέντρωσης του μέγιστου υλικού πλούτου στα χέρια των λίγων.

Tοίχος στο Cork της Ιρλανδίας / 2011

Αυτή είναι η πραγματική κατάσταση. Η ίδια η μεγάλη –αρχικά- ιδέα για την πολιτική ολοκλήρωση της Ευρώπης έχει πια μετατραπεί σε καθαρή ουτοπία. Δεν ενδιαφέρει κανένα η κοινωνική συνοχή, η αναδιανομή του πλούτου, μια ευρωπαϊκή προοπτική της αλληλεγγύης,  η καταπολέμηση της φτώχειας στον πλανήτη. Όλα αυτά αποτελούν υποθέσεις της Κοινωνίας των πολιτών την οποία έχουν καταφέρει με κάθε τρόπο να απωθήσουν στο περιθώριο των αποφάσεων, μεταφέροντας όλη την αποφασιστική αρμοδιότητα στον υπερεθνικό αστερισμό των τραπεζών, των εταιρειών εκτίμησης επενδυτικού ρίσκου και πιστοληπτικής ικανότητας κ.ο.κ. Μια νέα ρητορική έχει επιβληθεί με ολοκληρωτικό τρόπο και το μόνο που προτείνεται με μονοδιάστατο προσανατολισμό παντού είναι η οικονομική ανάλυση, το δέος του χρέους και του περιορισμού του εισοδήματος των απλών ανθρώπων, η τακτοποίηση των δανειακών υποχρεώσεων, η διευθέτηση των υποχρεώσεων στους κάθε λογής θεσμικούς και επίσημους τοκογλύφους και κυρίως η εγκατάσταση μιας βαθιάς νοοτροπίας πως για ό,τι συμβαίνει σήμερα στους δοκιμαζόμενους λαούς της πάλαι ποτέ ενωμένης Ευρώπης είναι απόλυτα υπεύθυνοι αυτοί οι ίδιοι!

Είναι προφανές πως το σύστημα αυτό αδυνατεί  να κατανοήσει πως ο συσσωρευμένος θυμός και η καταστροφή του κοινωνικού ιστού που επέρχεται μέσα από τις στρατηγικές του ρυθμίσεις θα αποτελέσει τη θρυαλλίδα εξελίξεων που κανείς πια σε λίγο καιρό δεν θα μπορεί να προβλέψει. Είναι παραπάνω από προφανές πως την ώρα που επιβάλλονται στους πολλούς οι επαχθείς αποφάσεις των λίγων τίθεται ένα ζήτημα πολιτικής και ηθικής νομιμοποίησής τους. Αν τα όρια της ευθύνης των θεσμικών εκφράσεων της τρέχουσας μικροπολιτικής έχουν εξανεμιστεί απόλυτα και έχουν μετατεθεί μέσα σε ένα αποκλειστικό πεδίο όπου τους κανόνες και τις αποφάσεις κατευθύνουν εξωπολιτικοί μηχανισμοί του διεθνούς κεφαλαίου τότε είναι σαφές πως υπάρχει έλλειμμα δημοκρατίας και η απόλυτη κατάρρευση των κεντρικών επιλογών του συστήματος είναι γυμνή μπροστά μας. Δεν θα χρησιμοποιήσω το δημοφιλή φράση «είναι η οικονομία ηλίθιε» που χρησιμοποίησε κάποτε ο αμερικανός πρόεδρος Κλίντον, ούτε την ομόλογη μεταφορά της στη φράση «είναι ο καπιταλισμός ηλίθιε» που αποτελεί τον τίτλο πρόσφατου βιβλίου που είδα σε βιβλιοπωλείο. Θα προτιμούσα τη διατύπωση «είναι η εξουσία του αφανούς τέρατος των αγορών» ή καλύτερα «είναι η εξουσία και η λογική της ισχύος ηλίθιε» γιατί αυτό θεωρώ πως μπορεί κατ΄ ελάχιστο να περιγράψει –ΚΑΙ- τη σημερινή κατάσταση. Τελεία και παύλα.

Αν έχουμε την αυταπάτη πως η ανθρώπινη ηθική υπόσταση έχει διαφοροποιηθεί αισθητά τα τελευταία 5000 χρόνια, πρέπει να αναθεωρήσουμε την άποψή μας γρήγορα. Ο Θουκυδίδης έγραψε και περιέγραψε ως αντικειμενικός τρίτος όλα τα αίσχη της αρχαίας αθηναϊκής κυριαρχίας. Οι Ρωμαίοι δεν εξαντλούσαν την εφευρετικότητά τους σε σπουδαία τεχνικά έργα αλλά και σε τόπους μαρτυρίων και αίματος μέσα σε αποτρόπαια αμφιθέατρα. Οι αυτοκρατορίες που ακολούθησαν διέγραψαν τη διαδρομή τους μέσα από πρακτικές βίας και αφανισμού σε πολλές περιπτώσεις από την απώτερη εποχή των Μογγόλων ίσαμε την πολύ πρόσφατη αποτρόπαιη ναζιστική «εργολαβία»  του ολοκαυτώματος των Εβραίων, που απλά σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε πριν από 70 μόλις –παρακαλώ  χρόνια. Δεν φαντάζομαι να υπάρχει σκεπτόμενος άνθρωπος που να έχει την πεποίθηση πως υπάρχουν όρια και ιστορική μνήμη  που μπορεί να απωθήσει μερικούς από τους σχεδιασμούς τους. Η μόνη απάντηση που μπορεί να εναντιωθεί προέρχεται από τον άνθρωπο που έχει σχέση με τον Πολιτισμό, που του επιτρέπει να θέτει στην άκρη τα ένστικτα και τη βαρβαρότητα της προσωπικής του προτίμησης και να τίθεται στην υπηρεσία του «άλλου» και της ανθρώπινης κοινής μας συνθήκης.

Στις 2 Οκτωβρίου ήταν η γενέθλια μέρα του Μαχάτμα Γκάντι. Σήμερα η αντίστοιχη επέτειος για ένα μεγάλο διανοούμενο του τόπου μας, το Μάνο Χατζιδάκι. Πριν από 100 χρόνια γεννήθηκε ο Οδυσσέας Ελύτης. Στις αρχές του μήνα απονεμήθηκε το βραβείο Νομπέλ για τη λογοτεχνία του 2011 στο σουηδό ποιητή Τούμας Τρανστρέμερ  που μας έδωσε το σημερινό τίτλο της ανάρτησης. Πριν λίγες μέρες τρεις γυναίκες τιμήθηκαν με το Νομπέλ Ειρήνης για το μη βίαιο αγώνα τους για ένα ειρηνικό και καλύτερο κόσμο. Σαν σήμερα το 1956, στη Ουγγαρία τα σοβιετικά τανκς προσπάθησαν να ανακόψουν τον αέρα της Ελευθερίας που έπνεε στη Βουδαπέστη. Σε λίγες μέρες ο Τόπος γιορτάζει τον αντιφασιστικό αγώνα του 1940, που αποτέλεσε την έμπνευση για μια ολόκληρη γενιά πριν θαφτεί κάτω από τα συντρίμμια ενός άδικου εμφυλίου. Χιλιάδες μνήμες και αναφορές που έχουν αξία γιατί σχετίζονται με το όραμα ενός καλύτερου κόσμου. Εδώ να αναζητήσουμε την έμπνευση και το «παράδειγμα» που είναι αδύνατο να μας προσφέρει σήμερα η επικαιρότητα της κεντρικής μας συνθήκης και το περιορισμένο ηθικό μέγεθος της μονότροπης οικονομικής ευρωπαϊκής και διεθνούς ελίτ.

Και εδώ πάνω να ξανακτίσουμε. Μια κοινωνία ανοικτή στον «άλλο» και τις πολύπλευρες και όχι μόνο υλικές ή «καταναλωτικές» μας ανάγκες. Τις αληθινά οικονομικές, τις πολιτικές τις συναισθηματικές ακόμη. Με κατανόηση της διαφορετικής άποψης, με ανοχή στους προσανατολισμούς που μας οριοθετούν προσωπικά, με αναγνώριση της αξίας του προσώπου και του πολίτη. Με τρυφερότητα, με αίσθηση των ανθρώπινων κοινών αναγκών αλλά και των πνευματικών κυρίως, με ανοικτό βλέμμα στο τοπικό και το οικουμενικό, με ευθύνη απέναντι στη συλλογική διαπραγμάτευση του κοινού μας βίου, με τη μέγιστη  αλληλεγγύη την ώρα της κοινής δοκιμασίας, με πίστη και ελπίδα πως τα πράγματα μπορούμε μόνο εμείς να τα κάνουμε διαφορετικά και καλύτερα. Κυρίως όμως με την εμμονή μας να υπερασπίσουμε τη δημοκρατική συμμετοχή και τους συλλογικούς θεσμούς, να αναδείξουμε και να προβάλουμε την ενότητά μας με τη δύναμη των ιδεών και του Λόγου και βέβαια με την απόλυτη εναντίωσή μας σε όλες τις εκφράσεις της βίας και κυρίως τις θεσμικές της μορφές που τείνουν να επικαλύψουν με επίσημο τρόπο την καθημερινή μας συνθήκη. Να αναδείξουμε τη γυμνότητα και τη ρηχότητα των επιχειρημάτων ενός συστήματος που κατανοεί μόνο τον ήχο της συναλλαγής και τον πλουτισμό με άπληστους τρόπους και να διεκδικήσουμε το δικαίωμα για το όραμα ενός διαφορετικού Κόσμου, που δεν θα βασίζεται στις υλικές παραμέτρους που μπορούν να φυλακίζουν στα χαρτοφυλάκια και τα χρηματοκιβώτιά τους αλλά σ΄εκείνες τις αξίες που μπορούν να λάμπουν στο φως της μέρας κάτω από ένα ήλιο που δεν αποτελεί ιδιοκτησία τους αλλά κοινή μας υπόθεση.

Οdyss, 23.10.2011

*Aπό το ποίημα  «Απρίλιος και σιωπή» της συλλογής «Πένθιμη Γόνδολα» (1996)  

του Σουηδού ποιητή και  βραβευμένου με το Νομπέλ Λογοτεχνίας 2011, Tomas Transtrőmer.

Το απόσπασμα  προέρχεται από το βιβλίο

Tomas Tanstrőmmer- Ta ποιήματα, Μετάφραση Βασίλης Παπαγεωργίου ,

Εκδόσεις  Printa 2004 .